De stadsdienst van Alkmaar kent sedert 7 september 1997 vijf typen buslijnen:
snellijnen, servicelijnen, een forenzenexpresse, een winkelexpresse en daarnaast ook nog
bussen-zonder-meer voor de zondags- en avonddienst. En dat voor een stad met nog
geen 100.000 inwoners. Je houdt je hart vast; in Dordrecht was het met drie soorten
bussen al zo'n chaos.
Informatie blijft een zwakke schakel in de vervoersketen. Van Roland, onze correspondent uit
Heerhugowaard vernam ik dat het stadslijnennet van Alkmaar gereorganiseerd was. Hij
stuurde me een beknopte NZH-folder, waarin een andere, uitgebreidere folder stond
aangekondigd. Die grotere folder kon besteld worden door een bon in te vullen en te zenden
naar een antwoordnummer. Deze folder zou me toegezonden worden in gezelschap van een
gratis dagkaart voor twee personen.
Geheel overeenkomstig de instructies vulde ik de bon in en deed hem in de Snail-box. Helaas: geen reactie. Ik ken dat van NZH. Ze doen nooit wat ze beloven. Ze hebben mij, in mijn ROVER-tijd, zelfs wel eens complete buslijnen beloofd, die uiteindelijk mooi niet doorgingen.
Alkmaar is zo'n plaats waar je eigenlijk nooit
verder komt dan het centrum. Daar is genoeg te
zien. Eén keer, zo'n vijf jaar geleden, heb ik me
daarbuiten gewaagd. Ik pakte toen een bus naar
de uitgebreide nieuwbouwwijken in het noorden
van de stad, die zich kilometer-na-kilometer
uitstrekken tot aan het dorpje Koedijk, gelegen
aan het Noord-Hollands kanaal. Bij die
gelegenheid heb ik een
stadsplattegrond-met-buslijnen gekocht. Die kan
ik met enige moeite te voorschijn brengen uit de
stapels rotzooi op mijn kamer. Echter: die kaart
is nu natuurlijk verouderd.
Ik zet mijn PC aan een pak mijn fonkelnieuwe
CD-ROM met de plattegronden van alle plaatsen
in Nederland die groter zijn dan een kerk en een
kroeg. Een geheel bijgewerkte kaart van
Alkmaar verschijnt op mijn scherm. Zonder
buslijnen; de CD wordt verkocht als autoplanner.
Dan de OV-Reisplanner maar gebeld. Met de
PC-versie van OVR kun je rechtstreks zoeken in
de databank van OV-Reisinformatie. Echter: het
systeem is niet ontworpen om antwoord te geven
op een vraag als: "geef mij eens even gauw een
overzicht van alle buslijnen in Alkmaar, met hun
routes en hun frequenties op zaterdagmiddag".
Ik zoek in mijn autoplanner enkele straten op die aan de rand van de stad liggen, en vraag vervolgens aan OVR hoe ik daar per bus moet komen vanaf het station. Via deze omslachtige methode kom ik erachter dat er op zaterdagmiddag naar vrijwel alle buitenwijken elk kwartier een bus rijdt. Niet vrolijk wordt ik van de OV-informatie op de Digitale Regio Alkmaar. Zij zijn zo druk bezig met hun verhuizing dat ze nog steeds de oude busroutes vermelden. |
Het Noord-Hollands dagblad meldde op 7 november 1997 dat gemeente Alkmaar de mogelijkheid onderzoekt tot invoering van "gratis" stadsvervoer. "Gratis" tussen aanhalingstekens, omdat het benodigde geld (het bedrag van 4 miljoen gulden dat nu jaarlijks binnenkomt uit kaartverkoop) opgebracht moet worden door de Alkmaarse huishoudens, die daarvoor ca. 100 gulden per jaar verschuldigd zijn. 100 Gulden, dat bedrag heb je eruit met 65 stadsritjes. Het is maar de vraag hoe automobilisten zullen reageren op deze extra aderlating. Volgens een gemeentewoordvoerder beseft deze groepering niet, hoe vaak ook in automobilistengezinnen nog gebruik gemaakt wordt van het stadsvervoer; bijvoorbeeld door kinderen op weg naar school of judoles. Verder is nog niet bekend of het juridisch mogelijk is, een openbaar vervoersheffing in te voeren. Het artikel vermeldt niet of gratis stadsvervoer gepaard gaat met uitbreiding van het aantal ritten en lijnen. Dat laatste hopen wij van De digitale reiziger eerlijk gezegd wel, want in Hasselt was een dergelijke uitbreiding nu juist verantwoordelijk voor de enorme stijging van het aantal passagiers. Met name uitbreiding van het vervoer naar de binnenstad, met al zijn parkeerproblemen, zou gewenst zijn. De NZH vermoedt dat na introductie van gratis OV de benodigde capaciteit van het stadsvervoer met 50% zal moeten stijgen; de bussen zijn nu al behoorlijk goed bezet (behalve op tijdstippen dat De digitale reiziger in Alkmaar aanwezig is, FM). NZH ziet verder diverse nadelen in gratis
Openbaar vervoer; er zouden dan
bijvoorbeeld minder mensen gaan fietsen.
Waarom zou een busmaatschappij zich
daar nu eigenlijk zorgen om maken?
Frans Mensonides, 16 november 1997. |
Zodra de sneltrein uit Leiden is aangekomen in Alkmaar, loop ik naar de informatiepost van de
NZH op het Stationsplein. Hier ligt een hele stapel van de beloofde informatiefolders. Fraaie
folders, dat geef ik toe. Duidelijke lijnennetkaart; volledige dienstregelingtabellen. Helaas geen
gratis dagkaart; die is er al uitgescheurd door een Alkmaarder die zijn handen niet kon
thuishouden. Of door een NZH-medewerker die vreesde dat reislustigen aan de haal zouden
gaan met een stapel van ruim honderd gratis folders. Het ROVER-bestuur vindt gratis OV niet
zo spannend, maar de reiziger denkt hier duidelijk anders over.
Het lijnennet zit toch wel redelijk logisch in elkaar, als je even de moeite neemt om je erin te
verdiepen. Lijn 22 (Overdie - Daalmeer) en lijn 25 (De Hoef - Daalmeer) zijn de snellijnen. Die
vormen de lengteas van het OV-net in deze langwerpige stad. Zij rijden in halfsuursdienst.
De servicelijnen, onder de nummers 10, 11 en 12, bestaan al drie jaar. Zij verbinden de
buitenwijken eens per uur met het station, het centrum en Medisch Centrum Alkmaar.
Lijn 23 rijdt van maandag t/m vrijdag in de spits als Forenzenexpresse van Daalmeer, in het
uiterste noorden van Alkmaar, naar het station, in aanvulling op snellijn 22. Lijn 24 rijdt
eveneens van Daalmeer naar het station, maar langs het stadscentrum, en wel onder de naam
Winkelexpresse. Na driftig geblader in het boekje stel ik vast dat er wel een lijn 24b bestaat,
maar geen lijn 24a. Op de terugweg moet de reiziger, zwaar bepakt met beugeltassen vol
boodschappen, naar het station lopen en daar lijn 25 nemen, concludeer ik overhaast. A ls ik
wat dieper doordring in de materie blijkt dat bus 24b na aankomst op het station als lijn 25
terugrijdt naar Daalmeer. De reizigers kunnen dus blijven zitten. Het staat niet echt duidelijk
vermeld.
Er blijven dan nog twee lijnen over, die ik maar even "gewone lijnen" zal noemen. Het zijn nr.
20 en 21 (beide Oosterhout / Overdie - Daalmeer via verschillende routes). Deze lijnen
vormen, samen met lijn 22, het avond- en zondagnet. Al rijdt lijn 21 ook in de ochtendspits,
tussen Oosterhout en het station. Samenvattend en concluderend: Lijn 22 is de enige lijn die
zeven dagen per week rijdt en 18 uur per dag.
Tijd om een ritje te gaan maken. Servicebus 11 (Daalmeer - Overdie) vertrekt om 11.18 uur
van het station. De bus zit flink vol en ik moet staan. Het is een hypermoderne lagevloerbus
(oude bussen zult u niet meer zien
rijden, beloofde de NZH-folder) met
stoelen in de lengterichting en met
voldoende ruimte voor het parkeren van
rolstoelen, kinderwagens en driewielige
looprekken (of hoe die dingen ook
heten). In de bus zitten 18 bejaarden en
twee moeders met kind en
kinderwagen. Verder staan er twee
echte jongeren en één oudere jongere.
De servicebus rijdt in een uiterst
bezadigd tempo door de straten van de
binnenstad. Alleen de servicebussen komen in het hartje van de stad, in de buurt van het
stadhuis. De chauffeur zit op een verhoging en moet zijn stoel 180 draaien om de
strippenkaarten te stempelen. Evenals in Dordrecht rijdt de Servicebus volgens het normale
stads- streektarief.
In de binnenstad stapt vrijwel iedereen uit. De bus rijdt rustig door de wijk Kooimeer, in een
kronkelroute langs alle bejaarden- en verpleegtehuizen. De dienstregeling is nogal ruim
opgezet; ondanks het lage tempo is de bus op een gegeven moment 3 minuten vóór op zijn
schema.
Bij winkelcentrum Overdie stap ik uit. Behalve per servicebus is Overdie bereikbaar met
snellijn 25.
Ik wil deze snellijn nemen en moet 25 minuten wachten, een tijd die ik geheel besteed aan het zoeken naar de juiste halte. Net als ik hem gevonden heb, komt de bus eraan. Mijn enige medepassagier is een bejaarde man met een grof, bebrild hoofd, een kennis van de buschauffeur. "Hoe gaat het nou met 'r" vraagt de laatste.
-"H,mm, De ene dag beter dan de andere. Ik heb het met mijn vrouw ook meegemaakt. Ja, ik
doe wel of ik vrolijk ben, ook voor haar, maar ik bén het natuurlijk niet". Enkele haltes later
stapt de man uit.
Veronderstel als je van al je medereizigers hun sores eens zou weten. Je zou de bus
diepbedroefd verlaten, of juist opgetogen over je talloze eigen zegeningen.
De servicebus deed daarnet een klein halfuur over de rit van het station naar Overdie; de
snelbus zal me in ruim een kwartier terugbrengen. In totaal stappen slechts twaalf passagiers
in, waarvan sommigen gewapend met een gratis dagkaart. Jaloers sla ik hen gade.
Op het Ritsevoort, in het hart van Alkmaar, is het tempo eruit. We staan te wachten achter een
geparkerde bestelauto. Er wordt driftig getoeterd. De chauffeur van de bestelauto wordt
opgetrommeld. We rijden weer. De bus arriveert vier minuten te laat bij het station. Ik zie de
reizigers naar de trein sprinten. De dienstregeling van de Alkmaarder stadsbussen is afgestemd
op de treinen naar Amsterdam - Arnhem - (Nijmegen) en Haarlem - Leiden - Den Haag CS.
Om 13.48 neem ik lijn 22, richting Daalmeer. Ook zeer rustig. Bij station Alkmaar Noord
stappen er nog wat mensen in. Waarvan er één bij nader inzien toch liever naar het centrum
had gewild. "Het kwam me hier al zo onbekend voor" zegt zij.
Ik stap uit op de laan van Bath, nabij het grote
winkelcentrum waar de meeste bewoners van deze
ca. 40.000 zielen tellende wijk zaterdags hun
boodschappen komen doen. Plenty parkeerruimte.
De laan van Bath is genoemd naar Bath in
Engeland. Laan van Bàààhhfff, dus.
In het winkelcentrum is Resto Le 'Frans' gevestigd. Sommige etablissementen kies je op grond
van de naam. Geen verkeerde keus: de pannenkoek komt hier niet uit de magnetron en de
appels niet uit een chemische fabriek.
Na de pannenkoek neem ik lijn 22 naar Daalmeer, die wel goed bezet is.
Even later rijden we over De
Landman, de meest noordelijke
straat van de Randstad. Links de
huizenzee van Alkmaar; rechts de
groene weiden van de gemeente
Langedijk. De grens tussen stad
en platteland is hier, zoals
gewoonlijk in Holland, scherp en
langs een liniaal getrokken.
Het is mooi zonnig weer en het is
warm voor de tijd van het jaar. Ik besluit de bus de bus te laten en een stuk langs het Kanaal te
gaan lopen. Koedijk is ook bereikbaar met de streekbus; er staan ouderwets aandoende abri's
langs het water. Aan de overkant rijdt lijn 150 naar Den Helder.
Na Koedijk neem ik vanuit Daalmeer de winkelexpresse, lijn 24b. Ook deze is niet druk.
Een hoogbejaard echtpaar komt binnen. De man ziet een kennis en blijft staat praten, maar de
vrouw snauwt: "gaat nou zitten. Straks lèg je". De man kijkt gehinderd en laat zijn bijna
honderd kilo op een stoel neerploffen. Beide echtelieden zijn nogal corpulent. Ze vullen elk
een tweepersoonsbank, aan weerszijden van het gangpad. "Mooi weer, vandaag" zegt de
vrouw. "Ik vind het frìs!" zegt de man recalcitrant. Na 55 jaar huwelijk is hij nog steeds niet
geheel getemd. Daarna wordt er stuurs gezwegen. Gehuwden zijn gelukkiger dan vrijgezellen,
heeft de wetenschap becijferd. Ik waag het te betwijfelen.
Om 15.30 uur bereik ik het station. In de wachtruimte bij spoor 4/5 zitten een dikke Surinaamse moeder en haar grijzende zoon. Er wordt omgeroepen dat er ingangscontroles plaats zullen vinden. Beiden halen onmiddellijk braaf hun kaartje te voorschijn en kijken om zich heen of ze de controleploeg al zien naderen. Dat gebeurt niet, want de conducteurs staan, zoals gewoonlijk, beneden. Even later zie ik de Surinamers verbaasd in de trein stappen. Ook de NS maakt zijn beloften niet altijd waar.
22 oktober 1997
TERUG naar homepage de digitale reiziger
Stadsvervoer Alkmaar in cijfers
Stad | Alkmaar |
Maatschappij | NZH |
Vervoersgebied | Alleen Alkmaar |
Inwoners | 90.000 |
Lijnen | 9, waarvan 3 servicelijnen, 2 snellijnen, 1 forenzenexpresse, 1 winkelexpresse en 2 zondag- en avondlijnen waarvan er één ook in de ochtendspits rijdt. |
Exploitatietijden (maandag - vrijdag) | Sterk uiteenlopend. |
Frequentie | Meeste lijnen halfuursdienst (in combinatie soms kwartierdienst); servicebussen uurdienst (08.00-19.00); zondag- en avondlijnen uurdienst (in combinatie halfuursdienst) |
Hoogste frequentie | Ca. 10 minuten (lijn 22a; traject Daalmeer - Station Noord; ochtendspits) |
Zondagdienst | 3 lijnen; (gecombineerde) halfuursdienst |
Knooppunten | Station Alkmaar (goede aansluiting op de treinen; goede bus-bus aansluitingen) |
Indruk van de digitale reiziger:
Aantal ritten gemaakt | 5 |
Doorstroming | Matig / Redelijk |
Punctualiteit | Matig. |
Aantal passagiers | Sterk wisselend (zaterdagmiddag) |
Informatie | Goede informatiefolder over routewijzigingen; werk die website eens bij. |
Chauffeur (klantvriendelijkheid) | Redelijk / Goed Behulpzaam; Amsterdams-nonchalant. Ze bedoelen het wel goed, geloof ik |
Chauffeur (rijstijl) | Goed. Geen chauffeurs met Verstappen-neigingen gezien. |