De digitale reiziger presenteert

Beperkt treinverkeer


"NS werkt in hoog tempo aan verbetering van het spoorwegnet. Dat is noodzakelijk omdat steeds meer mensen voor de trein kiezen. Daarom moeten wij meer ruimte creëren in ons spoorwegnet." Dit valt te lezen in de gele folders die iedere week opnieuw verschijnen.

Dit resulteert in buitendienststelling van baanvakken, met als gevolg omleidingen of vervangend busvervoer. Hoe is dit vervangend vervoer geregeld? En hoeveel langer is de reiziger onderweg? De Digitale reiziger ging op onderzoek uit. Zaterdag 18 oktober 1997. De kaft van de gele NS-folder van deze week staat dit keer helemaal vol met trajecten waarop geen of beperkt treinverkeer mogelijk is. Ik tel er elf.

Omvangrijke werkzaamheden vinden plaats rondom Schiphol, Arnhem en Eindhoven. Op diverse andere trajecten vinden werkzaamheden met wat minder ingrijpende gevolgen voor het treinverkeer plaats.


Zaterdag 18 oktober

Station Heerhugowaard, 06.48 uur. De sneltrein Hoorn - Den Haag CS vertrekt op tijd, in zijn kortst mogelijke samenstelling nl. twee bakken (rijtuigen). De treinaanwijzer boven het perron (CTA) vermeldt nu de intercity van 06.52 naar Arnhem hoewel er volgens de gele folder geen treinen tussen Utrecht en Arnhem rijden. Niets als "let op omroepbericht". En er wordt ook niets omgeroepen. Ik stap in de dubbeldekker. De bestemmingsaanwijzer in de trein vermeldt gewoon Arnhem. In Alkmaar staat op de CTA ook Arnhem, maar ik hoor dat er wel iets over vervangend busvervoer wordt omgeroepen.

Tijdens de rit lees ik de krant. Als ik opkijk zie ik dat op het bestemmingsdisplay ineens Utrecht CS staat. Na Duivendrecht komt de railcatering langs en ik neem een kopje koffie. In de bus kan dat nou eenmaal niet en ik heb alleen nog maar een kop thee bij het ontbijt op vandaag. Vlak voor Utrecht wordt omgeroepen dat de trein vandaag niet verder gaat dan Utrecht CS en dat reizigers met bestemming Arnhem met bussen worden vervoerd. Maar de omroep is zeer slecht te verstaan. In Utrecht aangekomen zie ik dan ook dat er hier en daar mensen blijven zitten. Ik heb echter geen tijd om mij hierover druk te maken, want ik wil de bus halen. Goed op de borden letten, zullen de bussen vanaf de Streekbuszijde of de Stadsbuszijde vertrekken? Bovenaan de roltrap aangekomen (als er net een volle trein is aangekomen is er altijd een wachttijd voor de roltrappen in Utrecht CS) wordt zeer luid omgeroepen dat de bussen vanaf de Jaarbeurszijde zullen vertrekken. Welja, waarom ook niet?

Utrecht - Arnhem

Er staan enkele gelede Midnet-bussen gereed. Ik stap in een oude bus, deze is het volst en zal dus als eerste vertrekken. Dat leert zeven jaar OV-ervaring. Achterin is nog een bank vrij. Ik spoed mij ernaartoe, voordat iemand anders hem inpikt. Ik had het kunnen weten, het is een plaats bovenop de wielkast. En ik zit nog maar net of een brede man komt naast mij zitten. Dat betekent dus een uur lang met opgevouwen benen op de wielkast. De ramen beginnen ook al te beslaan, weinig uitzicht dus. We vertrekken. Omdat we vanaf de Jaarbeurszijde zijn vertrokken scheelt dit weer een stukje door het drukke centrum. De chauffeur heeft de route kennelijk nog niet vaak gereden, want op een rotonde rijden we een ererondje. Ik poets het raam met de mouw van mijn jas schoon. Het is toch nog mijn zomerjas en gezien het weer de laatste tijd kan die binnenkort de was wel in.

We rijden ter hoogte van Bunnik. Een trein passeert ons. Inderdaad, er rijden stoptreinen tussen Utrecht CS en Driebergen-Zeist. Reizigers van de stations tussen Utrecht en Arnhem dienen van deze trein gebruik te maken, en vanaf Driebergen-Zeist van een bus. Eveneens voor de richting Rhenen. Ik vraag mij af waarom de intercity's ook niet tot Driebergen-Zeist rijden. Dat scheelt het drukke, en dus langzame gedeelte door de Utrechtse binnenstad én 12 kilometer pardon 12 tariefeenheden, zoals dit tegenwoordig heet.

Vlak voor Arnhem, ter hoogte van Papendal, stopt de bus bij een halte van lijn 107 en er stappen twee mensen uit. Dat kan dus ook! We rijden via de achterzijde van het station (Sonsbeekzijde) en het Willemsplein (centrum) naar het station. Het Willemsplein is één grote bouwput. Wat wordt hier nou weer gebouwd?

Het is vijf voor half tien, de busrit heeft een uur geduurd, vijfentwintig minuten meer dan de trein erover doet.

Arnhem

In de stationshal is een informatiebalie ingericht waar in het geel gestoken NS-medewerkers reisadviezen geven. Dat is wel nodig, want er rijden niet alleen tussen Utrecht en Arnhem geen treinen, maar ook niet tussen Nijmegen en Arnhem en Tiel en Arnhem. Al deze treinen zijn door bussen vervangen. Om het nog ingewikkelder te maken rijden er zowel stop- als snelbussen. Arnhem is vandaag dus één groot busstation. Alleen de treinen naar Zutphen en Winterswijk rijden normaal.

Diesel

Ik stap in de trein van 09.38 naar Winterswijk. Het is een nieuwe dieseltrein, DM'90, welke ook wel Buffel wordt genoemd. Bij ingebruikname van deze trein deden zich allerlei problemen voor, zoals overwegen die niet sloten bij nadering van de trein en deuren die niet opengingen. Naar verluidt zijn alle problemen nu verholpen.

De lijn naar Winterswijk maakt tot Zevenaar gebruik van hetzelfde spoor als de lijn naar Keulen. Tot aan Zevenaar is deze geëlektrificeerd en dubbelsporig. Daarna gaat het op enkelspoor verder. Alleen bij de stations is dubbelspoor. Het is niet druk in de trein. De trein is comfortabel en stil. Op het verlaten station Wehl kruisen we met de trein úit de richting Winterswijk. Ook hierin is het niet erg druk, zeker niet meer dan vijfentwintig passagiers in deze uit vier bakken bestaande trein. Ook in Terborg kruisen we, nu is het al wat drukker in de tegentrein.

Taxiliner

Even na half tien. Op station Aalten stap ik uit. Hier reis ik verder met Taxiliner 223 richting Winterswijk. Deze zal mij naar camping "De Twee Bruggen" net buiten Winterswijk brengen. Een Taxiliner is een belbus die alleen rijdt als er van te voren is gereserveerd. Heeft er niemand gebeld, dan rijdt hij niet. Ik heb gisteravond al gebeld. Voor 44 cent per minuut nam een vriendelijke jongedame mijn reservatie op. Op het stationsplein staat geen bus. Om de hoek echter, staat een acht persoons taxibusje gereed. Het is inderdaad Taxiliner 223.

Ik stap in. Ik ben de enige passagier. De chauffeur bekijkt mijn kaart. "Een echte OV-jaarkaart, da's een dure". "Inderdaad", antwoord ik, "en hij wordt volgend jaar nog veel duurder". We wachten nog even op een tweede passagier. Als deze na enkele minuten nog niet is gearriveerd vertrekken we toch maar. "Kijk jij even of er niet iemand de hoek om komt rennen" zegt de chauffeur. Er komt niemand aan.

Het ritje naar de camping duurt zo'n tien minuten. Op de camping bezoek ik mijn ouders. Ik heb de caravan gauw gevonden. Tijd voor een bakje koffie. Het is mooi weer en in een comfortable ligstoel breng ik een uurtje door met zonnen.

Pannenkoek

Het is vijf voor half een als ik na het nuttigen van enkele broodjes de terugreis aanvaard. Ik heb geen zin om helemaal voor mij een belbus hierheen te laten rijden en besluit naar het station te gaan lopen. In Bredevoort staat bij een halte een taxibusje. Op de vertrekstaat staat dat de bus ieder uur om '51 vertrekt en alleen na telefonische reservatie. Het is 12.55. Achter het stuur zit de chauffeur de krant te lezen. Ik vraag hem of ik mee mag naar het station, ondanks dat ik niet gebeld heb. "Ja, maar ik vertrek pas om 13.51, voor de rit van 12.51 was niemand." Dat duurt mij te lang en ik besluit maar verder te gaan lopen. Ik ben nog geen honderd meter ver als achter mij getoeterd wordt. Achter mij staat het busje. "Stap maar in, voor één keer maak ik een uitzondering. Moet je de trein van drie over halen?" "Als het lukt". Nog vijf minuten voordat de trein vertrekt. De chauffeur rijdt behoorlijk door. "Er zijn gordels aanwezig hoor" adviseert hij mij als we te hard door een bocht rijden. Op het moment dat we op het station aankomen rijdt de trein weg. De volgende gaat pas weer over een uur. Dan maar een uurtje Aalten in. Ik wandel wat rond. Bij een terrasje zie ik pannenkoeken op het menu staan, in de nieuwe spelling. Dat waardeer ik en bestel een pannenkoek met appel welke mij uitstekend smaakt.

De trein van 14.03 naar Arnhem bestaat ook weer uit twee gekoppelde buffels. Het is erg rustig in de trein. Na Duiven rijdt de trein op een hoge spoordijk. Het uitzicht over stad en de IJssel is werkelijk schitterend.

Om drie uur precies arriveert de trein te Arnhem. Ook nu nog staan in de hal NS-medewerkers in gele hesjes reisadviezen te geven. Volgens de folder vertrekken de snelbussen naar Utrecht om '15 en '45. Ik ben nog niet ingestapt of we vertrekken al. In deze nieuwe, gelede Midnet-bus heb ik meer geluk dan vanmorgen: een comfortable plaats aan de kant van het gangpad, zodat ik mijn benen tenminste kwijt kan. In Arnhem centrum moeten we zo ongeveer voor elk verkeerslicht stoppen. Zodra we Arnhem uit zijn zet de bestuurder er flink tempo in. De tijdwinst wordt echter weer teniet gedaan door de drukte in Utrecht centrum, ook veroorzaakt door allerlei opgebroken wegen.

De trein naar Den Helder van 16.16 staat gereed. Het is behoorlijk druk. Achteraan althans, aan de kant van de roltrap. Aan de voorkant vind ik een coupe waar het erg rustig is; ik heb de keus uit vijftig zitplaatsen.

Defect

Op Amsterdam Amstel stap ik uit. Aan de overkant kan ik direct overstappen op de metro richting CS. Op (of eigenlijk onder) het Weesperplein verlaat ik de metro en loop richting Frederiksplein. Hier wil ik bij iemand op visite gaan, maar er blijkt niemand thuis te zijn. Op het Frederiksplein pak ik tram 4 naar de Dam. Hier is het bijna altijd een verkeerschaos. De rij auto's wachtend voor een plaatsje in de parkeergarage van de Bijenkorf blokkeert de rijbaan van het Damrak. Hierdoor ontstaan files tot het Weteringcircuit aan toe. Bovendien staan regelmatig auto's vast op tramsporen.

In de Paleisstraat staat een defecte tram. Hij vertoont lijnnummer 2, hoewel deze hier helemaal niet komt. Twee lijnen 14 rijden zich vast in de fuik. Maar binnen enkele ogenblikken komt er een dienstbusje van het GVB met oranje zwaailichten aanracen. Een technicus met een dikke sigaar, die helemaal niet past bij zijn functie, rommelt enkele minuten aan een paar luiken aan de zijkant van de tram, maar hij komt er blijkbaar niet uit. Hij loopt naar de achterste tram, de passagiers zijn inmiddels uitgestapt, en rijdt deze achteruit terug de Nieuwezijds Voorburgwal in. Evenzo met de tram ervoor. Wat er met de voorste tram gebeurt, kan ik helaas niet meer zien, er komt een lijn 1 aanrijden naar CS en ik stap in, zodat ik nog net de trein van 17.52 naar huis kan halen.

Zondag 19 oktober

Omdat ik op zondag ook wel wat wil uitslapen, sta ik rond tien voor half twaalf pas op het station.Vandaag zullen de treinen Den Helder - Arnhem/Nijmegen wel weer rijden tussen Utrecht en Arnhem, maar niet tussen Wormerveer en Zaandam. Tussen Alkmaar en Wormerveer wordt als stoptrein gereden. Reizigers voor Amsterdam dienen in Uitgeest over te stappen op de stoptrein via Haarlem naar Amsterdam. Alleen voor personen met een bestemming tussen Wormerveer en Zaandam is er een vervangende busdienst. De trein van 11.25 naar Nijmegen staat ook vandaag normaal vermeld op de CTA (Centrale TreinAanwijzer) boven het perron. Nu wordt er echter wel omgeroepen dat de trein vandaag niet verder dan Wormerveer rijdt. Ook in de trein wordt dit vlak voor Alkmaar tot drie keer toe (te) luid omgeroepen.

Auf Deutsch gesagt

De trein, een Regiorunner van vier bakken, is behoorlijk druk. Tegenover en naast mij gaat een echtpaar zitten. Voordat we bij Uitgeest aankomen wordt nogmaals het hele reisadvies omgeroepen. In Uitgeest loopt zo ongeveer de hele trein leeg. Alleen het echtpaar bij mij blijft zitten. Omdat ik al een vermoeden heb dat zij wel buitenlanders zullen zijn die het niet begrepen hebben probeer ik "er blijft niet veel over, he?" De man tegenover mij gebaart met z'n armen en haalt zijn schouder op "ich verstehe Sie nicht". In mijn beste Duits (slecht dus) "Müssen Sie nach Amsterdam?". De man antwoordt bevestigend. "Dan müssen Sie jetzt umsteigen, den Zug jenseits dem Bahnsteig" Oef, ze lijken het begrepen te hebben, want ze spoeden de trein uit. Nu ben ik nog de enige. Er komt toch nog een conducteur boven. "Moet u naar Amsterdam?" "Nee hoor, naar Zaandam", antwoord ik. "Dan mag u blijven zitten", zegt de kaartenknipper. "Dat was ik wel van plan." Toch goed dat hij de trein even naloopt.

NZH

Tussen Uitgeest en Wormerveer stapt slechts een handjevol mensen in. In Wormerveer stap ik over op een gereedstaande gelede NZH bus. Het is een bus die normaal gesproken ingezet wordt op lijnen 170/171/172. Er achter staat er nog één. Het is niet erg druk, ik schat zo'n vijftien passagiers. De bus vertrekt al vrij snel. Bij Koog Zaandijk stappen drie passagiers in, er hoeft hier niemand uit. De bus rijdt midden door een woonwijk en zelfs woonerven, een andere route is er nou eenmaal niet, naar het volgende station. Zullen de bewoners blij mee zijn: vier keer per uur per richting een gelede bus door je voortuin. Gelukkig is het allemaal maar voor een (halve) dag. Koog Bloemwijk. Hier staan ruim twintig personen te wachten. Naast mij komt een oude vrouw zitten. Haar man gaat op de bank ernaast zitten. "Wat een omweg maakt die bus he?" zegt de man tegen zijn vrouw. "Hij moet zeker eerst nog meer passagiers ophalen", antwoordt ze. Ik voel de bui al hangen. "Moet u richting Uitgeest?", vraag ik de dame. Ja dus. "Maar die man van de spoorwegen zei dat de bus eraan kwam". Tja, je hebt twee richtingen. Toegegeven: er stond geen bestemming op de bus aangegeven, alleen "NS VERVOER" In Zaandam aangekomen, aan de achterkant van het station, gaan ze direct naar de overkant van de weg, de bus terugnemen. Aan die overkant staat al een tiental mensen te wachten op de bus. In station Zaandam ontwijk ik het "NS-opvangteam", drie man sterk, dat aangekomen reizigers op weg helpt. Ik red me wel.

De stoptrein van 12.26 naar Amsterdam staat al gereed. Zaandam is vandaag immers begin-/eindstation voor deze treinserie. Voorin, aan de kant van de roltrap, is het behoorlijk druk in deze sprinter. Achterin is nog een coupe vrijwel helemaal leeg. De meeste mensen houden nou eenmaal niet van (door-)lopen. Eigenlijk was ik van plan naar Amsterdam CS te gaan, maar net voorbij de Hemtunnel bedenk ik mij. Werd er vandaag ook niet gewerkt tussen Sloterdijk en Schiphol? Snel pak ik de gele folder er weer bij. Inderdaad, er rijden geen treinen tussen Amsterdam Lelylaan en Schiphol en tussen Amsterdam Zuid-WTC en Schiphol. Bovendien worden alle doorgaande treinen omgeleid of ingekort. Al met al reden genoeg voor een klein onderzoekje.

Terwijl ik door de stationshal van Amsterdam Sloterdijk naar de bussen loop, hoor ik dat er over enkele ogenblikken een extra trein naar Brussel zal vertrekken. Jaja, NS weet van een extra stop een extra trein te maken! Op de halte van NZH lijn 82 staat een luxe touringcar gereed. Uit een sticker op de voorruit blijkt het de bus naar Schiphol te zijn. Ik neem plaats in een luxe stoel en binnen enkele ogenblikken vertrekken we. Via de A10 en A4 rijden we naar Schiphol. In de Schipholtunnel gaat het slechts stapvoets vooruit, het is druk op de weg. "Zoveel breder wordt de A4" verkondigt een breed bord. En "Hier rijdt u straks", vermeldt een bord bovenop een zandheuvel. Niet alleen het spoor wordt hier uitgebreid.

Parkeren

De bus stopt voor het (NS-)station van Schiphol. Ik stap over de pendelbus naar parkeerterrein P3. Wat heeft een OV-reiziger op een parkeerterrein te zoeken? De parkeerterreinen van Schiphol zijn zo uitgestrekt dat er iedere tien minuten, dag en nacht, een gratis pendelbus van en naar de vertrekhal rijdt. Op P3 rijden bovendien ook nog kleine pendelbusjes vanaf het eindpunt van de pendelbus een rondje over het terrein. Enige tijd geleden zijn er onbemande (onbemenste staat niet in mijn Groene boekje) busjes gekomen. Op termijn moeten deze de busjes met chauffeur gaan vervangen. De "Parkinghoppers" rijden geheel zelfstandig op een vrije baan twee routes over P3. De automobilist op weg naar zijn auto kan door middel van een druk op een knop het busje laten stoppen bij een halte. Ook langs de route zijn drukknoppen waarmee de bus kan worden opgeroepen. Tijd om ze eens aan een praktijktest te onderwerpen. Helaas, net als de vorige keer dat ik hier was, blijken ze buiten dienst te staan.

Ik loop nog even het betaalgebouwtje binnen. Hier kunnen mensen hun parkeergeld betalen. Er staan een aantal betaalautomaten welke ook papiergeld aannemen. Alles kan er in, behalve de biljetten van f 250,- Ik zie twee personen zonder problemen verscheidene biljetten in het apparaat stoppen. Het kan dus wel, NS! Er kan ook met creditcards worden betaald. De tarieven zijn trouwens vrij pittig, de eerste drie dagen f 85,-, daarna f 7,50 per dag. Als je drie weken op vakantie gaat is het dus al gauw nog voordeliger met de taxi, dan met de auto, al kom je bij wijze van spreken vanaf Groningen. Er is zelfs een vestiging van de Wegenwacht hier. Makkelijk als je terugkomt uit de States en je je lichten blijkt vergeten te hebben uitgedaan.

Dure koffie

Ik neem de pendelbus naar het station maar weer terug. Het is behoorlijk druk in deze bus, vooral veroorzaakt doordat de reizigers veel bagage bij zich hebben. Het ritje duurt 7 minuten. Rondom het station en de vertrekhal is enkele jaren geleden een heel winkelcentrum verrezen, Schiphol Plaza. Niet alleen voor vliegers, maar toegankelijk voor iedereen. De winkels zijn iedere dag, ook op zondagen, geopend van 07.00 uur tot 22.00 uur. Ik wandel hier wat rond. Tijd voor koffie! Het grand cafe ziet er gezellig uit. Tot ik de prijzen zie: f 3,50 voor een simpel bakje koffie. Nou ja, dan maar meteen Amandelkoffie met slagroom en appelgebak. Slechts f 9,50. Hierna loop ik over de wandelpier. Van hieruit is er een goed uitzicht op vertrekkende en aankomende vliegtuigen. Elke paar minuten stijgt er wel een op. Het is een hels kabaal van al die vliegtuigen en vliegtuigmotoren. Beneden krioelt het van allerlei voertuigen: bussen, auto's, tankauto's, vrachtauto's, bagagekarretjes en sleepauto's.

Ik neem de NS-pendelbus naar Station Zuid WTC. Ook weer een gelede NZH bus. De bus stopt aan de achterzijde van het station. Een toerist met een grote koffer staat hulpeloos in het rond te kijken. Hij snapt er niets meer van. Waar moet ik nu weer heen. In het Engels vraagt hij mij waar hij de trein naar Enschede kan vinden. In mijn intercityboekje zie ik dat deze om 15.03 zal vertrekken. "It leaves in three minutes, when you hurry you'll catch it" probeer ik. Gelukkig blijkt hij al wel al een kaartje te hebben. Op het perron aangekomen staat alleen een Dubbeldekker. Dit kan nooit de intercity naar Enschede zijn. Op de vertrekstaten zie ik een handgeschreven papier geplakt waarop staat dat de intercity's vandaag wegens de werkzaamheden niet zullen rijden. Er rijden alleen pendeltreinen naar Amersfoort. Hoe leg ik dat nu weer uit aan die man? Gelukkig, er staat een NS-informatrice. "Kun jij hem in het Engels even uitleggen hoe hij in Enschede komt?" vraag ik haar, en ik maak mij uit de voeten.

Zondag-winkeldag

Op het metrogedeelte van dit station wordt ingangscontrole gehouden. Natuurlijk komt de tram eerder dan sneltram. Ik sta weer eens op het verkeerde perron. In het centrum van Amsterdam zijn, zoals iedere zondag, alle winkels open. Het is bijzonder druk in de Kalverstraat. De zondagmiddagdienst van het GVB is hierop afgestemd: lijn 1 en 2 bijvoorbeeld, rijden beide iedere 6,5 minuut. Bij V&D koop ik een "Woordenlijst Nederlandse taal" (het "Groene boekje"). Het loopt al weer tegen vijven, het zit er op voor vandaag, genoeg bussen en omleidingen. Ik neem de tram naar CS. Op het Centraal Station wordt omgeroepen dat "de stoptrein van 16.56 naar Uitgeest wegens uitlopen van werkzaamheden vandaag helaas niet zal rijden" Oei, en mijn trein naar Den Helder dan? Op de CTA staat niets bijzonders. In de trein wordt omgeroepen dat de trein wordt omgeleid via Haarlem. We vertrekken gewoon om 16.52. Om 16.51 vertrekt er echter, zoals altijd, een stoptrein naar Uitgeest via Haarlem. Hier rijden we dus achteraan. In Haarlem halen we deze trein in. Uiteindelijk kom ik met dertien minuten aan in Heerhugowaard.


Conclusie

Het vervoer per bus is aanzienlijk verbeterd t.o.v. enkele jaren geleden. Ik heb geen enkele keer in een volle bus hoeven zitten en ook niet lang hoeven wachten. Ook de informatievoorziening is verbeterd: overal folders, posters en NS-medewerkers. Ook stonden in de kranten advertenties. Wel is de reistijd aanzienlijk langer dan normaal per trein: tenminste een half uur, en als je nog een bus of trein moet halen kan het al gauw oplopen tot een uur of meer. Het is duidelijk dat veel mensen werktrajecten vermijden: waar normaal gekoppelde dubbeldekkers rijden, kan nu volstaan worden met enkele gelede bussen. Mensen blijven thuis, of hebben zelf een alternatief (auto) geregeld. Dit heeft ook op vervolgtrajecten aanzienlijk minder reizigers tot gevolg.


Roland van Duin

Oktober 1997

TERUG naar homepage De digitale reiziger