De digitale reiziger presenteert
Beperkt treinverkeer
"NS werkt in hoog tempo aan verbetering van het spoorwegnet. Dat is noodzakelijk
omdat steeds meer mensen voor de trein kiezen. Daarom moeten wij meer ruimte
creëren in ons spoorwegnet." Dit valt te lezen in de gele folders die iedere week opnieuw
verschijnen.
Dit resulteert in buitendienststelling van baanvakken, met als gevolg omleidingen of
vervangend busvervoer. Hoe is dit vervangend vervoer geregeld? En hoeveel langer is
de reiziger onderweg? De Digitale reiziger ging op onderzoek uit. Zaterdag 18 oktober
1997. De kaft van de gele NS-folder van deze week staat dit keer helemaal vol met
trajecten waarop geen of beperkt treinverkeer mogelijk is. Ik tel er elf.
Omvangrijke werkzaamheden vinden plaats rondom Schiphol, Arnhem en Eindhoven.
Op diverse andere trajecten vinden werkzaamheden met wat minder ingrijpende
gevolgen voor het treinverkeer plaats.
Zaterdag 18 oktober
Station Heerhugowaard, 06.48 uur. De sneltrein Hoorn - Den Haag CS vertrekt op tijd, in zijn
kortst mogelijke samenstelling nl. twee bakken (rijtuigen). De treinaanwijzer boven het perron
(CTA) vermeldt nu de intercity van 06.52 naar Arnhem hoewel er volgens de gele folder geen
treinen tussen Utrecht en Arnhem rijden. Niets als "let op omroepbericht". En er wordt ook
niets omgeroepen. Ik stap in de dubbeldekker. De bestemmingsaanwijzer in de trein vermeldt
gewoon Arnhem. In Alkmaar staat op de CTA ook Arnhem, maar ik hoor dat er wel iets over
vervangend busvervoer wordt omgeroepen.
Tijdens de rit lees ik de krant. Als ik opkijk zie ik dat op het bestemmingsdisplay ineens
Utrecht CS staat. Na Duivendrecht komt de railcatering langs en ik neem een kopje koffie. In
de bus kan dat nou eenmaal niet en ik heb alleen nog maar een kop thee bij het ontbijt op
vandaag. Vlak voor Utrecht wordt omgeroepen dat de trein vandaag niet verder gaat dan
Utrecht CS en dat reizigers met bestemming Arnhem met bussen worden vervoerd. Maar de
omroep is zeer slecht te verstaan. In Utrecht aangekomen zie ik dan ook dat er hier en daar
mensen blijven zitten. Ik heb echter geen tijd om mij hierover druk te maken, want ik wil de
bus halen. Goed op de borden letten, zullen de bussen vanaf de Streekbuszijde of de
Stadsbuszijde vertrekken? Bovenaan de roltrap aangekomen (als er net een volle trein is
aangekomen is er altijd een wachttijd voor de roltrappen in Utrecht CS) wordt zeer luid
omgeroepen dat de bussen vanaf de Jaarbeurszijde zullen vertrekken. Welja, waarom ook niet?
Utrecht - Arnhem
Er staan enkele gelede Midnet-bussen gereed. Ik stap in een oude bus, deze is het volst en zal
dus als eerste vertrekken. Dat leert zeven jaar OV-ervaring. Achterin is nog een bank vrij. Ik
spoed mij ernaartoe, voordat iemand anders hem inpikt. Ik had het kunnen weten, het is een
plaats bovenop de wielkast. En ik zit nog maar net of een brede man komt naast mij zitten.
Dat betekent dus een uur lang met opgevouwen benen op de wielkast. De ramen beginnen ook
al te beslaan, weinig uitzicht dus. We vertrekken. Omdat we vanaf de Jaarbeurszijde zijn
vertrokken scheelt dit weer een stukje door het drukke centrum. De chauffeur heeft de route
kennelijk nog niet vaak gereden, want op een rotonde rijden we een ererondje. Ik poets het
raam met de mouw van mijn jas schoon. Het is toch nog mijn zomerjas en gezien het weer de
laatste tijd kan die binnenkort de was wel in.
We rijden ter hoogte van Bunnik. Een trein passeert ons. Inderdaad, er rijden stoptreinen
tussen Utrecht CS en Driebergen-Zeist. Reizigers van de stations tussen Utrecht en Arnhem
dienen van deze trein gebruik te maken, en vanaf Driebergen-Zeist van een bus. Eveneens
voor de richting Rhenen. Ik vraag mij af waarom de intercity's ook niet tot Driebergen-Zeist
rijden. Dat scheelt het drukke, en dus langzame gedeelte door de Utrechtse binnenstad én 12
kilometer pardon 12 tariefeenheden, zoals dit tegenwoordig heet.
Vlak voor Arnhem, ter hoogte van Papendal, stopt de bus bij een halte van lijn 107 en er
stappen twee mensen uit. Dat kan dus ook! We rijden via de achterzijde van het station
(Sonsbeekzijde) en het Willemsplein (centrum) naar het station. Het Willemsplein is één grote
bouwput. Wat wordt hier nou weer gebouwd?
Het is vijf voor half tien, de busrit heeft een uur geduurd, vijfentwintig minuten meer dan de
trein erover doet.
Arnhem
In de stationshal is een informatiebalie ingericht waar in het geel gestoken NS-medewerkers
reisadviezen geven. Dat is wel nodig, want er rijden niet alleen tussen Utrecht en Arnhem geen
treinen, maar ook niet tussen Nijmegen en Arnhem en Tiel en Arnhem. Al deze treinen zijn
door bussen vervangen. Om het nog ingewikkelder te maken rijden er zowel stop- als
snelbussen. Arnhem is vandaag dus één groot busstation. Alleen de treinen naar Zutphen en
Winterswijk rijden normaal.
Diesel
Ik stap in de trein van 09.38 naar Winterswijk. Het is een nieuwe dieseltrein, DM'90, welke
ook wel Buffel wordt genoemd. Bij ingebruikname van deze trein deden zich allerlei
problemen voor, zoals overwegen die niet sloten bij nadering van de trein en deuren die niet
opengingen. Naar verluidt zijn alle problemen nu verholpen.
De lijn naar Winterswijk maakt tot Zevenaar gebruik van hetzelfde spoor als de lijn naar
Keulen. Tot aan Zevenaar is deze geëlektrificeerd en dubbelsporig. Daarna gaat het op
enkelspoor verder. Alleen bij de stations is dubbelspoor. Het is niet druk in de trein. De trein is
comfortabel en stil. Op het verlaten station Wehl kruisen we met de trein úit de richting
Winterswijk. Ook hierin is het niet erg druk, zeker niet meer dan vijfentwintig passagiers in
deze uit vier bakken bestaande trein. Ook in Terborg kruisen we, nu is het al wat drukker in de
tegentrein.
Taxiliner
Even na half tien. Op station Aalten stap ik uit. Hier reis ik verder met Taxiliner 223 richting
Winterswijk. Deze zal mij naar camping "De Twee Bruggen" net buiten Winterswijk brengen.
Een Taxiliner is een belbus die alleen rijdt als er van te voren is gereserveerd. Heeft er niemand
gebeld, dan rijdt hij niet. Ik heb gisteravond al gebeld. Voor 44 cent per minuut nam een
vriendelijke jongedame mijn reservatie op. Op het stationsplein staat geen bus. Om de hoek
echter, staat een acht persoons taxibusje gereed. Het is inderdaad Taxiliner 223.
Ik stap in. Ik ben de enige passagier. De chauffeur bekijkt mijn kaart. "Een echte
OV-jaarkaart, da's een dure". "Inderdaad", antwoord ik, "en hij wordt volgend jaar nog veel
duurder". We wachten nog even op een tweede passagier. Als deze na enkele minuten nog niet
is gearriveerd vertrekken we toch maar. "Kijk jij even of er niet iemand de hoek om komt
rennen" zegt de chauffeur. Er komt niemand aan.
Het ritje naar de camping duurt zo'n tien minuten. Op de camping bezoek ik mijn ouders. Ik
heb de caravan gauw gevonden. Tijd voor een bakje koffie. Het is mooi weer en in een
comfortable ligstoel breng ik een uurtje door met zonnen.
Pannenkoek
Het is vijf voor half een als ik na het nuttigen van enkele broodjes de terugreis aanvaard. Ik
heb geen zin om helemaal voor mij een belbus hierheen te laten rijden en besluit naar het
station te gaan lopen. In Bredevoort staat bij een halte een taxibusje. Op de vertrekstaat staat
dat de bus ieder uur om '51 vertrekt en alleen na telefonische reservatie. Het is 12.55. Achter
het stuur zit de chauffeur de krant te lezen. Ik vraag hem of ik mee mag naar het station,
ondanks dat ik niet gebeld heb. "Ja, maar ik vertrek pas om 13.51, voor de rit van 12.51 was
niemand." Dat duurt mij te lang en ik besluit maar verder te gaan lopen. Ik ben nog geen
honderd meter ver als achter mij getoeterd wordt. Achter mij staat het busje. "Stap maar in,
voor één keer maak ik een uitzondering. Moet je de trein van drie over halen?" "Als het lukt".
Nog vijf minuten voordat de trein vertrekt. De chauffeur rijdt behoorlijk door. "Er zijn gordels
aanwezig hoor" adviseert hij mij als we te hard door een bocht rijden. Op het moment dat we
op het station aankomen rijdt de trein weg. De volgende gaat pas weer over een uur. Dan
maar een uurtje Aalten in. Ik wandel wat rond. Bij een terrasje zie ik pannenkoeken op het
menu staan, in de nieuwe spelling. Dat waardeer ik en bestel een pannenkoek met appel welke
mij uitstekend smaakt.
De trein van 14.03 naar Arnhem bestaat ook weer uit twee gekoppelde buffels. Het is erg
rustig in de trein. Na Duiven rijdt de trein op een hoge spoordijk. Het uitzicht over stad en de
IJssel is werkelijk schitterend.
Om drie uur precies arriveert de trein te Arnhem. Ook nu nog staan in de hal NS-medewerkers
in gele hesjes reisadviezen te geven. Volgens de folder vertrekken de snelbussen naar Utrecht
om '15 en '45. Ik ben nog niet ingestapt of we vertrekken al. In deze nieuwe, gelede
Midnet-bus heb ik meer geluk dan vanmorgen: een comfortable plaats aan de kant van het
gangpad, zodat ik mijn benen tenminste kwijt kan. In Arnhem centrum moeten we zo
ongeveer voor elk verkeerslicht stoppen. Zodra we Arnhem uit zijn zet de bestuurder er flink
tempo in. De tijdwinst wordt echter weer teniet gedaan door de drukte in Utrecht centrum,
ook veroorzaakt door allerlei opgebroken wegen.
De trein naar Den Helder van 16.16 staat gereed. Het is behoorlijk druk. Achteraan althans,
aan de kant van de roltrap. Aan de voorkant vind ik een coupe waar het erg rustig is; ik heb de
keus uit vijftig zitplaatsen.
Defect
Op Amsterdam Amstel stap ik uit. Aan de overkant kan ik direct overstappen op de metro
richting CS. Op (of eigenlijk onder) het Weesperplein verlaat ik de metro en loop richting
Frederiksplein. Hier wil ik bij iemand op visite gaan, maar er blijkt niemand thuis te zijn. Op
het Frederiksplein pak ik tram 4 naar de Dam. Hier is het bijna altijd een verkeerschaos. De rij
auto's wachtend voor een plaatsje in de parkeergarage van de Bijenkorf blokkeert de rijbaan
van het Damrak. Hierdoor ontstaan files tot het Weteringcircuit aan toe. Bovendien staan
regelmatig auto's vast op tramsporen.
In de Paleisstraat staat een defecte tram. Hij vertoont lijnnummer 2, hoewel deze hier helemaal
niet komt. Twee lijnen 14 rijden zich vast in de fuik. Maar binnen enkele ogenblikken komt er
een dienstbusje van het GVB met oranje zwaailichten aanracen. Een technicus met een dikke
sigaar, die helemaal niet past bij zijn functie, rommelt enkele minuten aan een paar luiken aan
de zijkant van de tram, maar hij komt er blijkbaar niet uit. Hij loopt naar de achterste tram, de
passagiers zijn inmiddels uitgestapt, en rijdt deze achteruit terug de Nieuwezijds Voorburgwal
in. Evenzo met de tram ervoor. Wat er met de voorste tram gebeurt, kan ik helaas niet meer
zien, er komt een lijn 1 aanrijden naar CS en ik stap in, zodat ik nog net de trein van 17.52
naar huis kan halen.
Zondag 19 oktober
Omdat ik op zondag ook wel wat wil uitslapen, sta ik rond tien voor half twaalf pas op het
station.Vandaag zullen de treinen Den Helder - Arnhem/Nijmegen wel weer rijden tussen
Utrecht en Arnhem, maar niet tussen Wormerveer en Zaandam. Tussen Alkmaar en
Wormerveer wordt als stoptrein gereden. Reizigers voor Amsterdam dienen in Uitgeest over
te stappen op de stoptrein via Haarlem naar Amsterdam. Alleen voor personen met een
bestemming tussen Wormerveer en Zaandam is er een vervangende busdienst. De trein van
11.25 naar Nijmegen staat ook vandaag normaal vermeld op de CTA (Centrale
TreinAanwijzer) boven het perron. Nu wordt er echter wel omgeroepen dat de trein vandaag
niet verder dan Wormerveer rijdt. Ook in de trein wordt dit vlak voor Alkmaar tot drie keer
toe (te) luid omgeroepen.
Auf Deutsch gesagt
De trein, een Regiorunner van vier bakken, is behoorlijk druk. Tegenover en naast mij gaat
een echtpaar zitten. Voordat we bij Uitgeest aankomen wordt nogmaals het hele reisadvies
omgeroepen. In Uitgeest loopt zo ongeveer de hele trein leeg. Alleen het echtpaar bij mij blijft
zitten. Omdat ik al een vermoeden heb dat zij wel buitenlanders zullen zijn die het niet
begrepen hebben probeer ik "er blijft niet veel over, he?" De man tegenover mij gebaart met
z'n armen en haalt zijn schouder op "ich verstehe Sie nicht". In mijn beste Duits (slecht dus)
"Müssen Sie nach Amsterdam?". De man antwoordt bevestigend. "Dan müssen Sie jetzt
umsteigen, den Zug jenseits dem Bahnsteig" Oef, ze lijken het begrepen te hebben, want ze
spoeden de trein uit. Nu ben ik nog de enige. Er komt toch nog een conducteur boven. "Moet
u naar Amsterdam?" "Nee hoor, naar Zaandam", antwoord ik. "Dan mag u blijven zitten", zegt
de kaartenknipper. "Dat was ik wel van plan." Toch goed dat hij de trein even naloopt.
NZH
Tussen Uitgeest en Wormerveer stapt slechts een handjevol mensen in. In Wormerveer stap ik
over op een gereedstaande gelede NZH bus. Het is een bus die normaal gesproken ingezet
wordt op lijnen 170/171/172. Er achter staat er nog één. Het is niet erg druk, ik schat zo'n
vijftien passagiers. De bus vertrekt al vrij snel. Bij Koog Zaandijk stappen drie passagiers in, er
hoeft hier niemand uit. De bus rijdt midden door een woonwijk en zelfs woonerven, een
andere route is er nou eenmaal niet, naar het volgende station. Zullen de bewoners blij mee
zijn: vier keer per uur per richting een gelede bus door je voortuin. Gelukkig is het allemaal
maar voor een (halve) dag. Koog Bloemwijk. Hier staan ruim twintig personen te wachten.
Naast mij komt een oude vrouw zitten. Haar man gaat op de bank ernaast zitten. "Wat een
omweg maakt die bus he?" zegt de man tegen zijn vrouw. "Hij moet zeker eerst nog meer
passagiers ophalen", antwoordt ze. Ik voel de bui al hangen. "Moet u richting Uitgeest?",
vraag ik de dame. Ja dus. "Maar die man van de spoorwegen zei dat de bus eraan kwam". Tja,
je hebt twee richtingen. Toegegeven: er stond geen bestemming op de bus aangegeven, alleen
"NS VERVOER" In Zaandam aangekomen, aan de achterkant van het station, gaan ze direct
naar de overkant van de weg, de bus terugnemen. Aan die overkant staat al een tiental mensen
te wachten op de bus. In station Zaandam ontwijk ik het "NS-opvangteam", drie man sterk,
dat aangekomen reizigers op weg helpt. Ik red me wel.
De stoptrein van 12.26 naar Amsterdam staat al gereed. Zaandam is vandaag immers
begin-/eindstation voor deze treinserie. Voorin, aan de kant van de roltrap, is het behoorlijk
druk in deze sprinter. Achterin is nog een coupe vrijwel helemaal leeg. De meeste mensen
houden nou eenmaal niet van (door-)lopen. Eigenlijk was ik van plan naar Amsterdam CS te
gaan, maar net voorbij de Hemtunnel bedenk ik mij. Werd er vandaag ook niet gewerkt tussen
Sloterdijk en Schiphol? Snel pak ik de gele folder er weer bij. Inderdaad, er rijden geen treinen
tussen Amsterdam Lelylaan en Schiphol en tussen Amsterdam Zuid-WTC en Schiphol.
Bovendien worden alle doorgaande treinen omgeleid of ingekort. Al met al reden genoeg voor
een klein onderzoekje.
Terwijl ik door de stationshal van Amsterdam Sloterdijk naar de bussen loop, hoor ik dat er
over enkele ogenblikken een extra trein naar Brussel zal vertrekken. Jaja, NS weet van een
extra stop een extra trein te maken! Op de halte van NZH lijn 82 staat een luxe touringcar
gereed. Uit een sticker op de voorruit blijkt het de bus naar Schiphol te zijn. Ik neem plaats in
een luxe stoel en binnen enkele ogenblikken vertrekken we. Via de A10 en A4 rijden we naar
Schiphol. In de Schipholtunnel gaat het slechts stapvoets vooruit, het is druk op de weg.
"Zoveel breder wordt de A4" verkondigt een breed bord. En "Hier rijdt u straks", vermeldt
een bord bovenop een zandheuvel. Niet alleen het spoor wordt hier uitgebreid.
Parkeren
De bus stopt voor het (NS-)station van Schiphol. Ik stap over de pendelbus naar
parkeerterrein P3. Wat heeft een OV-reiziger op een parkeerterrein te zoeken? De
parkeerterreinen van Schiphol zijn zo uitgestrekt dat er iedere tien minuten, dag en nacht, een
gratis pendelbus van en naar de vertrekhal rijdt. Op P3 rijden bovendien ook nog kleine
pendelbusjes vanaf het eindpunt van de pendelbus een rondje over het terrein. Enige tijd
geleden zijn er onbemande (onbemenste staat niet in mijn Groene boekje) busjes gekomen. Op
termijn moeten deze de busjes met chauffeur gaan vervangen. De "Parkinghoppers" rijden
geheel zelfstandig op een vrije baan twee routes over P3. De automobilist op weg naar zijn
auto kan door middel van een druk op een knop het busje laten stoppen bij een halte. Ook
langs de route zijn drukknoppen waarmee de bus kan worden opgeroepen. Tijd om ze eens
aan een praktijktest te onderwerpen. Helaas, net als de vorige keer dat ik hier was, blijken ze
buiten dienst te staan.
Ik loop nog even het betaalgebouwtje binnen. Hier kunnen mensen hun parkeergeld betalen.
Er staan een aantal betaalautomaten welke ook papiergeld aannemen. Alles kan er in, behalve
de biljetten van f 250,- Ik zie twee personen zonder problemen verscheidene biljetten in het
apparaat stoppen. Het kan dus wel, NS! Er kan ook met creditcards worden betaald. De
tarieven zijn trouwens vrij pittig, de eerste drie dagen f 85,-, daarna f 7,50 per dag. Als je drie
weken op vakantie gaat is het dus al gauw nog voordeliger met de taxi, dan met de auto, al
kom je bij wijze van spreken vanaf Groningen. Er is zelfs een vestiging van de Wegenwacht
hier. Makkelijk als je terugkomt uit de States en je je lichten blijkt vergeten te hebben
uitgedaan.
Dure koffie
Ik neem de pendelbus naar het station maar weer terug. Het is behoorlijk druk in deze bus,
vooral veroorzaakt doordat de reizigers veel bagage bij zich hebben. Het ritje duurt 7 minuten.
Rondom het station en de vertrekhal is enkele jaren geleden een heel winkelcentrum verrezen,
Schiphol Plaza. Niet alleen voor vliegers, maar toegankelijk voor iedereen. De winkels zijn
iedere dag, ook op zondagen, geopend van 07.00 uur tot 22.00 uur. Ik wandel hier wat rond.
Tijd voor koffie! Het grand cafe ziet er gezellig uit. Tot ik de prijzen zie: f 3,50 voor een
simpel bakje koffie. Nou ja, dan maar meteen Amandelkoffie met slagroom en appelgebak.
Slechts f 9,50. Hierna loop ik over de wandelpier. Van hieruit is er een goed uitzicht op
vertrekkende en aankomende vliegtuigen. Elke paar minuten stijgt er wel een op. Het is een
hels kabaal van al die vliegtuigen en vliegtuigmotoren. Beneden krioelt het van allerlei
voertuigen: bussen, auto's, tankauto's, vrachtauto's, bagagekarretjes en sleepauto's.
Ik neem de NS-pendelbus naar Station Zuid WTC. Ook weer een gelede NZH bus. De bus
stopt aan de achterzijde van het station. Een toerist met een grote koffer staat hulpeloos in het
rond te kijken. Hij snapt er niets meer van. Waar moet ik nu weer heen. In het Engels vraagt
hij mij waar hij de trein naar Enschede kan vinden. In mijn intercityboekje zie ik dat deze om
15.03 zal vertrekken. "It leaves in three minutes, when you hurry you'll catch it" probeer ik.
Gelukkig blijkt hij al wel al een kaartje te hebben. Op het perron aangekomen staat alleen een
Dubbeldekker. Dit kan nooit de intercity naar Enschede zijn. Op de vertrekstaten zie ik een
handgeschreven papier geplakt waarop staat dat de intercity's vandaag wegens de
werkzaamheden niet zullen rijden. Er rijden alleen pendeltreinen naar Amersfoort. Hoe leg ik
dat nu weer uit aan die man? Gelukkig, er staat een NS-informatrice. "Kun jij hem in het
Engels even uitleggen hoe hij in Enschede komt?" vraag ik haar, en ik maak mij uit de voeten.
Zondag-winkeldag
Op het metrogedeelte van dit station wordt ingangscontrole gehouden. Natuurlijk komt de
tram eerder dan sneltram. Ik sta weer eens op het verkeerde perron. In het centrum van
Amsterdam zijn, zoals iedere zondag, alle winkels open. Het is bijzonder druk in de
Kalverstraat. De zondagmiddagdienst van het GVB is hierop afgestemd: lijn 1 en 2
bijvoorbeeld, rijden beide iedere 6,5 minuut. Bij V&D koop ik een "Woordenlijst Nederlandse
taal" (het "Groene boekje"). Het loopt al weer tegen vijven, het zit er op voor vandaag,
genoeg bussen en omleidingen. Ik neem de tram naar CS. Op het Centraal Station wordt
omgeroepen dat "de stoptrein van 16.56 naar Uitgeest wegens uitlopen van werkzaamheden
vandaag helaas niet zal rijden" Oei, en mijn trein naar Den Helder dan? Op de CTA staat niets
bijzonders. In de trein wordt omgeroepen dat de trein wordt omgeleid via Haarlem. We
vertrekken gewoon om 16.52. Om 16.51 vertrekt er echter, zoals altijd, een stoptrein naar
Uitgeest via Haarlem. Hier rijden we dus achteraan. In Haarlem halen we deze trein in.
Uiteindelijk kom ik met dertien minuten aan in Heerhugowaard.
Conclusie
Het vervoer per bus is aanzienlijk verbeterd t.o.v. enkele jaren geleden. Ik heb geen
enkele keer in een volle bus hoeven zitten en ook niet lang hoeven wachten. Ook de
informatievoorziening is verbeterd: overal folders, posters en NS-medewerkers. Ook
stonden in de kranten advertenties. Wel is de reistijd aanzienlijk langer dan normaal
per trein: tenminste een half uur, en als je nog een bus of trein moet halen kan het al
gauw oplopen tot een uur of meer. Het is duidelijk dat veel mensen werktrajecten
vermijden: waar normaal gekoppelde dubbeldekkers rijden, kan nu volstaan worden
met enkele gelede bussen. Mensen blijven thuis, of hebben zelf een alternatief (auto)
geregeld. Dit heeft ook op vervolgtrajecten aanzienlijk minder reizigers tot gevolg.
Roland van Duin
Oktober 1997
TERUG naar homepage De digitale reiziger