WEEK 3 / 16 JANUARI 2000

Frans Mensonides Complottheorie Wie voor 't Millenium wil strijden, nu, die kom Maar over duizend jaar weerom! Voorlopig is er nog iets anders te bepraten: Die kwestie kunnen we overlaten! P.A. de Genestet (1829-1861; dus ruim voor de millennium-hype) Naarmate de lezersschare van REFLEXXIONZZ! groeit, gebeurt het steeds vaker dat lezers hun levens- en andere vragen aan mij voorleggen. Zo kreeg ik deze week op mijn digitale spreekuur talloze vragen over de millenniumramp, die niet is doorgegaan. De opluchting daarover werd vele mensen vergald door een knagend stemmetje, dat op pesterige toon persisteerde: “we hebben ons met zijn allen mooi laten beetnemen door die automatiseringsjongens”. Is dit wantrouwen gerechtvaardigd? Is, of was, het millenniumprobleem reëel, of zijn we het slachtoffer geworden van opgeklopte nonsens? In tegenstelling tot wat mijn gewoonte is, zal ik trachten een genuanceerd antwoord te geven op deze vragen. Het millenniumprobleem bestaat wel degelijk, anders zou ik de eerste week van 2000 niet talloze E-mails gekregen hebben uit de jaren 2028, 1999, 1980, 1970, 1900 en zelfs 100. Ook in mijn IT-tijd heb ik diverse systemen gezien die niet 2000-proof waren. Ik vermoed, dat vele bedrijven op 3 januari geconfronteerd zijn met millenniumbugs, zonder dit aan de grote klok te hangen. En de klanten klagen ook niet, als ze geen facturen meer ontvangen. Via-via (de spreekwoordelijke vriend-van-een-vriend) hoorde ik een aardig verhaal van iemand die zijn nieuwjaarsreceptie overschaduwd zag door een ernstige JOENIKS-crash. Die man twijfelt nu in ieder geval niet meer aan het millenniumprobleem. Echter: uit het feit, dat de wereld - met het rampzalige (IT-)management dat in Nederland, maar ongetwijfeld ook in andere landen tot de standaard behoort - het probleem tijdig heeft weten op te lossen, maak ik op, dat het nooit heel ernstig geweest kan zijn. Er is toch sprake geweest van een hype, veroorzaakt en in stand gehouden door: a) domme managers die nu eenmaal panisch bang zijn voor hetgeen ze niet begrijpen; b) het doemdenken rond kroonjaren, dat zich ook in het jaar 999 voorgedaan schijnt te hebben (niets bijgeleerd); c) romantici, die het wel leuk hadden gevonden als er iets erg gebeurd was; al was het alleen maar om de eindejaarswalg te verdrijven (tot die groepering behoor ik zelf); d) zich interessant voordoende mediagoeroes, die beter hadden moeten weten, waaronder Maurice de Hond, die nu tot diep in augustus leeft op mineraalwater waar de prik af is; e) de mensen, die er rijker van geworden zijn, waaronder de IT-wereld en de verhuurders van noodstroomaggregaten. Samengevat: het millenniumPROBLEEM was reëel; de -RAMP speelde zich voornamelijk tussen de oren af. Vergelijk het met al die virus-hypes. Computervirussen zijn maar al te echt - zoals iedereen kan bevestigen, die er ooit één gehad heeft - maar dit feit alleen kan de hysterie niet verklaren. Nu ik hier over schrijf, schiet me een andere ramp te binnen, die ook niet is doorgegaan. De club van Rome beweerde rond 1970, dat we binnen 30 a 35 jaar zouden stikken in onze eigen rotzooi. Voor zover ik me kan herinneren, is in die dagen het woord “milieu” uitgevonden. Gestikt zijn we niet! We zijn er nog; gestadig toenemend in tal en last. Niet heengegaan; wel vermenigvuldigd, met meer enthousiasme dan immer tevoren. Hoe komt dat nou, dat wij niet allemaal op onze dooie rug liggen onder een berg chemisch afval? Door al die milieumaatregelen die we genomen hebben? Doordat we het Griftpark in Utrecht schoongemaakt hebben voor 2000 gulden de vierkante meter? Doordat we jarenlang braafjes met onze oude kranten in de achterklep van de auto naar de oud-papierbak gereden zijn? Of doordat die club van Rome gewoon schromelijk overdreven heeft? En indien het laatste het geval is: wat voor belang hebben zulke groeperingen bij dergelijke bangmakerij? Gisteren las ik een stukje over een man die beweerde, dat AIDS niet bestaat (altijd aardig voor nabestaanden van een AIDS-patiënt om zoiets te lezen). AIDS zou net zo'n hype zijn als de millennium-bug. Gewoon uitgevonden om "de mensen bang te maken voor de liefde", zoals de man het formuleerde. Nu was dit wel zo'n zweefpiloot uit het New-age tijdperk, maar het zette me toch aan het denken. Ik heb me, in mijn paranoïde periode wel eens als gedachte-experiment proberen voor te stellen wat er zou gebeuren met de wetenschapper die een anti-AIDS vaccin ontdekt. Krijgt hij de Nobelprijs, of krijgt hij 10.000.000 dollar zwijggeld, omdat zijn ontdekking 10.000 AIDS-deskundigen en artsen werkloos zou maken? Of overkomt hem iets heel, heel erg vervelends? Er zijn meer van dit soort paranoïde complottheorieën, zoals de automotor die op water loopt, waarvan de uitvinder vermoord is op sterk aandringen van de aardolie-industrie; JFK, om zeep geholpen door een kongsi van wapenhandelaren (alsof hij zo’n vredesapostel was); de landing van 'aliens" in 1947, in de woestijn van Nevada of zo'n soort oord, die door de US-autoriteiten al een halve eeuw geheim wordt gehouden, uit vrees dat de Russen ervan zullen meeprofiteren; miljoenen flessen zogenaamd mineraalwater, die bij Vrumona in Bunnik gewoon gevuld worden met leidingwater uit de kraan; enzovoorts. Op kantoor hebben we op een melige vrijdagmiddag wel eens zitten speculeren over een vergif, van rijkswege toegevoegd aan de middagthee, dat ervoor zorgt dat alle ambtenaren kort na hun pensioen komen te overlijden. Hoe ver moet je gaan in je paranoia? Er is geen verzinsel zo onwaar, of je kunt erin geloven; er is geen waarheid als een koe of je kunt hem ontkennen. column-archief

De digitale reiziger Vragen rond een nachtelijk akkoord Onderhandelaars hebben er een paar nachten voor moeten doorpraten, maar daar was het dan toch: het akkoord over de aanpak van zinloos geweld in de trein. De vakbonden en de NS-directie stelden in gezamenlijk overleg een pakket van maatregelen op tegen de al dan niet zwartrijdende agressieveling. Het belangrijkste punt daaruit is de formatie van 110 mobiele controleploegen, elk bestaande uit één conducteur en een aantal nieuw aan te werven assistenten. De laatsten mogen wel kaartjes controleren en informatie verstrekken, maar hebben niet de bevoegdheid tot het aanhouden van zwartrijders en andere zich misdragende passagiers. Om deze teams te bemensen zal NS in totaal 410 nieuwe personeelsleden aannemen. Andere resultaten van het nachtelijk overleg zijn de vorming van 10 anti-geweldbrigades en het plaatsen van camera’s op perrons en in stationshallen. Veel is verder gezegd over risicotrajecten: de Flevolijn, Hoekse Lijn, Zoetermeerlijn en de Schiphollijn, en over risicotreinen: een aantal Randstedelijke stoptreinen in de avonduren. In risicotreinen en op risicotrajecten moeten in het vervolg twee conducteurs aanwezig zijn. Wanneer de tweede conducteur ontbreekt, kan de eerste niet gedwongen worden, de trein te laten vertrekken. Daarnaast werden er opvallend veel achteraf-maatregelen voorgesteld: psychiatrische begeleiding van conducteurs die het slachtoffer zijn geworden van geweld; juridische vervolging van daders, met eventueel een stations- of treinverbod. Verder worden de daders aan een wetenschappelijk onderzoek onderworpen, zodat een beeldvorming kan ontstaan van hun beweegredenen. Daar ben ik zelf heel erg nieuwsgierig naar: wat beweegt nou precies iemand tot het plegen van zinloos geweld? Volgens vele meninghebbers, beroeps of amateur, wordt het allemaal veroorzaakt door een slechte opvoeding. Als kinderloze ben ik het daar hartgrondig mee eens; dan ligt het in ieder geval niet aan mij. Maar als het bedoelde geweld werkelijk zinloos is, dan zou de vraag naar het ontstaan ervan ook wel eens zinloos kunnen zijn; net zo zinloos als de zoveelste stille omgang met fakkels. En is het nemen van preventieve maatregelen dan niet even zinloos? Maar laat ik de vreugde over het moeizaam bevochten nachtelijke akkoord niet overschaduwen met mijn defaitisme. In de perscommentaren heerste opluchting over het akkoord; er wordt in ieder geval iets gedaan (hopelijk niet iets, wat achteraf zinloos zal blijken te zijn) en we blijven gevrijwaard van nieuwe arbeidsonrust. De opluchting was zo groot, dat een aantal voor de hand liggende vragen niet werd gesteld. Ik heb gemerkt, dat je je niet populair maakt met spitse vragen over maatregelen tegen zinloos geweld. Al heel snel krijg je het etiket opgeplakt, er vóór te zijn, wat natuurlijk beslist mijn bedoeling niet is. Desondanks, met enige aarzeling, het volgende lijstje. ** Wie vertelt straks aan agressieve zwartrijders, dat zij zich voortaan alleen nog maar in risico-treinen mogen laten vervoeren? Het meest recente ernstige incident, een steekpartij ter hoogte van Harmelen, vond plaats in een trein die niet als riskant stond aangemerkt. ** Hoe snel kunnen die mobiele knokploegen ter plaatse zijn, als de nood aan de man komt? Er komen tien van die ploegen op een spoorwegnet van 3000 kilometer lengte, en een mes is heel erg snel getrokken. ** Stel, dat op het vertrekmoment van een risicotrein slechts één conducteur aanwezig is. Die besluit, af te zien van vertrek. Wie heeft dan de eer, dit feit te mogen mededelen aan een trein tsjokvol tot de tanden gewapende agressievelingen? (het is niet voor niks een risicotrein!). ** En wat doet in zo’n geval die enkele niet-agressieve reiziger, die in die situatie verzeild is geraakt? Nu gaan onderhandelingen tussen vakbonden en de NS-directie zelden of nooit over normale reizigers, maar de behoefte aan informatie is door beide partijen wel erkend. In het krantenverslag van 41 uur onderhandelen stuitte ik op het zinnetje: Met een informatiecampagne wil de directie het grote publiek duidelijk maken wat normaal gedrag is en wat de huisregels in een trein zijn. Al onze vragen zullen dus binnen afzienbare tijd beantwoord worden.