Ouwe zak

Word ik een ouwe zak?

Deze prangende vraag stelde ik mijzelf onlangs bij het doorbladeren van een brochure met aankondigingen van nieuwe boeken. Het viel me ineens op dat een boek tegenwoordig niet meer zomaar een boek is; zo simpel is het allang niet meer. Bij de beschrijving van een nieuw meesterwerk kun je tegenwoordig bijvoorbeeld het volgende lezen: 'De automonteur Manuel en de Amerikaanse oorlogsfotografe Tracy ontmoeten elkaar en ontdekken dat zij een gemeenschappelijk verleden hebben. Aan de hand van oude foto's komen herinneringen aan het Jechzakkistaanse plaatsje Foroepak naar boven . Herinneringen die de kleurrijke geschiedenis van dit ooit zo vreedzame plattelandsdorp tot leven doen komen, maar tegelijk uiterst pijnlijk zijn. Terwijl de roman de moeizame weg schetst die de hoofdpersonen moeten afleggen om hun onverwerkte verleden onder ogen te zien, krijgt de lezer tegelijk een onthutsend beeld van de veranderingen in de Jechzakkistaanse samenleving in de twintigste eeuw.'

Gompelemikkie! Dat is niet niks! Je zou zeggen: dat een (Spaanse?) automonteur en een Amerikaanse oorlogsfotografe een gemeenschappelijk verleden hebben, is al opmerkelijk genoeg. Dat alleen levert al genoeg stof op voor een roman van 200 pagina's op, zou je denken. Maar een blik op het colofon leert dat dit hele boek 'circa 250 pagina's' telt, waarin dus zowel die moeizame verwerking van het verleden van die twee hoofdpersonen als die onthutsende veranderingen in de Jechzakkistaanse samenleving hun beslag krijgen. De schrijver moet wel uitzonderlijk begaafd zijn!

Een ander voorbeeld: 'Inza, een jongeman uit de steeds verder in het nauw gedreven Hokoboerna-stam, wordt ernstig ziek. Heeft het iets te maken met de nieuwe fabriek die niet ver van het Hokoboerna-dorp is gebouwd? Op aanraden van medicijnman Akamalapahatta gaat hij naar de grote stad, waar hij echter door een misverstand in de gevangenis terecht komt. Zijn gruwelijke ervaringen tussen de verkrachters en moordenaars worden doorspekt met scènes uit de fabriek, waar steeds meer mensen ervan doordrongen raken dat er dingen gebeuren die het daglicht niet kunnen verdragen. De lezer krijgt een somber stemmend beeld van de manier waarop de westerse leefstijl oorspronkelijke samenlevingen letterlijk en figuurlijk vergiftigt.' Tja, bij zo'n beschrijving raak je wel doordrongen van een diep schuldgevoel over je inherente slechtheid als westers mens. Maar zin om dat boek te lezen? Nou nee. Het is allemaal net iets te veel.

Vroeger, zo herinner ik het mij althans, gingen boeken over twee mensen die elkaar kregen, of niet. Of over dat er een moord was gepleegd, die vervolgens werd opgelost, of niet. Of over iemand die een fantastisch idee kreeg en dat verwezenlijkte, of niet. Maar tegenwoordig is dat niet genoeg meer. Fictie en non-fictie, liefdesverhaal en oorlogsverleden, tropische jungle en westerse RSI-stress, het Internet en een moord in de veertiende eeuw die een verzwegen stuk verleden openbaart, het moet allemaal in één enkel werk worden gepropt, waarin we dan ook nog eens 'een onthutsend beeld van de veranderingen in de samenleving' krijgen, of een 'schrijnend kijkje achter de façade van de glitter en glamour van de bergbeklimmerswereld', of 'een geheel nieuwe kijk op de geestesgesteldheis van nazibeulen', of verzin nog maar eens iets moois.

Het is al net als met al die juichende beschrijvingen van speelfilms die je iedere dag weer in je tv-gids leest. U kent dat wel: 'Alicia zet een advertentie om met iemand op vakantie te gaan. Er meldt zich telefonisch een vrouw met wie het meteen lijkt te klikken. Ze spreken af op het vliegveld en Alicia pakt welgemoed haar koffers. Op het vliegveld aangekomen blijkt haar reisgenote een man. Tot haar ontzetting merkt ze ook nog dat de politie ineens achter haar aan zit...' Vaak nog gevolgd door de toevoeging: 'Gebaseerd op ware feiten.' Of: 'Met nooit eerder vertoonde beelden van de Himalaya.' Of: 'En passant krijgt de kijker een huiveringwekkend kijkje in de bikkelharde wereld van de internationale optiehandel.' Of zoiets.

Ik word daar zo vreselijk moe van.

Dan pak ik maar weer een boek van vroeger uit mijn kast en lees dat opnieuw. Heel verrassend: die boeken zijn altijd prachtig, en -- ook al ben ik de precieze toedracht altijd allang vergeten -- toch op een merkwaardige manier heel vertrouwd. En dan maak ik me weer zorgen: dat je vergeetachtig wordt en dingen van vroeger mooier vindt dan dingen van nu, is dat niet een onmiskenbaar teken dat je een ouwe zak wordt?