WEEK 47 / 21 NOVEMBER 1999

Frans Mensonides Millenniumgekte (1) Die 21ste eeuw hangt me nu al mijlenver de strot uit, en hij moet nog beginnen. Ik zie er als een berg tegenop; niet in de laatste plaats tegen de eeuwwisseling. Die moet wel 100 keer zo erg zijn als een normale jaarwisseling, en daar heb ik al zo'n hekel aan. Daarom stel ik het volgende voor: ik schrijf twee columns over de eeuwwisseling; deze week en volgende week. Twee columns, en daarna: Basta. Geen woord maak ik meer vuil aan de 21ste eeuw; de hele 21e eeuw niet. Ik wil er verder niets meer over horen. Volgende week ga ik me verdiepen in de millenniumgekte, het millenniumprobleem en in die klaarblijkelijk onvermijdelijke verkiezingen van de sportman, tophit, film, politicus, roman of zakkenwasser van de eeuw. Deze week, in het vervolg van deze column, zal ik proberen aan te tonen, dat we helemaal niets te vieren hebben straks op 31 december 1999, en dat we dat dan ook nog doen op het verkeerde moment. Ik steek van wal. Want wat hébben we eigenlijk te vieren? Is het nu echt zo'n verschrikkelijk fijne eeuw, waarop we terugkijken? Ik moet toegeven: wij mensen hebben ons best gedaan om er iets van te maken. Twee wereldoorlogen; enkele malen ternauwernood ontsnapt aan de allesbeslissende Derde; een paarduizend lokale conflicten; wat communistische zuiveringen. Toch heeft het allemaal bijzonder weinig effect gesorteerd. In de loop van deze eeuw zijn we er niet in geslaagd, onszelf uit te roeien. Integendeel: we hebben onze soort verviervoudigd in tal en last. Met zes miljard tegelijk gaan wij een nieuwe fase in. Hoera? Is dat misschien wat wij vieren? Dat deze roteeuw eindelijk afgelopen is? Of verwachten we dat het straks na de eeuwwisseling allemaal beter wordt? Waarom zou het? Zo'n eeuwwisseling is geen magisch verschijnsel dat recht maakt wat voorheen krom was. Integendeel, het is een door ons mensen getrokken, volstrekt willekeurige grens. Zelfs al gaan we met optimistische moed de 21e eeuw binnen, waarom vieren we dat feest juist op zaterdag 1 januari 2000, te 00.00 uur? Het moment suprème is dan allang voorbij. Ze hebben zich ooit eens verrekend bij het tellen van de jaren. Jezus van Nazareth, die onder andere onze jaartelling op zijn geweten heeft en daarmee dus ook de komende millenniumnacht, zou dit jaar zijn 2006de verjaardag vieren, zo hebben historici becijferd. Feitelijk is de 21e eeuw al in 1994 begonnen, al zijn we er tot dusverre niet echt beter van geworden. Dan ligt er het onloochenbare feit, - en je schijnt dit de mensen niet duidelijk te kunnen maken - dat de eeuw pas is afgelopen wanneer het jaar 2000 helemaal voltooid is. Immers: het eerste jaar van onze jaartelling was het jaar 1 (al hebben ze zich later met terugwerkende kracht 6 jaar verrekend); een jaar 0 heeft nooit bestaan. Een eeuw heeft honderd jaar. Het jaar 99 was dus het voorlaatste jaar van de eerste eeuw; het jaar 100 het laatste. Evenzeer is 2000 het honderdste, dus laatste jaar van de 20e eeuw. De millenniumwisseling vindt dus pas plaats op 1 januari 2001, te 00.00 uur, als we allang gewend zijn aan dat cijfer 2 waarmee het jaartal begint. Dat het jaar in januari begint, is ook maar een keuze, evenzeer als het feit dat we de komst van de Christus gekozen hebben als nulpunt van onze jaartelling. De joden, die - veel logischer - begonnen zijn op de dag dat God de wereld schiep, zitten nu ergens rond het jaar 6000, op een akelig priemgetal. Zij laten het jaar bovendien beginnen op een dag in september, en niet midden in de winter. De Japanners hanteren weer een ander systeem. Daar beginnen ze opnieuw met tellen, telkens wanneer er een nieuwe keizer de troon bestijgt. Het voordeel daarvan is duidelijk: je maakt nooit een eeuwwisseling mee, want ook Japanse keizers, hoewel godenzonen, zijn sterfelijk. Toch kleven er aan dit systeem de nodige bezwaren. Het rekent wat lastig. Ik ben geboren in Juliana 9; hoe oud ben ik dan anno Beatrix 20?? En de prognoses voor het jaar Willem-Alexander 5 moeten steeds bijgesteld worden als onze dauphin weer eens besluit, toch maar geen gezinnetje te stichten, zodat zijn moeder haar verblijf op de troon weer met een paar jaar moet rekken. Nog een andere kwestie: waarom duurt een eeuw 100 jaar? Ook dat is volstrekte willekeur. Het lijkt een rond getal, maar het is niet ronder dan 64 (zoals computerkenners zullen kunnen beamen). Waarom duurt een eeuw geen 64 jaar? Dat komt doordat 10 de basis is van ons talstelsel, en dat komt weer doordat wij mensen vijf vingers tellen aan een voorpoot plus vijf aan een achterpoot. Waren wij calculerende cavia's geweest, in plaats van homines-not-so-very-sapientes, dan duurde een eeuw 49 jaar, een mooi handzaam aantal. Een beetje cavia zijn we natuurlijk wel. Een week duurt zeven dagen, in plaats van tien, wat een stuk makkelijker zou zijn. Dat zevendaags systeem gebruiken wel al, sedert God voor de eerste maal in de geschiedenis weekend vierde; we hadden het makkelijk een keer kunnen afschaffen. Gaat het om uren, dan baseren we ons ineens op het getal 6; een ochtend duurt 6 uren en een uur 60 minuten (niet 36, zoals de logica zou voorschrijven). Maar als het eeuwen betreft, dan houden we hardnekkig vast aan dat getal 100. Ik kon het niet nalaten, uit te rekenen welk jaar wij zouden schrijven als wij telden volgens cavia-rekening: het zeventallig stelsel. In dat geval zou op 1 januari aanstaande het jaar 5555 na Christus aanbreken; toevallig een heel bijzonder jaartal, maar géén eeuwjaar! (Overigens is het niet zo heel erg toevallig, als je bedenkt dat 100 in het cavia-stelsel geschreven wordt als 202, maar nu wordt dit stukje wel erg wiskundig voor een site die voornamelijk door alfa's bezocht wordt). Het wordt tijd voor een conclusie: er valt rond de eeuwwisseling helemaal niets te vieren en dat niet-vieren kunnen we bovendien doen op het moment dat het ons uitkomt. - wordt desondanks vervolgd - column-archief

De digitale reiziger Fatale uitzonderingstoestand Iedere Windows-gebruiker kent het verschijnsel. Je zit rustig te werken achter een scherm gevuld met fraaie Wysiwyg-plaatjes. Plotseling - en het valt nooit meer te reconstrueren wanneer en waarom, en het gebeurt altijd net als het je verrekt slecht uitkomt - kleurt het scherm diep-blauw en krijgt het een ouderwets DOS-achtig aanzien. Een pagina vol tekst. Het begint steevast met “Fatal Exception”. Dat betekent “fatale uitzonderingstoestand”, een buitengewoon onheilspellende mededeling, terwijl je net nog zo lekker zat te werken. “Uitzonderingstoestand!?”, sneert de gebruiker, terwijl hij een aanval van onbeheersbare vernielzucht voelt naderen. “Het is eerder een uitzondering als die @#$!@#!-computer gewoon doet wat hij doen moet!” Onder de mededeling “Fatal Exception” staan rijen hexadecimale getallen. Van deze cijfers en letters wordt beweerd, dat deskundigen er alles uit op kunnen maken over de oorzaak van de storing die zich heeft voorgedaan. In werkelijkheid is er geen helpdex die er iets mee kan. Als je al die cijfers gaat opnoemen, krijg je doorgaans een erg korzelige reactie. Zelfs Certified Engineers, met een certificaat ondertekend door Billy Gates himself, moeten het antwoord schuldig blijven. Er zit niets anders op dan het advies op te volgen dat volgt op de reeks getallen: “press any key to continue”. Het veelbesproken DRIS (Dynamisch Reizigers Informatie Systeem) bij het busstation naast Leiden Centraal, draait ook onder Windows. Dat viel me wat tegen; zo’n miljoenenverslindend systeem gewoon maar onder Windows, net als de PC waar dit stukje mee geschreven is. Ik ontdekte het laatst. Bij het systeem behoren namelijk vier beeldschermen, waarop de bussen aangekondigd staan die het komende uur zullen vertrekken van het busstation. Vorige week dinsdag zag ik dat het derde scherm van links diepblauw gekleurd was. Het vertoonde de hierboven beschreven “Fatal exception” met de raadselige hexadecimale getallen, gevolgd door de uitnodiging, op enige toets te drukken om voort te gaan. Ik heb het nog geprobeerd, maar vergeefs: er hing geen toetsenbord bij. Vandaag, tien dagen later, meldt monitor drie nog steeds die fatale uitzonderingstoestand. Tien dagen lang is er op dit toch al nauwelijks leesbare scherm geen bus te zien geweest. Een oproep aan iedereen die het horen wil en verstaan. Bevindt zich onder de lezers een Leidse verkeersambtenaar, of een Connexxion-functionaris met een IQ dat geschreven wordt met meer dan één cijfer, of misschien een werkeloze ex-medewerker van het failliete bedrijf dat het DRIS-systeem had moeten onderhouden? Zo ja, laat hem dan even op die toets drukken, dankuwel, alstublieft, om erger te voorkomen. Als dat scherm volgende week nog steeds blauw is, dan volgen er namelijk draconische maatregelen, die heel wat verder gaan dan simpelweg op een toets drukken. Dan gaat er namelijk een stoeptegel doorheen! Ik vind er wel een, in die permanente bouwput die in Leiden doorgaat voor een stationsplein.