Nieuwe reexx - Aflevering 98 ZONDAG 13 APRIL 2003

Van onze afdeling logistiek Lightrailtram Vorige maand deed ik verslag van een rit per stilstaande tram, op de stations Alphen aan den Rijn en Gouda. Aan het eind van de maand kwamen de benodigde vergunningen af om in het vervolg met deze trams te doen waarvoor openbaar vervoer ooit is uitgevonden: het verplaatsen van passagiers. Op zondag 30 maart 2003 beleefde de spoorlijn Alphen a/d Rijn - Gouda de primeur van passagiersritten per tram. De zondag daarop ging ik zelf eens kijken. Het ritje heen en weer naar Gouda kon mijn scepsis tegen het experiment met tram-op-spoorbaan beslist niet wegnemen. Ik twijfelde wat ik met mijn ervaringen zou doen: een (kort en wat mager) reisverslag schrijven in deze rubriek, of een pittige ingezonden brief in de streekcourant Rijn en Gouwe. Ik besloot tot het laatste. Dat neemt niet weg, dat ik naast die brief, in mijn eigen kolommen nog enkele kanttekeningen wilde plaatsen, die ik in een bondig dagblad niet kwijt kon. Hieronder volgt eerst de ingezonden brief, daarna de voetnoten, en tot slot nog enkele alinea’s gewijd aan een avondlijk bezoek aan Alphen. Ik weet overigens niet, of mijn brief in geplaatst is; zelf lees Rijn en Gouwe zelden of nooit. Binnenkort zal ik mijn licht eens opsteken bij een bibliotheek aan de boorden van een van beide rivieren. De brief (met excuses voor de herhaling van enkele grappen die al in REFLEXXIONZZ! zijn verschenen): Maandenlang heb ik mijn hart vastgehouden voor het experiment op de spoorlijn Alphen a/d Rijn - Gouda, waar men treinen en lightrailvoertuigen gebruik wil laten maken van dezelfde railinfrastructuur. Verstandig leek het me niet, in een tijdperk waarin het laten rijden van alleen treinen op een spoorbaan al moeilijkheden genoeg oplevert. De maanden, voorafgaande aan de start van het experiment gaven volop voeding aan mijn scepsis. Proefritten en aanpassingen aan het seinensysteem veroorzaakten vrijwel dagelijks wisselstoringen, vertraagde treinen, gemiste aansluitingen en kwaaie gezichten onder de nog overgebleven reizigers. Zien is geloven. Op zaterdag 1 maart 2003 kon onze regio kennismaken met dé innovatie op gebied van openbaar vervoer: stilstaande lightrailvoertuigen, die we op de stations Alphen a/d Rijn en Gouda mochten bewonderen. In mijn ogen waren het gewoon trams, maar dan wel heel mooie nieuwe; het moet gezegd. Je zou ze graag zien rijden, in plaats van stilstaan, maar dat kon nog niet; de benodigde vergunningen waren nog niet afgekomen. Die zijn inmiddels binnen, al gaat het slechts om beperkte vergunningen. Op zondagen en op sommige doordeweekse avonden rijden er nu lightrailvoertuigen langs de Gouwe (die in het taalgebruik van de stationsomroeper al zijn gedegradeerd tot “lightrailtrams”; ook hij vindt blijkbaar dat die dingen verdacht veel op trams lijken). [*1] Op zondag 7 april besloot ik ook maar eens een ritje te maken, een “slag” Alphen - Gouda. Meteen ondervond ik al een aanzienlijk nadeel van de lightrailtram: hij kan met zijn lage vloer niet stoppen langs het hoge perron dat voor de echte treinen bedoeld is, maar vertrekt van een wat excentrisch gelegen laag perronnetje [*2]. Mijn aansluiting vanuit de stoptrein Leiden - Utrecht ging daardoor meteen al bijna verloren, maar gelukkig waren de conducteurs van de lightrailtram bereid, even op de overstappers te wachten. Nog niet was de lightrailtram de bocht door, op weg naar Boskoop, of ik was al verkocht. De lightrailtram heeft iets wat geen trein je kan bieden [*3], vrij uitzicht naar voren en achteren. Meekijken met de bestuurder, de bovenleiding boven je hoofd zien wegschieten, de rails door het groen van het Groene Hart zien slingeren; het leek alsof een jongensdroom was uitgekomen. Of dit voordeel nu opweegt tegen alles wat aan de lightrailtram ontbreekt (het toilet, de rookcoupé, de eerste klasse, bagagerekken, een ruime zitplek, prullenbakken, een tafeltje voor je koffiebekertje), dat is iets wat iedere reiziger maar voor zichzelf moet uitmaken. [*4] Ik was in ieder geval helemaal “om”; leve de lightrailtram! Het is dat ik andere dingen te doen had, anders had ik me waarschijnlijk een dagkaart aangeschaft om heel de zondag heen en weer te kunnen blijven rijden. Helaas heb ik op de terugweg weinig van het uitzicht gezien, en des te meer mensenruggen. In Gouda liep de koopzondag op z’n eind, en het kleine lightrailtrammetje kreeg een veel te grote toeloop van reislustigen te verstouwen. Dat heeft te maken met de al eerder genoemde beperkte vergunning. Die schrijft NS namelijk voor, dat er niet gereden mag worden met gekoppelde lightrailtrams. Dit is ook de reden dat de lightrailtrams alleen rijden op stille uren. De hele dienstregeling wordt dan uitgevoerd met slechts één wagen die pendelt tussen Alphen en Gouda. Het heen en weer rijden van dat ene tramvoertuig is een tikje onzinnig, bedacht ik onderweg: het experiment is immers opgezet om de nieuwe lightrailtrams én de aloude treinen tegelijkertijd op de spoorbaan te hebben. In de loop van de rit trad nog een bezwaar aan het licht: de trams, sorry: lightrailtrams, rijden voorlopig minder snel dan vroeger de treinen; ook een voorschrift uit de voorlopige vergunning. [*5] Daardoor kwam mijn lightrailtram te laat aan in Alphen a/d Rijn; niet veel te laat, maar laat genoeg om me de aansluiting naar Leiden te laten missen. Het lag ook aan het personeel van de trein naar Leiden, dat een in NS-kringen zeldzame aanval van punctualiteit had, en op de seconde op tijd vertrok, hoewel zij nog tien overstappende reizigers zagen komen aanhollen. Tijdens het halfuur dat ik noodgedwongen op het perron van Alphen a/d Rijn doorbracht, was ik ten prooi aan gemengde gevoelens. Lightrail in het veen; voor de railhobbyist een feest [*6], maar voor de reguliere reiziger op deze lijn al maandenlang een last. De initiatiefnemers van het experiment moesten de moed hebben, het te staken of op zijn minst op te schorten totdat de vele kinderziekten overwonnen zijn. Openbaar vervoer, ook innovatief en experimenteel, draait om reizigers. Wanneer de reiziger geen fatsoenlijke kwaliteit geboden kan worden, dan is een experiment als dit al op voorhand mislukt. Frans Mensonides, Leiden Dan de kanttekeningen: *1 Zo kwistig als men tijdens de open dag was met voorlichting; zo belabberd is de informatievoorziening nu het reizigersvervoer gestart is. Op de stations wordt weliswaar het juiste vertrekspoor van de ‘lightrailtram’ omgeroepen, maar visuele informatie (voorlichtingsfolders, “trein”aanwijzers en vertrekstaten op de tramperrons, posters met uitleg) ontbreekt. De tram is, na alle publicitaire tamtam rond de open dag, als een dief in de nacht gaan rijden. Alweer een aanwijzing dat het belang van het experiment zwaarder telt dan dat van de reiziger. *2 Op de tramperronnetjes is een wat misplaatste waarschuwing geschilderd om een ruime afstand te bewaren tot de perronrand. Deze waarschuwing lijkt bedoeld voor de volgende fase, in 2007(?): het doortrekken van de tram naar Leiden. In Hazers- en Zoeterwoude zullen de tramperrons dan met 140 km/uur voorbij gereden worden door treinen, die de argeloze tramreiziger van het perron afblazen of zelfs afkegelen, als hij niet uitkijkt. Een trein is breder dan een tram. Dat probleem wordt onderkend, maar op oplossingen wordt nog gestudeerd. De trams zouden uitgerust kunnen worden met uitklapbare treden, zodat het perron op iets grotere afstand van de spoorbaan kan worden aangelegd. De veiligste oplossing: de tram ter hoogte van een halte te laten “uitvoegen” naar een apart perronspoor, is tevens de duurste; er moet dan bij elke tramhalte een complex van wissels aangelegd worden. *3 Dat is natuurlijk niet waar. Ik vergat treinen met panoramawagens in het buitenland, en onze eigen Achterhoekse LINT (zie dit verslag uit 2001), waar je ook kunt meekijken met de bestuurder. Ook die LINT is ons verkocht als ‘lightrail’, hoewel het ding bij mij overkwam als een heel lange bus, die toevallig voorzien was van ijzeren wielen. *4 Ik vind het verwonderlijk dat een 21e eeuwse tram qua comfort nauwelijks kan concurreren met een trein uit de jaren 60 van de vorige eeuw. Op de lange rechte stukken doet de tram van Bombardier het niet slecht op de spoorbaan, maar in bochten rijdt hij wat schudderig, en het passeren van een wissel brengt uitvoerig geschok, gebonk en gerammel met zich mee. Een tram is uiteindelijk toch geen trein, al heet hij “lightrail”. *5 Aan dit verhaal twijfel ik achteraf. Bij de open dag op 1 maart werd ons beloofd dat de trams een topsnelheid zouden halen van 100 kilometer per uur. Tijdens mijn twee proefritten bleef de snelheidsmeter echter steken op 80, en ik ging ervan uit, dat dit voorlopig de voorgeschreven maximumsnelheid was; zoiets had ik ook gelezen in een mail op de discussiegroep OVL. Afgelopen woensdag vertelde een doorgaans goed ingewijde me echter, dat deze trams niet harder kunnen dan 80 kilometer per uur; er zullen pas snellere besteld zullen worden als het experiment geslaagd is, en de Rijn-Gouwelijn werkelijk gaat rijden. Het kan best kloppen; bij een snelheid van 80 klonken de motoren van de tram al aardig amechtig. Dat zou betekenen dat gedurende de hele duur van het experiment, tot eind 2004, de aansluiting in Alphen gemist gaat worden. Gelukkig onderhoudt connexxion nog altijd een rechtstreexxe, en redelijk snelle busdienst tussen Gouda en Leiden. *6 Ik heb die dag geen enkele hobbyist gezien, afgezien van mezelf, en een fotograaf op station Gouda. Het nieuwtje is er op de tweede zondag van exploitatie alweer vanaf, voor de railmannen. De echte passagiers zullen echter nog 20 maanden lang kunnen “genieten” van het gehobby over hun rug. * * * Weinig OV-reisverhalen op REFLEXXIONZZ! spelen op maandagavond. Dit ultrakorte verhaal wel, al zal er weinig in gereisd worden. Op maandag 7 april 2003 ben ik opnieuw naar Alphen getrokken om eens een late rit mee te maken van de Gouwetram. Na 20.30 uur wordt op de spoorlijn Alphen - Gouda v.v. slechts in uurdienst gereden, zodat de omstandigheden optimaal zijn voor het trammetje, dat zich voorlopig nog slechts solistisch op deze lijn mag vertonen. Negen uur wijst de klok. Weinig plekken in het Groene Hart zijn zo naargeestig als station Alphen bij nacht. Alles om en bij het station: de koffiekiosk, het plaatskaartenloket, de wachtruimte, is afgesloten. Bij een temperatuur van rond het vriespunt sta ik te blauwbekken op het middenperron, de blik gewend naar het oosten, nieuwsgierig wat er straks door de bocht zal komen, de lichten van een trein of die van een tram. De spanning wordt opgevoerd tot een ondraaglijk niveau. Voorlopig komt er namelijk helemaal niets uit die hoek, tram noch trein. Wel arriveert de stoptrein Utrecht - Leiden van 21.09. Hij vertrekt nadat de conducteur, evenals ik, de oostelijke horizon heeft afgespeurd. Alweer een aansluiting verloren voor reizigers uit Gouda. Ik loop naar de remise, 300 meter ten westen van het station; de remise die niet meer omvat dan een paar opstelspoortjes, en geen bouwwerk behelst. Er staan drie trams zachtjes te zoemen op dat opstelterrein, evenveel als gisteren; de vierde zit dus ergens tussen Gouda en hier. Desondanks meldt de CTA op spoor 3 dat er gewoon een trein gaat komen, v. 21.23 uur naar Gouda, en zegt de omroeper dat de trein, met enige vertraging, vandaag van spoor 3 gaat vertrekken. Het tramperronnetje langs spoor 4 ligt er wat treurig bij, zonder wachtenden, bestrooid door schaars lantaarnlicht. Daar komt dan eindelijk iets aanrijden uit de richting Boskoop; het is overduidelijk een trein. Het loopt al tegen halftien; de trein arriveert met ruim 20 minuten vertraging. Het lijkt me geen boude veronderstelling dat de tram in Gouda is blijven steken, en men snel-snel ergens een trein met een bemanning vandaan heeft geplukt. Alsof hij alle tijd van de wereld heeft, vertraging of geen vertraging, sjokt de meester naar de cabine aan de andere kant. De trein vertrekt weer in de richting Gouda, met hooguit tien opvarenden, en zonder mij; ik geloof het verder wel. Gedurende de rest van de week volg ik alle sein- en wisselstoringen vanuit de huiskamer, op pagina 751 van de teletekst. Ook op de late donderdagavond dat ik deze woorden typ, ligt het railverkeer tussen Alphen en Gouda plat. Seinstoring. Ja, het zal wel een ingewikkelde toer zijn, een seinensysteem operationeel te houden op een slechts door één voertuig bereden spoorlijn. Je kunt daar toch gewoon heen en weer rijden, zou ik denken. De incompetentie van ProRail begint lachwekkende vormen aan te nemen. Laat ik me voornemen, zolang dit onzalige experiment voortduurt, er geen woorden meer aan vuil te maken. En laat ik bij dezen het laatste woord nemen: een trein hoort op een spoorbaan, en een tram op een trambaan; als het experiment tot dusverre iets bewezen heeft, is het dat wel. Frans Mensonides Aflevering gemist? Kijk in het overzicht van recente REFLEXXIONZZ! in de rechterkolom. Daar is ook te zien: de uitsmijter van Fris Spr!ts. Citaat uit een volgende aflevering: “Homo bulla”, de mens is slechts een zeepbel. Maar dan wel een heel ingewikkelde. Dat merk je pas als je hem de buikwand opensnijdt en een blik werpt op de weke, blubberige machinerie daar binnenin.

Pasfoto: foto: Wim Scherpenisse Colofon REFLEXXIONZZ! biedt columns over openbaar vervoer en andere onderwerpen, reisverslagen, korte verhalen en geen gedichten. Dit digitale magazine verschijnt in de regel twee keer per week; wie elke maandagmorgen en vrijdagmiddag een bezoek aflegt, zal meestal wel iets nieuws vinden. Teksten: Frans Mensonides en/of Fris Spr!ts, tenzij anders vermeld. REFLEXXIONZZ! maakt deel uit van de opgeheven site De digitale reiziger, waarvan het archief nog toegang verleent tot alle tussen 1996 en 2001 verschenen artikelen. Wie op de hoogte gehouden wil worden van alle updates, kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief Reiziger. Op- of aanmerkingen, opbouwende of afbrekende kritiek, benevens suggesties zijn welkom in mijn brievenbus. Vrijwel alle brieven worden door mij beantwoord, zij het meestal niet per kerende post. Anonieme of met schuilnaam ondertekende mails gaan linea recta de prullenmand in. Overzicht meest recente REFLEXXIONZZ! Caritas Bedeltactieken van charitatieve instellingen - Do. 10.04.2003 - - - - De Lange Leegte - een nabeeld - Door de veenkoloniën OV-reisverhaal - Zo. 06.04.2003 - - - - Geen aflevering - Twee gouwe ouwen en een soundbite - Do. 03.04.2003 - - - - Kennis (2) De hoge studiekosten - Ma. 31.03.2003 - - - - Sessies met Dennis Feel good guru aan het werk - Do. 27.03.2003 - - - - Zestig meter beneden NAP De Westerscheldetunnel OV-reisverhaal- Zo. 23.03.2003 - - - - Sessies met Dennis (1) Zonder woorden - Do. 20.03.2003 - - - - Westerkim Buslijn 145; Leiden-Amsterdam OV-reisverhaal- Zo. 16.03.2003 - - - - Overzicht van ALLE verschenen afleveringen; 1998 - heden De uitsmijter, door Fris Spr!ts Cor Boonstra, verdacht van aandelenhandel met voorkennis, beweert "op instinct" gehandeld te hebben Ik hoop dat de rechter daar niet INSTINKT! Ha, ha, hi, hi, ho, ho: allemaal even lachen om alweer zo'n flauwe, smakeloze woord-bak van Hollands kortste en kleinste columnist, ingehuurd van de goedkoopste krant van ons land: uw aller Fris Spr!ts (die zelf niet verdacht wordt van enige voorkennis, op welk gebied ook) © 2003, Frans Mensonides, Leiden 16 beg/247(29)/390(109)(34)/162,4(53,1)