Nieuwe reexx - Aflevering 107 DONDERDAG 15 MEI 2003
Hollands hectaren (2)
Van een paar dingen moet je geen last hebben als je wilt behoren tot de eerste bewoners van IJburg, Amsterdams nieuwste VINEX-locatie. Agorafobie is een van die dingen. Brugvrees is een andere, tunnelvrees een derde.
De enige toegang tot het eilandenrijk IJburg is, als je tenminste met de bus komt, de anderhalve kilometer lange Piet Heintunnel. Die tunnel begint op de Oostelijke IJ-oever, waar wij in september 2001 rondliepen, en komt uit op het Zeeburgereiland, een wat onsamenhangend, onoverzichtelijk industrieterrein en ontwikkelingsgebied. Dit eiland vormt het eindpunt van de sluiswandeling die we in de vorige aflevering ondernamen. Daarvandaan moet je telkens een burg met witte pylonen oversteken om een eiland verder te komen in de archipel van IJburg.
Het eerste eiland, Steigereiland geheten, is leeg en vlak, op wat bouwkranen na. Het tweede, weer zo’n witte brug verder, is al gedeeltelijk bebouwd. Haveneiland, heet het hier. Het eerste wat me opvalt als ik voet aan land zet: het licht, een stortbad van licht; het lijkt me van alle kanten te bespringen. Ik knijp mijn ogen dicht bij de aanblik van wat een levensgrote strandvlakte lijkt. De bouwrijp gemaakte grond is hier niet keurig netjes grijsbruin, zoals het hoort, maar hagelwit.
Eén blok flats langs de IJburglaan is al bewoond; een paar andere verkeren in de korte fase tussen oplevering en ingebruikname. De appartementen zijn af, maar kamers zijn spookachtig leeg. Brievenbussen wachten op post, bellentableaus op de namen van hen die op het aanbellen te voorschijn zullen komen. Raar: je kunt hier straffeloos belletje drukken, maar ik durf het niet eens.
Het is hier een spookstad, maar dan omgekeerd; niet een die verlaten is, maar een die nog bevolkt moet worden. Maar ook iemand met een minder overspannen fantasie dan de mijne zal zich gemakkelijk kunnen inbeelden, dat het allemaal al voorbij is; dat hij de laatste overlevende is van wie-weet-wat-voor-ramp. Een of ander eng virus; laat ik iets noemen wat voor de hand ligt, gezien de actualiteit.
Als ik niet in de verte robuuste gele vrachtwagens heen en weer zag rijden in die helle vlakte, zou ik bijna gaan geloven in mijn doemfantasie. Achter die vrachtwagens ligt het blauw van het IJmeer, waar ook nog teken van leven is: er varen zeilboten.
Waar niet is, zal nog komen; reusachtige Billboards tonen het me. De tekenaars daarvan mag ook wel eens een veer op hun hoed gestoken worden, vind ik. Op hun artist impressions zie je een woonconsumenten-sprookjesland dat in werkelijkheid nooit zo uit de cementmolens tevoorschijn zal komen. Tonen architecten de nuchtere werkelijkheid, met maten opgegeven in millimeters; de ontwerpers van die billboards laten zien waarom een mens nou juist hier graag zou willen wonen; waarom deze plek zal bieden wat de rest van Nederland mist.
* * *
IJburg is het gevolg van een nieuwe filosofie. Tientallen jaren lang heeft men er alles aan gedaan om rasechte Amsterdammers te verbannen naar polderoorden als Zaandam, Hoorn, Almere en Lelystad - waarvandaan ze dan weer elke morgen per trein teruggevoerd moeten worden naar de vaderstad, over NS-probleemtrajecten. Maar de woningnood werd er niet minder op; die zal wel blijven bestaan totdat er in dit land evenveel huizen zijn als volwassen Nederlanders.
Amsterdam nam zijn toevlucht tot een eeuwenoude Hollandse truc, het veranderen van water; niet in wijn, maar in land. Aan het begin van de jaren 90 werd besloten tot het creëren van IJburg, een zevental uit opgespoten grond bestaande eilanden in het IJmeer, pal ten oosten van de stad. Een wijk met mooie huizen voor de modale Amsterdammer; met, zoals het hoort in deze stad, uitzicht op water, veel water.
Het verliep niet zonder slag of stoot. In 2001 bleek dat de projectontwikkelaars bezig waren, van IJburg een paradijs te maken voor de rijken, en de nieuwe wijk een onbereikbaar ideaal zou worden voor de gemiddelde Amsterdammer.
Nu is die gemiddelde Amsterdammer arm, kan hij van een bovenmodaal inkomen slechts dromen, en leeft hij van een uitkering. De gemeente wordt er in Elseviers Magazine van deze week voor gehekeld. De verpaupering is de schuld van de socialistische wethouders die de stad al 80 jaar besturen, weet het opinieblad. Maar hoe het dan ook komt, je zit er maar mee, en je zult iedereen toch moeten huisvesten.
Er ontstond een conflict tussen de gemeente en de projectontwikkelaars; de ontwikkeling van IJburg liep vertraging op. Die problemen schijnen anno 2003 alsnog opgelost te zijn, zoveel valt op te maken uit de IJburg-site, die “een wijk zonder scheidslijnen” belooft, “voor mensen met verschillende leefstijlen, uit verschillende culturen, voor grote en kleine huishoudens, voor jong en oud en voor mobiel en gehandicapt.”
“In IJburg”, vervolgt de site, “komt dan ook een grote verscheidenheid aan woningen. Koop en huur, goedkoop en duur, laagbouw en appartementen, zelfbouw en bijzondere woonvormen voor ouderen en voor gehandicapten. Gemengd door de hele wijk. IJburg is dus voor iedereen.”
Enkele maanden geleden werd het eerste rijtje opgeleverd van de 18.000 woningen die het eilandenrijk uiteindelijk zal tellen; de allereerste bewoner ontving de Eerste Sleutel.
Om niet in oude fouten te vervallen werd meteen een busdienst geopend van CS naar deze proto-wijk, lijn 326, die vanaf dag één ging rijden in een serieuze stadsfrequentie. De nieuwe bewoners moet goed openbaar vervoer geboden worden, om ze uit de auto te houden. IJburg wordt een auto-arme milieuwijk, wat onder andere betekent, dat er sprake is van een-op-een parkeren; slechts één parkeerplaats per woning. Van die parkeerplaatsen mag slechts 25% aangelegd worden aan de openbare weg, en moet 75% “inpandig” gerealiseerd worden. In de verte zie ik een groenige blokkendoos in aanbouw; het zou best een inpandige parkeergarage kunnen zijn.
Ik sla af naar de Rieteilanden, een klein, langwerpig stukje grond waar al enkele rijtjes eengezinshuizen bewoond zijn. De trotse eigenaars zitten in de tuin te eten; zandgebak, vrezic. Aan de overkant ligt Diemen, dat zo langzamerhand geen dorp meer is bij Amsterdam, maar een dorp in die stad.
Of de beperking van het autoverkeer zal werken in IJburg; ik heb er nu al een hard hoofd in. Terwijl ik over het Rieteiland loop, word ik een paar keer gepasseerd door de vierwieler van een bewoner op zijn thuisreis. Het busvervoer lijkt echter versmaad te worden door de eerste IJburgers. Buslijn 326 rijdt voorlopig ook één op één: gemiddeld één passagier per rit.
Misschien is zelfs dat nog een optimistische schatting. Het voertuig waarmee ik hier gekomen ben, telde weliswaar een passagier, maar verder heb ik over de IJburglaan elke 7,5 minuut een lege bus zie passeren. Het droeg bij aan mijn spookstemming. Ook heb ik twee fietsers tegen de wind en de zandvlagen in zien stompen; een plezieriger wijze van verplaatsen is denkbaar.
Voor het openbaar vervoer breekt het echte werk pas aan als de IJtram geopend wordt. Deze tramverbinding zal in gebruik genomen worden zodra er op IJburg 3.500 huizen staan; een moment dat tegen het einde van 2004 verwacht wordt. De tramlijn zal in eerste instantie Amsterdam CS verbinden met het Haveneiland, en 8 kilometer lang worden. Later wordt hij in fasen doorgetrokken naar Centrumeiland en Middeneiland, zodra ook daar potentiële klanten zijn neergestreken.
Bus 326 volgt de toekomstige trambaan, waarvan je het zandlichaam overal kunt zien liggen. Er moet nog veel gebeuren; vrijwel nergens zijn al sporen aangelegd, en ook van de bovenleiding is nog niets zichtbaar. De tram bereikt IJburg via de Piet Heintunnel; er is een aparte, derde tunnelbuis voor aangelegd.
Ook de rode gelede bussen van de Zuid-Tangent zullen ooit over de IJburglaan stuiven; deze buslijn wordt doorgetrokken van zijn huidige eindpunt, bij Amsterdam Bijlmer NS, naar IJburg. Hopelijk gaat deze verlenging wel door; die aan de andere kant, naar IJmuiden, schijnt definitief gesneuveld te zijn; het zat er al in toen ik in september 2002 over de kwestie schreef.
Veel meer dan deze twee lijnen is niet nodig; de IJburglaan vormt de as van de langgerekte nieuwe wijk, en iedere bewoner heeft straxx een halte op loopafstand.
Lijn 326 telt op het Haveneiland momenteel vier haltes, waarvan er al één is opgeheven; er zit een zwarte zak overheen. Ik stel me op bij de haltepaal die staat ter hoogte van de spookflats. Een tractor rijdt heen en weer met tassen stenen. In een ijzeren bak gorgelt grondwater. Meer is hier niet te horen.
De bus nadert. Hé, een passagier, zie ik de chauffeur denken. “Oh, die kan nog wel, hoor”, zegt hij, wijzend op mijn al lang verlopen stempeltje van de heenweg, zonder dat ik hem om die gunst gevraagd heb. Eerder vandaag, in Holysloot, op lijn 30, kreeg ik de terugreis ook al cadeau. Deze praktijken zijn zeer klantvriendelijk, maar fnuikend voor de kostendekkingsgraad. Die zal op beide lijnen toch al nauwelijks uitkomen boven de 0%.
De bus stuift de brug over, IJburg af. Wat zal ik doen? De wachtlijsten voor een huurwoning hebben in Amsterdam een lengte van bijna een decennium. Als ik me nu laat inschrijven (het mag zo langzamerhand wel voor een seniorenwoning zijn), dan kan ik mijn droomhuis betrekken in 2012; misschien overhandigt de wethouder me wel de Laatste Sleutel. Dan kan ik tegen mijn buren zeggen, dat ik hier in 2003 al heb rondgelopen; daar was het me vanmiddag om begonnen.
Frans Mensonides
Deze aflevering van REFLEXXIONZZ! maakt het eerste jaar rond van de Nieuwe Reexx. We begonnen immers op 17 mei 2002 met een column over de moord op Pim Fortuyn, waar je indertijd niet omheen kon.
Volgens mijn zelfgeschreven CAO heb ik nu recht op een korte vakantie. De komende week verschijnen er twee afleveringen met alleen een soundbitje en een gouwe oude REFLEXXIONZZ! uit de oude reexx. De eerstvolgende echte, serieuze aflevering verschijnt op zondag 25 mei 2003.
Daar is ook te zien: de uitsmijter van Fris Spr!ts.
foto: Wim Scherpenisse
REFLEXXIONZZ! biedt columns over openbaar vervoer en andere onderwerpen, reisverslagen, korte verhalen en geen gedichten.
REFLEXXIONZZ! maakt deel uit van de opgeheven site De digitale reiziger, waarvan het archief nog toegang verleent tot alle tussen 1996 en 2001 verschenen artikelen. Wie op de hoogte gehouden wil worden van alle updates, kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief Reiziger.
Op- of aanmerkingen, opbouwende of afbrekende kritiek, benevens suggesties zijn welkom in mijn brievenbus. Vrijwel alle brieven worden door mij beantwoord, zij het meestal niet per kerende post. Anonieme of met schuilnaam ondertekende mails gaan linea recta de prullenmand in. Ik behoud me het recht voor, om ontvangen reacties te behandelen in REFLEXXIONZZ!, dat zal dan geschieden zonder naamsvermelding van de afzender.
Synopsis voor een lentedag Naar Holysloot; OV-reisverhaal; tevens beschouwing over het schijven van non-fictie - Zo. 11.05.2003
Soundbite:
Marie Marie
Marie Marie
Marie Marie
Dime or a nickel anyone could buy
Volledige tekst: klik hier.
TopPop was een programma waar je als popliefhebber voor thuisbleef, al was het alleen maar voor het ballet van Penney de Jager, die met haar trawanten, in een strak gesneden dansgevalletje, op de maat van de muziek stond rond te huppelen.
In die tijd was het nog beslist niet vanzelfsprekend dat elke hit vergezeld ging van een videoclip. Meestal moest de artiest zijn lied playbacken in dat overspannen fel gekleurde TopPop-decor. Nederlandse popsterren wilden altijd maar al te graag optreden in het veelbekeken programma, maar buitenlanders waren soms wat moeilijker te bewegen de gang naar de AVRO-studio’s te maken. Als de dames en heren popartiesten geen tijd hadden om de Noordzee of de Atlantische Oceaan over te steken, en er was ook geen clip beschikbaar, dan werd de song op TV ten gehore gebracht zonder uitvoerenden, en vulde Penney het beeld met haar balletpassen.
Toch: een popprogramma draait om de muziek. Veel beter dan Penney’s troepje staan de optredens van het Amerikaanse kwartet Redbone me bij. Redbone is zuidelijk Amerikaans slang voor “halfbloed”. De oprichters van de groep, de gebroeders Pat en Lolly Vegas (eigenlijk Vasquez), waren half Indiaans en half Mexicaans. Maar Redbone had ook een echte, loepzuivere Indiaan in de gelederen, de drummer Pete DePoe, die het na een paar jaren voor gezien hield en terugkeerde naar zijn reservaat.
De leden van Redbone dosten zich op traditioneel Indiaanse wijze uit. Hun muziek kenmerkte zich door recht-op-en-neer beat, met een wat lome, langzaam stampende baslijn, rudimentair gitaarwerk, en enigszins vlakke zangpartijen. Dit genre heette swamp rock; het is ontstaan in het zuiden van de USA, en is wereldwijd bekend geraakt door de succesformatie Creedence Clearwater Revival.
Redbone was in Holland en omstreken veel en veel populairder dan in hun vaderland, waar ze Indianen alleen leuk vinden mits ze op het witte doek doodgeschoten worden door cowboys of door de the 7th cavalry. De groep wilde best komen optreden in TopPop, en stal de harten van de kijkers door The Witch Queen of New Orleans life in de studio uit te voeren; niks geen playback! Vegas bespeelde zijn elektrische gitaar met een strijkstok, om er het magische geluid aan te ontlokken dat hoorde bij het liedje over die heks. De heksenkoningin van New Orleans heeft trouwens echt bestaan; als legende dan, misschien om er New Orleanse kindertjes bang mee te maken.
Hun grootste hit in Nederland - 5 weken op nummer 1 - scoorde Redbone in de vroege zomer van 1973 met Wounded at Wounded Knee, een woedende aanklacht tegen de wijze waarop de USA de Indianen in de loop van de eeuwen behandeld heeft. Vanuit Nederland veroverde Wounded Knee heel Europa. Maar de Amerikanen zelf hebben deze protestsong nooit te horen gekregen; de platenmaatschappij CBS/Epic weigerde hem uit te brengen in de States.
Redbone viel ergens in het midden van de jaren zeventig uiteen. TopPop heeft het tot 1988 uitgezongen. Ad Visser was toen al lang afgehaakt als presentator. Ik ook, trouwens, als kijker. Maar de heksenkoningin heeft 20ste eeuw overleefd, als alle vorige eeuwen: a witch queen never dies!
Hollandse bergbeklimmers ruziën voor rechter over hun prestaties en hun opschepperij
Erg LAAG, allemaal!
Lees ook de "soundbite" in de rechterkolom!
Hollands hectaren
Wat? Haveneiland en Rieteilanden, IJburg, Amsterdam
Waar? 52° 21’ 15’’ NB, 04° 59’ 30’’ OL; top. coörd.: 128,0; 485,5
Wanneer? Woensdag 7 mei 2003, 17:00 - 18:00 uur
Waarom? Om later te kunnen zeggen dat ik er in 2003 al heb rondgelopen
Wie? Pioniers; automobilisten; chauffeurs van tractors, vrachtwagens en GVB-bussen; fietsers; Frans Mensonides
Waarmee? Zand, steen, hout, cement, beton en wat je verder zoal nodig hebt
Hoeveel kost het? Huizen: in alle prijsklassen; bus: 3 strippen (terugreis gratis)
Onder welke omstandigheden? Zonnig, redelijk zeilbriesje, 15° C
Hoe? Bus 326 GVB
Hoe groot? Circa 80 hectare
Aflevering gemist? Kijk in het overzicht van recente REFLEXXIONZZ! in de rechterkolom.
Citaat uit een volgende aflevering:
Moet nog.
Pasfoto: 
Colofon
Dit digitale magazine verschijnt in de regel twee keer per week; wie elke maandagmorgen en vrijdagmiddag een bezoek aflegt, zal meestal wel iets nieuws vinden.
Teksten: Frans Mensonides en/of Fris Spr!ts, tenzij anders vermeld.
Overzicht meest recente REFLEXXIONZZ!
- - - -
Hoeboer Opstand van busreizigers in Voorhout - Do. 08.05.2003
- - - -
Hollands hectaren (1) Griftpark, Utrecht - Zo. 04.05.2003
- - - -
Een onvertogen woord Slecht cabaret, en een reprimande van een lezer- Do. 01.05.2003
- - - -
Marathonmozaïk Rotterdam op een schaal van 1 tot 5 - Zo. 27.04.2003
- - - -
Clotoon (zij die de levensdraad spint) / Een dagje naar het strand Twee apartjes - Do. 24.04.2003
- - - -
Nunc est bulborum De geestlijn: Den Haag CS - Hoorn OV-reisverhaal - Zo. 20.04.2003
- - - -
Zeepbel met inhoud Anatomisch griezelen in Leiden- Do. 17.04.2003
- - - -
Overzicht van ALLE verschenen afleveringen; 1998 - heden
Soundbites of the Seventies (26)
Nummer: The Witch Queen of New Orleans
Uitvoerende Artiest(en): Redbone
Tekst: Pat & Lolly Vegas
Jaar:1971
Veronica Top veertig: nr. 7
Radio 2 top 2000: nr. 1793
la voodoo veau
she'll put a spell on you.
la voodoo veau
she'll put a spell on you.
la voodoo veau
she's the witch-queen oh
of New Orleans
of New Orleans.
voodoo of any kind
she had potions and lotions herb
and tanna leaves guaranteed to blow your mind
In het seizoen 1970-1971 werd de Nederlandse televisie verrijkt met een nieuw popprogramma, AVRO’s TopPop, gepresenteerd door de zwaar bebrilde boy next door Ad Visser. Een sympathieke, niet al te wilde, niet al te langharige knaap, die ook onze ouders wel kon behagen. Visser presenteerde een hitparade, aanvankelijk samengesteld volgens voorkeuren van kijkers, die - op een manier die ik me niet meer kan herinneren - elke week hun stem mochten uitbrengen. In later jaren zond TopPop de op verkoopcijfers gebaseerde Nationale Hitparade uit.
De uitsmijter, door Fris Spr!ts
© 2003, Frans Mensonides, Leiden
20 mix/256(38)/400(119)(44)/180,3(71,1)