Zie het op YouTube! Vier filmpjes over HTM-lijn 16
Over de Loevesteinlaan (1:27)
Steenwijklaan - Oosteinde (2:32)
Tram op de Middenweg (0:27)
Vanaf de uitkijktoren bij de Gantelbrug (0:34)
Straks de foto’s van de trams; nu eerst een bulk cijfers en feitelijkheden, even saai als onmisbaar.
Sedert begin 2006 is er aan gewerkt en met een maand vertraging werd zij op zondag 30 september 2007 in gebruik genomen: de verlenging van HTM-lijn 16 van Moerwijk (vulgo: Moeâhwèk) naar Wateringen. De lijn, die sedert mensenheugenis (1959) de halte Cannenburglaan als eindpunt had, werd daarmee 5200 meter langer, waarvan 3900 meter nieuw is aangelegd. Het project heeft 37 miljoen euro gekost, nog geen miljoen per hectometer, wat niet eens zo gek veel is in de infrawereld, waar men al snel met miljarden rekent.
Voor dat geld krijgt de Haagse VINEX-wijk Wateringse Veld een tweede verbinding met de rest van de stad; lijn 17 (Wateringen – Statenkwartier) rijdt al sinds 1999 door de wijk. Ook werd de gemeente Westland, in 2004 tot stand gekomen door een monsterfusie van vijf gemeenten, op het Haagse tramnet aangesloten. Dat gebeurde al in april van dit jaar, toen het nieuwe eindpunt van lijn 17 in gebruik werd genomen. De allerlaatste hectometers van de lijnen 16 en 17 lopen over het grondgebied van Westland, dat verder geen railvervoer kent.
In de route van lijn 16 bevindt zich een ´hoge hoed´, een uitstulping, zoals op het billboard duidelijk te zien is. Rechts op de afbeelding het lusje van het oude eindpunt, nabij een zorgcentrum waar men het verlies van die halte voor de deur diep betreurt. Via een 500 meter lang nieuw traject over de Loevesteinlaan rijdt de tram eerst naar de Melis Stokelaan, waar lijn 9 (Scheveningen - Vrederust) zijn baantjes trekt. Op de Melis Stokelaan doet lijn 16 twee grote attractiepunten aan: het Zuiderpark en winkelcentrum Leyweg. Pas daarna slaat de tram linksaf richting Wateringen, dat bereikt wordt via de Dedemsvaartweg, de Laan van Wateringse Veld en de Middenweg (helemaal links op de afbeelding).
Deze hoge hoed brengt natuurlijk wel een langere rijtijd met zich mee. De rit van Wateringen naar het centrum van Den Haag duurt maar liefst een half uur. Het spoorwegstation Den Haag Moerwijk wordt bereikt binnen de helft van die tijd; Hollands Spoor na 25 minuten en het eindpunt Den Haag CS na 35 minuten. Daar verandert de tram van lijnnummer en rijdt hij als lijn 15 door naar Nootdorp in een andere VINEX-zone.
Vaak zal het lonend zijn om op de Melis Stokelaan over te stappen op lijn 9, die een kortere en snellere route rijdt naar de binnenstad. Op mijn reisdag, dinsdag 2 oktober 2007, werd van die mogelijkheid, die misschien nog niet door elke reiziger ontdekt is, weinig gebruik gemaakt.
So wie so trekt de verlenging van lijn 16 nog niet veel reizigers. Ik tramde en bewandelde de nieuwe route rond het middaguur en zag niet meer dan een stuk of 15 passagiers per tram. Hopelijk is het spitsvervoer wat massaler. Dat zou me niet verbazen, want in de straten van deze slaapwijk kun je op een werk- en schooldag tussen de middag wel met een machinegeweer om je heen maaien, zonder meer te raken dan die ene schoolverlater die met weerbarstige passen naar het winkelcentrumpje op het Parijsplein loopt.
De reizigers op lijn 16 kunnen instappen bij vijf echt nieuwe haltes: Steenwijklaan nog in Den Haag, Hoge Veld en Oosteinde op de Laan van Wateringse Veld en al sinds april van dit jaar Parijsplein en het eindpunt Dorpskade. Lijn 16 doet verder drie bestaande haltes aan van lijn 9 en één waar al sinds 1999 trams stopten van lijn 17.
Voor we op pad gaan eerst nog even iets over het al even aangestipte onderwerp: vertraging, dat tegenwoordig een vast programmapunt is in de stukjes op deze site. Die vertraging was te wijten aan de ophanging van de bovenleiding. Dat gaat met ringetjes en die waren niet voor hun doel geschikt, zo bleek helaas pas vlak voor de aanvankelijke openingsdatum, 2 september 2007. De hele bovenleiding moest opnieuw opgehangen worden en dat kostte een extra maandje.
Toen kon de lijn dan toch nog geopend worden. Het ging zondag jongstleden gepaard met trossen ballonnen bij de haltes en met het ontbreken van zichtbare feestvreugde onder de wijkbewoners. Hopelijk zal lijn 16 er na een gewenningsperiode in slagen, de Wateringers en Wateringse Velders uit de auto te lokken.
Lijn 16 richting Den Haag CS op de Loevesteinlaan. Dat de verlenging nu in gebruik is genomen, betekent niet dat alles nu in orde is. Drie mannen lopen uur na uur over en langs en het traject, met een soort peilstok, hopelijk van hout, waarmee men de bovenleiding aftast. Hangt hij nu echt op de goede hoogte? Op de Dedemsvaartweg zal ik straks nog twee mannen in de weer zien met een pneumatische boor.
Ook de wegreconstructie van de Loevesteinlaan is nog niet voltooid.
Overstappen sneller? Lijn 9 volgt lijn 16 op de Melis Stokelaan.
Lijn 16 onder de halte die sinds kort zijn bestaan vermeldt. Leyweg is een gewild winkelcentrum, gedeeltelijk overdekt, en veel reizigers komen per OV. Aan de andere kant, 600 meter van hier, is een busstationnetje waar de lijnen 13, 23, 25 en 37 halteren.
Niet instappen! Leswagen op de Dedemsvaartweg bij de halte Steenwijklaan.
Tussen de haltes Steenwijklaan en Hoge Veld ligt 1300 meter niemandsland. De tram kan hier lekker doorjagen, langs sportvelden waar je wordt uitgenodigd voor een gratis proeftraining hockey en waar een gymleraar bij mijn passeren een luie schoolklas probeert aan te zetten tot meer beweging en enthousiasme. ‘Blijf kijken naar die bal!’, schalt het door een megafoon (niet kijken naar die tram, dus).
In de wijk Hoge Veld is één kant van de Laan van Wateringse Veld al bebouwd; een langgerekt bruin flatgeval met op de begane grond winkels, scholen en andere openbare gebouwen. Aan de andere zijde klinkt het opwekkende gebonk van heiblokken op heipalen. Meer passagiers voor de tram, die er nog best bijkunnen.
De rivier de Gantel hoef je niet te leren op school, maar hij bestaat wel degelijk. Vroeger maakte hij deel uit van een delta van kreken die bij Monster en ’s Gravenzande uitmondden in de Noordzee; tegenwoordig stroomt hij van nergens naar nergens. Langs de oevers van de Gantel ontstond een vruchtbaar en bewoonbaar gebied, en daarop het Westland. De Romeinen liepen hier rond en lieten er mijlpalen achter, die onlangs zijn opgegraven en waarvan nu replica’s staan opgesteld, op de hoek van de Laan van Wateringse Veld en het Oosteinde.
Deze wijk heeft veel huizen in een stijl die ik ´ouderwetserig´ noemde, totdat ik onlangs hoorde dat zoiets in kringen van stedenbouwkundigen ´historiserend´ heet.
De tram kruist de Gantel vlakbij een mooi uitkijktorentje dat ruim uitreikt boven de bovenleiding van de tram. Alsof het ervoor gemaakt is: het is de ideale plek voor een tramfoto.
De tram naar Den Haag CS. De Connexxionbus op de achtergrond is lijn 37, Leyenburg - Delft.
De tram naar Wateringen…
… en de mijlpaal, vlak bij de halte Oosteinde.
De Middenweg, nabij de grens Den Haag – Westland, met tram 3107 op weg naar het eindpunt.
En hier dan dat eindpunt. Laat je niet misleiden door het gras op de achtergrond: de ruime, wijde keerlus ligt in een uitgebreide woonwijk en in de nabijheid van bedrijventerreinen. Lijn 16 deelt het eindpunt met lijn 17, maar die laatste lijn is in groot onderhoud, en daarom ingekort tot Rijswijk Plaspoelpolder. Dit is ook bijna het eindpunt van deze rapportage.
Met lijn 15 (2002), 16 (2007) en 17 (1999) is in tien jaar tijd driekwart aangelegd van het lijnennet in de Haagse VINEX-wijken. Het kwartet zal gecompleteerd worden door lijn 19 (Leidsenhage - TU Delft). Niet met de komende jaarwisseling, zoals de bedoeling was. Het project heeft… (raad eens!) vertraging opgelopen. Het traject in Delft Noord doordat buurtbewoners naar de Raad van State zijn gestapt om enkele te kappen bomen te kunnen behouden; het traject in de TU-wijk door narigheid met kabels, leidingen en bruggen. In de zomer van 2008 zal de tram hopelijk Delft NS bereiken; de TU-wijk, dat wordt 2009 of 2010. Wij zijn erbij, bij leven en welzijn.
Frans Mensonides
4 oktober 2007
Er geweest: 2 oktober 2007.
© Frans Mensonides, Leiden, 2007