‘De mensen in het land.’ Zo noemt Rita Verdonk de 15.999.500 burgers in Nederland die niet behoren tot de kaste van Haagse politici, noch tot het kliekje van politieke verslaggevers die hen in Nieuwspoort de woorden uit de mond staan te kijken. Die mensen van het Binnenhof en van Nieuwspoort, dat zijn geen mensen-in-het-land. Rita is dat ook niet, hoewel ze ook gewoon maar woont in een huis in Nootdorp.
Als mens in het land krijg ik soms de neiging om over politiek te schrijven, en zelfs wel eens naar politici, al heeft dat doorgaans even veel effect als schrijven over het weer of naar Sinterklaas. Meestal onderdruk ik die neiging dan ook. Maar hieronder toch drie stukjes die door mijn persoonlijke censuur geglipt zijn. Ze hebben slechts een geringe onderlinge samenhang, en ik presenteer ze dan ook in willekeurige volgorde.
NB: het jatwerk is zoals gewoonlijk gespecificeerd in het colofon onderaan deze pagina.
Even dacht ik dat de laatste onaantastbare pilaarheilige van de linkse kerk toch ook nog van zijn voetstuk zou vallen. Maar de reputatie van Joop den Uyl (1919-1987) staat nog onaangetast overeind na de toch redelijk verwoestende biografie die historica Annet Bleich aan hem wijdde.
Dan lezen zijn adepten dat Den Uyl hartje 1939 een zomercursus volgde in Kiel, in nazi-Duitsland, op een moment dat Hitler Oostenrijk al had opgeslokt en de Kristallnacht al had plaatsgevonden. En dan keren ze zich niet walgend van hem af, maar is de reactie lauw-vertederd: ‘Ach gut, zo’n jongen toch’. En dan wijst men erop, dat hij zich later toch van Hitler heeft afgekeerd (in mei 1940) en uiteindelijk toch in het verzet is gegaan (wanneer, dat is niet zo duidelijk geworden uit de krantenberichten over die biografie, maar nog wel vóór mei 1945).
Veel maakte deze onthulling niet uit voor ons beeld van de linkse politicus. Wie al een hekel had aan Den Uyl, zal die hekel nog eens hebben kunnen opfrissen. En wie hem bewonderde, was al blind voor zijn tekortkomingen en is dat gebleven. Den Uyl is bij linkse gelovigen nog steeds een legende, al kan niemand precies uitleggen wat zijn betekenis geweest is en wat hij allemaal bereikt en gedaan heeft voor het land - behalve dan de staatsschuld de pan uit te laten rijzen en een andere foute Mof de hand boven het hoofd te houden. Dat laatste was het tweede ding uit het boek van Bleich.
Maar laat ik niet te hard oordelen: iedereen maakt fouten. Den Uyl zag op zijn 20ste wel wat in Hitler, en ik zelf zag op die leeftijd wel iets in Den Uyl. Ik heb zelfs nog op zijn partij gestemd – niet op hemzelf, voer ik ter verdediging aan, op Jan Schaefer als ik me goed herinner, die bij mijn weten nooit gebiografeerd is. Dat was in 1977, wat tevens de eerste keer was dat ik stemmen mocht. Ik stond niet alleen. De PvdA haalde 53 zetels, een ongekend aantal, waar Wouter Bos zelfs niet van durft te dromen. Maar Den Uyl versjteerde het in de formatie met zijn eeuwige gedram en gezeik; er kwam een (centrum)rechts kabinet Van Agt / Wiegel.
Achteraf begrijp ik waarom Den Uyl tijdens zijn premierschap, 1973-1977, en ook wel daarvoor en daarna, met zo’n diep doorgroefde kop rondliep over het Binnenhof. Hij was gewoonweg bang. Bang dat het uitkwam; bang dat iemand zou zeggen: zag ik jou in 1939 niet in Kiel, met je arm in de lucht? Dan had hij wel kunnen inpakken, evenals de AR-fractievoorzitter Willem Aantjes, die moest afmarcheren toen in 1978 zijn oorlogsverleden plots boven water kwam, op een moment dat dat Van Agt niet slecht uitkwam.
Onbegrijpelijk dat het demasqué van Den Uyl niet al bij zijn leven heeft plaatsgevonden. En even onbegrijpelijk dat geen journalist zich, na het lezen van die biografie, afgevraagd heeft hoe hij het zo lang onder de pet heeft kunnen houden. En wie ervan geweten hebben, en wie hun mond erover hebben gehouden. De meest interessante vragen schijnen niet gesteld te worden door de mensen die geen mensen zijn in het land.
De positie van klokkenluiders moet beter worden beschermd, vinden klokkenluiders en vele anderen. Het kan toch niet zo zijn, dat aankaarters van misstanden zelf het gelag betalen! Toch overkwam het Fred Spijkers, die als defensieambtenaar in de bres sprong voor de nabestaanden van een omgekomen militair en nu, na een strijd van 23 jaar, vrijwel droog brood eet. En het overkwam Ad Bos, die de bouwfraude aankaartte, maar nu als halve zwerver leeft in de duinen van Egmond. Hij was een stuk wijzer geweest, en hij was er een stuk wijzer van geworden, als hij gedaan had als iedereen in zijn wereld: zijn klep houden en mee-eten van de koek.
Toch hoeft het zo slecht niet af te lopen voor een klokkenluider. EU-topambtenaar Paul van Buitenen kaartte in de jaren 90 diverse misstanden aan bij de Europese Commissie, en verloor zijn baan, na een hoop pesterijen. Maar hij ging niet bij de pakken neerzitten en richtte een klokkenluiderpartij op: Europa Transparant. Dat die partij dus ET heette, buitenaards wezen, is toeval of opzet; ik durf het niet te zeggen.
Ik kan het nu niet meer zonder schaamrood op mijn kaken neerschrijven, maar ik heb in 2004 op ET gestemd, de enige keer dat ik überhaupt gestemd heb voor Europa. Ik was 47, dat mag je geen jeugdzonde meer nomen. Het kwam zo.
Ik had al tijden de gewoonte om bij gemeentelijke verkiezingen te stemmen op de dorpsgek en bij provinciale en landelijke op een ongevaarlijke outsider die geen enkele kans had op een zetel. Dat beviel me uitstekend. Ik had dan wel de gang naar de stembus gemaakt, dus niemand kon me vertellen dat ik mijn recht verspeeld had om over de politiek te kankeren. Toch was ik niet schuldig aan het gebroddel dat zich de komende vier, vijf jaar afspeelde, want ík had die lui niet gekozen, die er zaten.
En zo bracht ik in 2004 dan een proteststem uit op Paul van Buitenen, in de zekerheid dat hij niet in het Europarlement zou komen. Wat schetst of wie schertst mijn ontzetting toen ik de volgende dag in de krant las, dat hij wel degelijk gekozen was? ET had zelfs twee zetels veroverd. Des te erger: nu heeft Van Buitenen de eerste jaren in Brussel vooraal moeten besteden aan het wegpesten van zijn nummer twee, Els de Groen.
Verder had ik gehoopt, dat hij zich onmiddellijk na zijn installatie zou buigen over een resem leeg te schrapen beerputten, maar niets was minder het geval. We hebben eigenlijk in vier jaar tijd verrekt weinig gehoord van Paul, alleen dat hij een paar keer gekapitteld is voor het overtreden van de Brusselse mores. En zouteloze praatjes vertellen over God, Jezus en het Evangelie, daar is Van Buitenen ook sterk in; ik dacht soms dat ik beter meteen op de SGP had kunnen stemmen, in plaats van ET. Het bleek dus weer waar wat de volksmond zegt over politici: 'Beloften, beloften, maar als die lui eenmaal op het pluche zitten, dan doen ze niets meer'.
Begin 2008 maakte Paul bekend, zich aan te sluiten bij de ChristenUnie (wat niet door is gegaan) en zijn partij ET op te heffen. Als teleurgestelde kiezer achtte ik nu de tijd gekomen om hem in een pittig mailtje mee te delen hoe ik over hem dacht. ‘Een klokkenluider die niet weet waar de klepel hangt’, zo typeerde ik hem.
Tot mijn verbazing mailde hij terug (politici doen dat nl. nooit, zelfs al schrijf je een nederige mail met een beleefde vraag). Zijn reactie was een optimistische: wacht maar, vóór 2009 zou de wereld nog horen van Paul van Buitenen! Nou, droom maar lekker verder, Paul, ik stem in 2009 wel op een ander, of helemaal niet!
Toch heeft hij het niet slecht bekeken. Waar Spijkers en Bos leven aan de zelfkant van de maatschappij, heeft hij toch een lucratieve baan in een mooie stad in de wacht gesleept. Van Buitenen is binnen, en is de slimste klokkenluider van allemaal. En dat dank zij sukkels als ik.
Wiki, werkt dat nou? Een groep burgers: ervaringsdeskundigen, hobbymatig geïnteresseerden of zo maar mensen die voor de gezelligheid meedoen, buigen zich via Internet ergens over. En het resultaat is dan beter dan wat officiële vakmensen en deskundigen ervan bakken.
Het zou kunnen werken. De Wikipedia-encyclopedie neemt de laatste jaren echt in kwaliteit toe; ik moet het toegeven, hoewel ik er eerst weinig in zag. De Engelse steekt zo langzamerhand de Encyclopaedia Brittannica naar de kroon (vooral de lemma’s die daaruit zijn overgetypt). Maurice de Hond loste volgens de Wikimethode een moord op, al mag hij nog steeds niet zeggen wat ik wel mag zeggen: dat de Klusjesman het gedaan heeft. En Rita Verdonk gaat met haar nieuwe partij, sorry: haar nieuwe ‘beweging’, Trots op NL, de problemen te lijf via internetdiscussie.
Wel raar is dan, dat ze van te voren al meldt, wat er uit die discussie moet komen. Bijvoorbeeld: het OV moet gratis, snelwegen moeten allemaal verdubbeld worden. En hoe ze dat dan allemaal betaalt? Oh ja, ze schaft de provincies af, daarmee bespaar je miljarden per jaar. Allemaal uitstekende ideeën, vind ik, behalve dan dat verbreden van die snelwegen, want ik heb geen auto. Maar waarover moet de Wiki nog Wikiën, als Rita al op voorhand verraden heeft wat eruit moet komen, en al van te voren het voorbehoud heeft gemaakt dat ZIJ uiteindelijk beslist?
Of zijn die stellingen, die ze de wereld in stuurt, alleen maar bedoeld als prikkelend voorzetje voor de discussie? Een discussie, die niet links, niet rechts doch recht door zee zal zijn, terwijl Ria zelf voornamelijk de ouwe koek uitkauwt die we al decennia lang kennen van de rechtervleugel van de VVD? Mogen andersdenkenden ook meedoen? En zo ja, verandert Rita door hen dan misschien toch nog van mening? Of worden hun bijdragen VERDONKeremaand?
Voorlopig zijn dit allemaal open vragen, want er wordt op haar site nog niet gediscussieerd, of niet meer. Rita ondervond pijnlijk dat ook een Wikidiscussie een strakke leiding vereist. Ze had eens moeten weten, hoeveel mensuren de Wikipedia per dag besteedt om deze encyclopedie vrij te houden van nonsens, zogenaamde humor en partijdigheid! En dat De Hond als een waakhond zijn log moet bewaken, om te voorkomen dat er rare dingen worden geschreven die hèm vervolgens worden aangewreven. En 80% van wat hij laat staan, is dan nog steeds pure bagger. Zijn eigen bijdragen snijden vaak hout en zijn altijd prettig leesbaar. Maar wat zijn Wiki ervan brouwt, vergt toch op zijn minst een zeer sterke schifting.
Gedurende de eerste dagen waren op de site van Trots op NL voornamelijk uitingen te lezen van humoristen (‘gratis aambeienzalf voor iedereen’). Toen verdween de site uit de lucht. Ze is inmiddels weer terug. Je moet je nu aanmelden om mee te mogen doen, maar zo te zien – ik heb het niet geprobeerd – is het nog steeds gemakkelijk om onder schuilnaam te infiltreren in haar beweging. Ik twijfel er hartgrondig aan, of er ooit een zinvolle discussie op gang zal komen.
Natuurlijk moeten de mensen in het Binnenhof beter luisteren naar de mensen in het land. Maar dan moeten ze naar serieuze mensen wel wat intensiever luisteren dan naar de eerste de beste idioot, die alleen maar wat kreten slaakt. Ik wil niet de onheilsprofeet uithangen, maar ik heb zelf rond de eeuwwisseling twee keer deelgenomen aan een besloten discussiegroep die alleen toegankelijk was voor leden van een (belangen)vereniging. In beide gevallen liep, nota bene onder gelijkgezinden, de discussie ook volkomen uit de hand. In één van die gevallen trad weliswaar verbetering in na mijn verwijdering, maar iets zinnigs is er daarna ook niet meer gemeld, naar verluidt. In het andere geval lieten anderen de discussie ontaarden in een moddergooipartij, en ben ik wijselijk afgehaakt.
Soit, intussen bestaat Rita’s site alleen uit kreten. Je mag aangeven wat je belangrijke items vindt, maar dat zijn tot dusverre exact de stokpaardjes van Rita. Met dit flinterdunne, nietszeggende geheel scoort Rita thans 23 zetels in de peilingen (volgens de al twee keer eerder genoemde De Hond; volgens anderen iets minder, maar toch ook nog veel te veel). Het kon niet beter geïllustreerd worden, ik heb geen Wiki nodig om het te concluderen: dit land is een land waarin de mensen-in-het-land in totale politieke verwarring verkeren.
Frans Mens(onides)
rond Koninginnedag, Hemelvaartsdag, Dag van de Arbeid, Dodenherdenking, Bevrijdingsdag 2008
© Frans Mensonides, Leiden, 2008
Cartoon ‘Twee dingen’ van Peter van Straaten uit 1982 is overgenomen van Geheugen van Nederland. Rechts: Dries van Agt (CDA) en Ed Nijpels (VVD)
De gestadig ‘uitzettende’ Verdonk is overgenomen van het weblog van Kilgore Trout en schijnt daar weer overgenomen te zijn van Geen stijl.
ET is overgenomen van Hollywood , what you need to know, Paul van Buitenen uit de Engelse Wikipedia.