Grauwe, grijze dag in Apeldoorn

---

** Elk half uur een bus van wijk naar wijk

** Overdag extra kwartierdiensten naar de grotere wijken

** Perfecte aansluiting op het stationsplein

Wat moet je nog vertellen over het Apeldoornse busnet als de stadsdienstregeling het hele verhaal in drie zinnen weergeeft? De meerderheid van de Apeldoornse bussen vertrekt om .16 en .46 van het busstation op het Sophiaplein om daar 28 minuten later weer terug te keren, na een lus van 6 a 7 km. door een buitenwijk. Deze bussen geven aansluiting op de treinen van / naar het Westen, en rijden over het algemeen van 6.16 tot 0.14. Zaterdag rijdt de eerste bus een uur later; zondag nog een uur later. De in de folder aangekondigde "extra kwartierdiensten" vertrekken om .01 en .31, komen aan om .29 en .59 en rijden niet gedurende de avonduren, noch op zondagen, noch in de zomervakantie. In de avonduren zijn alle wijken bereikbaar met elk één lijn (in sommige gevallen een combinatielijn) en is er gegarandeerde aansluiting op het Sophiaplein. Wie 's-avonds een aansluiting mist wordt met de taxi thuisgebracht.

Het geval Apeldoorn bewijst dat bezuiniging ook tot verbetering van kwaliteit kan leiden. Het voor Nederland unieke stadsbussysteem is uit nood geboren. In deze betrekkelijk dun bevolkte parkenstad dreigde het OV langzamerhand verstoken te raken van passagiers. De negatieve spiraal van minder voorzieningen en minder reizigers, die veel stadsdiensten teistert, werd in 1995 in Apeldoorn doorbroken met "De Stadsbus"; "buitengewoon goed vervoer binnen Apeldoorn" zoals het logo zegt. Een armzalige woordspeling, maar afgezien daarvan: hoe is de kwaliteit van "De Stadsbus" in de praktijk?

Een grauwe, grijze, kille dag. De Alkmaarse machinisten en kaartjesknippers staken deze morgen en zullen daar best wel weer een goede reden voor opgegeven hebben gekregen van de vakbond. Het Alkmaarse ongemak breidt zich als een olievlek uit over het land, en alle treinen zijn te laat. Die van mij komt maar vijf minuten te laat in Apeldoorn aan; met een sprint zou ik de om 11.16 vertrekkende stadsbussen nog kunnen halen. Ik besluit echter eerst een dienstregeling te gaan kopen bij het Midnet-kantoor op het Sophiaplein. Het plein staat vol met bussen, die om 11.16 in de ganzenpas wegrijden; een flinke gaswolk achterlatend.

De stadsdienstregelingen zijn op, zegt de juffrouw achter het loket, maar ik kan a raison van f 3,50 wel een streekdienstregeling kopen waar de stadsbussen ook in staan. Ik doe het. Tot mijn verbijstering zit in dit boekwerkje een afzonderlijke stadsdienstregeling, waarop de prijs van 1 gulden gedrukt staat. Op een houten bank in de wachtruimte vraag ik me af of ik nu getild ben voor een riks, of een boekje van een gulden cadeau heb gekregen.

Op het boekje zelf niets aan te merken. De dienstregeling van elke lijn bestaat uit een haltestrip met bij elke halte de vertrektijden. Het uurpatroon blijft gedurende de hele dag hetzelfde. Hoe mikken ze het precies zo uit dat elke rit 28 minuten duurt? Ik kan me herinneren gelezen te hebben dat enkele lijnen "rechtgetrokken" zijn bij de introductie van de stadsbus. Verder is in de dienstregeling van de meeste lijnen halverwege de route wat speling ingebouwd.

Egelantier

Buiten arriveren de eerste bussen van de ploeg van 11.31. Lijnen 2,4, en 8 rijden op de halve uren. De dienstregeling is blijkbaar ontworpen door een aanhanger van het binaire stelsel. Maak de reeks af. Ik stap in bus 4 naar Matenhoeve. De bus is bijna leeg. In Matenhoeve rijdt de bus door kronkelige straten. Opvallend weinig verkeerslichten. Het tempo van de bus is laag, maar hij dreigt toch nog voor te gaan lopen op de dienstregeling; een verschijnsel dat ik vandaag nog meerdere malen zal zien.

Het winkelcentrum Eglantier, waar ik na een rondje door de wijk uitstap, is lelijk en saai. Gauw verder met lijn 10 (Bouwhof - Anklaar), de enige lijn die niet bij het station komt; maar eigenlijk toch weer wel, want lijn 10 is gekoppeld aan lijn 9 (Anklaar - CS - Maten) en vormt een ringlijn die in precies een uur tijd gereden wordt. Ooit had Apeldoorn een complete ringlijn die alle buitenwijken met elkaar verbond. Die is bij de introductie van "De stadsdienst" gesneuveld.

Sprenkelaar

Lijn 10 kruist met een man of 5 aan boord de spoorlijnen naar Zutphen en Deventer. In de wijken Sprenkelaar en Anklaar zou ik mijn levensavond niet willen doorbrengen. Ik blijf lekker zitten in de bus, die bij WKC Anklaar (Winkelcentrum? rare afkorting) verandert in lijn 9 en koers zet naar het centrum. Iets meer passagiers nu. Vrijwel alle buslijnen rijden door het winkelhart van Apeldoorn. Als hier iemand om "tien over" een bestelwagen dwars over de weg zou zetten, zou dat hetzelfde effect op de dienstregeling hebben als de Alkmaarse blokkade van vanmorgen. Een kwetsbaar systeem. Door het doorrijden van de bussen bij de eindpunten en bij het busstation, moet het uren duren voordat ernstige vertragingen zijn ingelopen. Het moet een stress-toestand zijn voor de chauffeurs, die er over het algemeen echter niet zichtbaar onder lijden. De klanten worden vriendelijk tegemoet getreden.

We zijn vroeg bij het station; onze bus is de eerste in de reeks. Zouden er in de andere bussen ook mensen zitten? Ik blijf kijken. Gemiddeld 10 tot 15, stel ik vast. Alle stads- en streekbussen stoppen voor de deur van het station; instappen mag alleen op het Sophiaplein, 150 m. verderop. Een scholiertje slipt toch bus 124 binnen. De chauffeur begint te bulderen (flinke vent, hoor), maar de jongen maakt een obsceen gebaar. Nu begrijpen zij elkaar, en de bus rijdt door.

Apenheul en Zuid

Op het plein neem ik bus 2 naar Apenheul. Deze bus loopt na twee haltes al bijna helemaal leeg. Ik zie verkleumde ambtenaren hun middagwandelingetje maken. Zouden die met de bus naar hun werk gekomen zijn? 't Zal toch wel niet? Apeldoorn is volgens mij een autostad.

Bij Apenheul stap ik uit. Wat doe ik hier in de kou? Via de Jachtlaan loop ik naar Berg en Bos waar ik lijn 6 neem. Deze bus is redelijk bezet: deftige bejaarde dames en heertjes, met potsierlijke hoofddeksels. Ik blijf zitten in 6. Deze rijdt via het station naar Zuid. Tweemaal passeert de bus het Centrum. In Zuid is gekozen voor een ander systeem dan in andere wijken. Meestal rijden de hele- en halve uurbussen ongeveer dezelfde route in dezelfde richting door de wijk als de kwartierbussen. In Zuid rijdt 6 exact dezelfde route als 8, maar dan in de tegengestelde richting. Alleen reizigers die halverwege de route instappen, profiteren zodoende van de kwartierdienst. Wie dit niet gelooft, kan het natekenen op een A4-tje. Een eentonig verhaal: ook deze bus is mager bezet. De hordes scholieren, die normaal rond deze tijd het OV onveilig maken, ontbreken. Op de route is een technische hogeschool, maar de studenten staan blijkbaar nog over de reageerbuizen en retorten gebogen, want er staat niemand bij de halte. Hoewel, de school oogt verlaten en is misschien al opgeheven. Gebrek aan grote onderwijsinstellingen is één van de redenen dat de Apeldoornse stadsbus te weinig passagiers trekt.

Eigenlijk heb ik nu al schoon genoeg van deze saaie stad. Wat dan? Even overweeg ik door te reizen naar Enschede, om daar de nieuwste aanwinsten van het Twentse openbaar vervoer te bewonderen, het in the middle of nowhere gelegen station Drienerlo, en het fonkelnieuwe busstation van Enschede, waarover het eerste gekanker al is losgebroken. Maar ja, het is een ruim uur boemelen en je moet het hele end weer terug.

Deventer

In de restauratie op het Sophiaplein, een van de weinige busrestauraties die ik ken, kies ik een plaats bij het raam. Om 14.49 zie ik, als de hele vloot bussen al enige minuten geleden vertrokken is, lijn 1 naar Kerschoten nog aan komen kakken. Het is de enige bus vandaag die ik uit de pas zie arriveren op het busstation. Het systeem werkt over het algemeen wel.

Om 15.05 neem ik bus 115 naar Deventer, mijn alternatief voor het Twente-uitstapje. De streekbussen rijden meestal niet volgens het aansluitingenpatroon van de stadsdienst. We zitten midden in de poolnacht; het is al bijna donker, voor zover het ooit licht is geweest vandaag. De bus is uiterst luxueus, met individuele belichting en beluchting. Geen gewoonte op deze lijn, want vrijwel allen die instappen roemen het interieur. In Deventer loop ik een rondje om de kerk en pak om 16.15 de trein terug.

Einde

In Apeldoorn reis ik met lijn 4 naar Orden (Orden muss sein, blijft het door mijn hoofd malen) en loop van daar naar de Rijkskantoren, die er iets minder indrukwekkend uitzien dan de minstens 30 verdiepingen hoge torenflats die ik in mijn fantasie heb gezien. Ook het aantal reizigers dan instapt is verre van indrukwekkend. Tegen het centrum stroomt de bus toch nog een beetje vol. De bussen vanuit de schaarse industrieterreinen zijn uiterst matig bezet. De Stadsbus. Er mankeert weinig aan; alleen de passagiers blijven weg.

Thuis lees ik in de krant dat het kabinet zijn zin over het Groene Hart tracé heeft doorgedrukt en de komende jaren weinig geldbeschikbaar stelt voor de filebestrijding. Einde van een grijze, grauwe, kille dag.

Noord, oost, zuid, west

De stadslijnen van wijk tot wijk

* Lijn 11 rijdt op maandag t/m vrijdag van ca. 07.00 tot 09.00 en van 12.00 tot 18.00.

De Lijnen 2, 4 en 8 rijden niet in de zomervakantie.

Lijn 3 rijdt in de zomervakantie naar Apenheul; daarbuiten tot aan de Rijkskantoren.

Terug