De digitale reiziger presenteert:

Stadsvervoer Dordrecht

Stadsvervoer Dordrecht is het kleinste van de acht gemeentelijke vervoerbedrijven in Nederland. Het busnet van Dordrecht heeft onlangs een grondige reorganisatie ondergaan. De busreiziger in Dordt kan sinds 1 juni 1997 kiezen uit Expressebussen, Citybussen en Servicebussen. Negentien dagen na de invoering spoorde de Digitale reiziger naar Dordt om alle drie de systemen te ondergaan. Een tragikomisch verhaal over een busnet waarvan het nog een open vraag is of de reizigers er op den duur vrolijk of treurig van worden.

Hoe dichter bij Dordt....

De scheve toren, met de wanstaltig grote klokken, wijst kwart voor twaalf; ruim op tijd voor een middagje stadsvervoer.

Slecht gedocumenteerd

De gewone stadsbussen zijn opgewaardeerd tot Expressebussen; de route is gestrekt en de frequentie is opgehoogd tot eens per tien minuten. De Expressebussen maken sedert 1 juni geen omweg meer via het centrum; 60% van de passagiers wil zo snel mogelijk op de industrieterreinen aan de rand van de stad komen. Blijkbaar is de Dordtenaar even ijverig als zijn noorderbuur: de Rotterdammer.

Ook streekbussen mijden het centrum en hebben nu allen hun eindpunt bij het station. Het centrum wordt bediend door twee hoogfrequentie Citybuslijnen.

Servicebussen tenslotte rijden met lage vloeren ingewikkelde kronkelroutes door de wijken, ten behoeve van bejaarden, slecht-ter-been zijnden, rolstoelers en verder iedereen die in wil stappen.

Alle drie de systemen rijden volgens sterren- en strippentarief; de Citybus kent daarnaast een afwijkend tarief van één gulden voor een enkeltje.

Ook heb ik, dacht ik, gelezen dat ROVER's grijze eminentie Peter Zwang zich verzet heeft tegen de verwijdering van stads- en streekbussen uit het centrum. Voor een extra overstap kun je bij de reizigers niet al te veel enthousiasme verwachten, zeker niet als het gaat om de korte afstand van ca. 600 meter tussen station en winkelhart.

Op het station koop ik een busboekje. Deze bevestigt het beeld dat ik hierboven geschetst heb, maar ontkracht dit ook weer. De meeste Expresselijnen rijden in een frequentie van 15 minuten, en tot september zelfs 20 minuten. Niet beter dan vroeger. Van de beloofde naadloze aansluiting op de treinen zal bij een 20-minutenfrequentie niet al te veel terecht komen.

De witte Citybus

Ik besluit te beginnen met de citybusjes. Lijn 20 (langs het Papendrechtse veer) rijdt 12 maal per uur; lijn 21 (rondje rond de Grote Kerk) 8 keer. De Citybusjes zijn al ingevoerd in 1994. In de loop der jaren heb ik er een keer of 5 ingezeten. Ik vond ze altijd akelig leeg. Daarbij moet gezegd worden dat toen de meeste stads- en streekbussen nog in het winkelhart kwamen. De Citybusjes waren alleen interessant voor bewoners en bezoekers van het uiterste Noorden van het centrum, bij de rivieren en de jachthavens.

Ik stap in lijn 20. Deze bus zit behoorlijk vol. Het is een dieselbus met 24 zitplaatsen. De beloofde diesel-elektrische bussen zal ik vandaag niet te zien krijgen. Bij het verkeerslicht staan we om te beginnen 3 minuten stil. De volgende bus zit er meteen al - leeg - achter.

Onderweg hoor ik dat bij de rechtbank een stevige knokpartij heeft plaatsgevonden. Vandaar de sirenes. Een schoolmeisje vertelt met overslaande stem van emotie, dat zij tijdens de rel de school niet eens uitmocht. Ik kan me haar teleurstelling wel indenken. Op de plaats des onheils staat een leger politieagenten, maar wij kunnen ongehinderd passeren.

Het Kromhout blijkt afgesloten. De chauffeur verzint ter plaatse een andere route. Met een forse vertraging arriveren we bij het Groothoofd. Ik stap uit. De volgende bus zit er nog steeds vlak achteraan, en de daarop volgende zie ik anderhalve minuut later passeren. Het zal niet meevallen om in zo'n drukke binnenstad, met smalle straatjes, een goede uitvoering van de dienstregeling te handhaven.

Op het Groothoofd zie je van links naar rechts de Oude Maas, de Noord, de Beneden Merwede en het Wantij. Altijd weer een feest voor de rivierenliefhebber. Aan de overzijde de skyline van Zwijndrecht en Papendrecht.

Bij de Grote kerk neem ik een half uur later lijn 21. De vertrektijd houdt het midden tussen veel te laat en veel te vroeg. Weinig klanten, ook bij de stadskantoren. Bij het Bagijnhof, hartje centrum loopt de bus toch nog vol. Ongetwijfeld allemaal mensen die tot voor kort een rechtstreekse verbinding hadden met buitenwijk of buurgemeente.

De groene Expressebus

De Expressebussen schieten, in tegenstelling tot wat de naam suggereert, niet erg op. De routes zijn kronkelig en negenogen blijven minutenlang rood vertonen. Op de meeste Expresseroutes ben je meer dan 20 minuten onderweg van de stadsrand naar het station. Daarna volgt, voor het winkelend publiek, nog een overstap op de Citybus.

In Sterrenburg heb ik voldoende overstaptijd om de architectuur in het EPROM-geheugen vast te leggen (dat cliché over de gevoelige plaat kan wat mij betreft uit het woordenboek geschrapt worden). Ook fotografeer ik een halte van de Servicebus. Ik weet niet of ik erom moet lachen of huilen. Halte en eenpersoons zitgelegenheid zijn gevormd uit één stuk. Een afdak ontbreekt. Het moest blijkbaar op een uitrekening.

De blauwe Servicebus

Het verkeer op de Johan de Wittstraat zit behoorlijk vast. De Citybussen zijn mede bedoeld om een autoluwe binnenstad te bevorderen, las ik ergens. In praktijk rijdt de auto de Citybus in de wielen.

Diverse Citybussen rijden in wandeltempo langs. Een bonte materieelshow. Veel eenheid is er niet te bespeuren. Ik zie een stadsbus uit Delft en een Zweedse bus. Aan de overkant rijdt op lijn 20 een groene Expressebus. Dat zal passen en meten worden in die smalle straatjes. In de loop van de dag kom ik een stuk of twaalf verschillende typen bus tegen, waaronder ook nog de oude tot zeer oude oranje Mercedessen. Het wagenpark van Stadsvervoer Dordrecht is een bijelkaar geharkt zooitje ongeregeld.

Links van me zie ik in de verte eindelijk lijn 24 aankomen. Even later is de bus verdwenen. Nog later zie ik hem aan mijn rechterhand uit een zijstraat komen. Wel ....., die ellendeling heeft me overgeslagen! Er is een vloekenboek op de markt gekomen met 1800 suggesties voor hetgeen je kunt invullen op de puntjes. Ik ren de bus achterna, want ik moet een hartig woordje met de chauffeur spreken. Als ik dichterbij gekomen ben zie ik dat het bus 24B is. Dat verandert de zaak. Ik ren naar het busstation, waar bus 24B wel ergens zal stoppen. Achter mijn rug slaat 24B rechtsaf, precies de andere kant op. Hij rijdt langs het station, zonder er te halteren. Een ding moet je het Dordtse stadsvervoer nageven: saai is het niet.

Nu weet ik ook niet meer hoe het verder moet. Ik loop de snackbar binnen en koop een blik frisdrank. Het hoofd koel houden. Kleddervette kroketten staren me verleidelijk aan vanachter hun luikjes. Ik kom net een kwartje te kort. De voorzienigheid waakt over mijn gezondheid. Kan zo'n voorzienigheid zich niet met zijn eigen zaken bemoeien? Buiten zie ik alsnog lijn 24A arriveren. Ik trek opnieuw een sprint. Je moet in Dordrecht over een behoorlijke conditie beschikken om te reizen met een Servicebus voor bejaarden en gehandicapten.

Aan boord van 24A bevinden zich 8 grijze hoofden, inclusief het mijne. Hoewel de bus ruim een kwartier te laat is, vertrekken we nog niet. De - eveneens grijze - chauffeur rijdt het stuk vandaag voor het eerst en tuurt ingespannen op een niet al te duidelijke routebeschrijving. Uiteindelijk zet de bus zich toch in beweging. De route voert naar de Noordendijk, langs de bouwputten van de stadsrenovatie. Op een halte van lijn 5 zie ik in het voorbijgaan dat er een notitieblaadje is aangeplakt. Daarop staat ongetwijfeld vermeld dat ook lijn 24A hier stopt.

Telkens wanneer de bus een verkeersdrempel neemt, klinkt van onderen een onheilspellend gekraak. "We komen toch langs de garage" zegt de chauffeur. Het is een gezellige man, die er de stemming onderweg goed inhoudt. Iemand die zich door geen enkele tegenslag laat ontmoedigen. Stressbestendigheid zal wel de belangrijkste aannemingseis zijn bij Stadsvervoer Dordrecht.

Het personeel toont zich de hele middag erg behulpzaam. De mobilofoon kwettert voortdurend aanvragen voor overstappen. Bij de knooppunten: Station en Merwedeziekenhuis, staat een zwerm controleurs, die - gewapend met enorme mobilofoons - de chaos nog enigszins in goede banen proberen te leiden.

Een fel wijffie, wier grijze haar schuilgaat onder verf met een niet-bestaande kleur, zegt: "ik heb twintig minuten staan te wachten. Het is een kolerebende, hier in de stad". Verongelijkt ploft ze neer op een bank. Via het land van Valk bereiken wij het Merwedeziekenhuis, het geografische middelpunt van Dordrecht. Hier komen diverse Expresse-, streek- en Interlijnen bijeen. Het Merwedeziekenhuis vormt tevens het overstappunt voor alle servicelijnen. De Servicebussen vertrekken om 05 en / of 35 minuten na het hele uur. Op de meeste lijnen wordt een uurdienst gereden.

Als wij het ziekenhuis naderen, zien we net een stroom van bussen wegrijden. Weer allemaal verschillende. "Net te laat" zegt onze chauffeur nuchter.

Ik heb 25 minuten om over te stappen op lijn 25 (Refajaziekenhuis - Merwedeziekenhuis - Dubbeldam - Stadspolders). Tegen 16.00 uur zie ik de bussen één voor één binnenrijden. De meeste zijn niet al te best bezet. Van de 7 lijnen rijden er slechts 3 via de binnenstad. Servicebus-passagiers uit het zuiden van Dordrecht moeten bij het Merwedeziekenhuis overstappen om het winkelhart te bereiken.

Lijn 25 vertrekt 6 minuten te laat omdat er nog een rolstoelster moet overstappen vanuit een andere lijn. Met behulp van een loopplank wordt zij aan boord gereden. De rolstoel wordt door de chauffeur goed vastgesjord, zodat hij bij scherpe bochten niet kan omslaan. Veiligheid gaat hier - terecht - boven snelheid.

Het industrie-vervoer

Om 17.21 uur neem ik in de buurt van de Dordtse Kil lijn 14, die per 1 juni is gedegradeerd van Sneldienst tot Expressebus. Deze bus rijdt alleen in de spits. Het is de één na laatste rit van de werkweek. De meeste werkers hebben op vrijdagmiddag een vroegertje genomen; de bus telt inclusief mijn persoon slechts vier passagiers. Het voertuig is gehuurd van de ZWN en heeft onlangs nog gereden in Leiden; er hangt een plattegrond van het Leidse busstation.

Een voorzichtige conclusie

Moet ik beamen: Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt? Of luidt mijn uitsmijter: "Dordtse Driekleur drie keer niks?". Het zou misschien wat voorbarig zijn; bovendien zou het geen recht doen aan de goede bedoelingen van de bedenkers en de inspanningen van chauffeurs en controleurs. Misschien moet De digitale hier nog eens terugkomen op een stormachtige novembermiddag, om te controleren of de kinderziekten er dan uit zijn.

Een driebussensysteem in een klein stadje als Dordrecht; het is erg ambitieus en ik twijfel sterk aan de levensvatbaarheid. En verder: een paar anti-auto maatregelen in de binnenstad zouden niet misstaan.

Frans Mensonides

21 juni 1997

Buslijnen Stadsvervoer Dordrecht

De servicebussen rijden 7 dagen per week van ca. 09.00 - 18.00 uur.

TERUG naar Homepage De digitale Reiziger

Andere interessante stadsdiensten: Almere, Apeldoorn, Arnhem.