Duisburg - Düsseldorf:
Tussen Sinterklaas en Kerstmis brengen dagelijks 4000 Nederlanders een bezoek aan de kerstmarkt van Düsseldorf. Ook andere steden in het Ruhrgebiet kunnen in de decembermaand rekenen op een invasie van Nederlandstaligen. De meeste kerstmarktbezoekers nemen de bus. Voor een bedrag van een paar tientjes kun je je per touringcar naar Duitsland laten vervoeren. Je zit dan wel in het gezang, en op de terugweg in het gelal, van Mien en Koos.
Wie tussen Arnhem en Emmerich de grens over wil, heeft gedwongen winkelnering bij de EC; je mist hier een internationale sneltrein, zoals die tussen Amsterdam en Brussel. Verder heb ik het idee dat grensoverschrijdingen per trein onevenredig duur uitvallen; daar moet met al die Euro-retoriek maar eens een keer een eind aan komen.
Het is vol in de trein. Een paar banken achter me hoor ik gegil en geschater. Mien en Koos hebben vandaag ook de trein genomen naar de kerstmarkt.
Ik heb een retour tot Duisburg; het stuk naar Düsseldorf zal ik afleggen met het regionale railvervoer. Duisburg, Düsseldorf en Dortmund: deze drie steden haal ik altijd door elkaar. Hopelijk zal daar na vandaag verandering in komen.
Op mijn Falkplan kijkend, zie ik dat de oppervlakte van Duisburg voor een groot deel bedekt
is door de Werke van Krupp, Mannesmann en Thyssen. Rond de plaats waar de Ruhr in de
Rijn stroomt, ligt volgens dezelfde kaart de grootste binnenhaven van Europa. Het inwonertal
van Duisburg ligt in dezelfde orde als dat van Den Haag, al is de oppervlakte van de Duitse
stad zo'n drie keer zo groot als die van onze Residentie.
Om 10.10 stap ik in Duisburg uit de EC. De
stationshal bevat een complete winkelgalerij. Het
is er rustig op deze druilerige maandagmorgen. De
Duisburgse kerstmarkt is minder befaamd dan die
van zijn zuidelijke buurstad. Ik ben te vroeg: de
kramen gaan pas om 11.00 open. Mijn aandacht
wordt getrokken door een tentje met op het dak
een reusachtige molen. Ook in Duisburg zal straks
wel weer een Hollandse invasie plaatsvinden.
De stad kent slechts twee tramlijnen, met de nummers 901 en 903. Dat maakt samen 1804, veel meer dan alle Nederlandse trams bij elkaar. Zo is in Duitsland alles altijd meer. Het zijn wel twee lange lijnen, dat moet gezegd worden. Ook de voorsteden Mülheim en Dinslaken zijn per tram bereikbaar. Op mijn Falk staan drie tramlijnen, maar één kan ik in de Duisburgse werkelijkheid nergens terugvinden. Naast het tramnet (voor zover twee lijnen een net kunnen vormen) rijdt ook nog de U 79, die deel uitmaakt van het uitgebreide U-bahnnet rond Düsseldorf.
Bij het ondergrondse tramstation Rathaus neem ik lijn 901, die de grote binnenhaven kruist. Van Rathaus vertrekt alleen maar deze lijn, die in 10 minutendienst rijdt (na 19.00 slechts eens per half uur). Het is stil in het tramstation. De hele situatie doet me sterk denken aan de Antwerpse premetro; het verschil is dat in Antwerpen tenminste op straatniveau nog een zeer dicht tramnet aanwezig is.
De trams van stadsvervoerbedrijf DVG zijn driedubbelgeleed; een van de middelste geledingen is uitgevoerd met een lage vloer. Het zijn smalle wagens met banken in 2 plus 1-opstelling. Voorbij Rathaus gaat de tram meteen naar boven. Bij het eerste het beste verkeerslicht staan we meteen al minutenlang te wachten.
DVG geeft maximaal 500 Mark
beloning aan mensen die een
bijdrage leveren aan de arrestatie
van een vandaal. In Nederland zie
je zulke plakkaten niet hangen.
Daar vinden ze het veel te Duits
om je medeburgers te laten
oppakken. Het helpt ook niet
echt: de hele dag zie ik opvallend
veel graffiti op voertuigen en in
de stations.
We passeren de binnenhaven. Sorry, maar ik ben er niet echt kapot van. Ik vind het een zwaktebod om trots te zijn op je binnenhavens. In de wijk Ruhrort stap ik uit. De Rijn wordt hier geflankeerd door grauwe fabrieksgebouwen. Volgens mijn Falk sta ik hier in de buurt van het DB-station Duisburg-Ruhrort, maar op de aangegeven plaats bevind zich alleen een soort bomkrater. Zijn de puinhopen van 1945 nu nog niet opgeruimd? Er staat een gore loods, zonder ramen, waaraan een kaartjesautomaat bevestigd is en een stempelautomaatje. Verder geen enkele aanduiding waaruit blijkt dat dit een station is: geen spoorlogo, geen naam, geen vertrekstaat. Aan de andere kant van de loods, voorbij enkele tassen stenen, ligt wel degelijk een perron. Ik meen te begrijpen wat er aan de hand is: hier stopt alleen een forenzentreintje t.b.v. de werknemers van Thyssen, waarvan de fabriekspoort recht tegenover het station ligt. Ik krijg een jaren-dertig visioen van grauwe arbeiders die om half zeven vanuit een beroet stoomtreintje naar de staalovens lopen en daarbij nog eventjes een teug frisse lucht mogen inademen. Barre omstandigheden, maar de hoop voor de onderdrukte arbeidersmassa gloort, want binnenkort heerst ook hier het poldermodel, met wagenbegeleiders, werkoverleg en light-railplannen die niet doorgaan.
Na ca. tien minuten wachten komt het treintje met veel geronk in beweging. Ik ben er vanuit gegaan dat Duisburg Hbf de eindbestemming is, maar als ik op mijn kaart kijk, zie ik dat het spoor in de richting Oberhausen loopt. Dit is niet de bedoeling. Ik bezit een kaartje van D 3,20, slechts geldig voor stadsvervoer. Ik heb geen zin om straks in het Duits een volstrekt ongeloofwaardig verhaal op te hangen aan een controleur; het lijkt me raadzaam, meteen bij het eerstvolgende station uit te stappen. Dit heet Duisburg-Meiderich Sud; het ziet er niet veel beter uit dan Ruhrort.
Ik kan met lijn 901 terugreizen naar de binnenstad (volgens de kaart is het lijn 909); dat komt mooi uit, dan heb ik alle tramlijnen gehad. Lijn 901 rijdt eveneens om de tien minuten. Voor de tweede keer passeer ik de rivier de Ruhr. In de wijk Duissern duikt de tram de grond in; we bereiken Duisburg Hbf. Op mijn kaart staat helemaal geen tramtunnel. Er klopt niet veel van. Later ontdek ik, dat de gerenommeerde reisboekenhandel Zandvliet uit Leiden me een kaart van tien jaar geleden in de handen heeft gedrukt.
De kerstmarkt is nu in volle gang. Ik had me een voorstelling gemaakt van kraampjes vol
kerstballen, kerststollen en kerstkaarsen. Die zijn er ook wel, maar het intrinsieke van een
kerstmarkt is het feit, dat je er alles kunt verkopen wat je normaliter verkoopt in een winkel.
Tot mijn enthousiasme zie ik een stalletje met klokgevels, waarin twee dikke Bunschotense
vissersvrouwen poffertjes staan te verkopen. Zo'n kerstmarkt: het is gelukkig nog erger dan ik
dacht; ik ben niet voor niks gekomen. Lunchtijd. Ik laat de poffertjes voor wat ze zijn. Ook ga
ik me niet te buiten aan Gluhwein en Bratwurst. Geen zin om de rest van de dag met kolkende
ingewanden in de tram te zitten. Op de Köningsplatz eet ik een pannenkoek met appel.
De reis kent een symmetrisch
verloop. Na een paar ondergrondse
haltes volgt een route door een
winkelstraat, waar de tram in de
middenberm rijdt. Daarna een
stukje stadsspoor langs
achtertuinen van huizen, vervolgens
een lange rit via enkele
plattelandsdorpjes. Het landschap
hier lijkt op dat in het Nederlandse
rivierengebied, wat niet zo vreemd
is als je bedenkt dat we hier nog
geen 50 km van Venlo zitten.
Bij de nadering van Düsseldorf
gebeurt alles opnieuw in
omgekeerde volgorde; je eindigt weer in een tunnel. In de U-Bahn worden, in tegenstelling tot
de Duisburgse trams, geen kaartjes verkocht door de bestuurder. Bij alle haltes staan
kaartjesautomaten. Ik stel vast, dat de Duitse scholieren even lawaaierig zijn als de
Nederlandse.
Na een rit van 53 minuten in U-79 stap ik uit op het
ondergrondse station Heinrich Heine Allee, 3 stations
verwijderd van het Hbf. Düsseldorf is niet veel groter dan
Duisburg, maar zit wel veel ruimer in het railvervoer. De stad
kent maar liefst 7 U-Bahnlijnen, die allen stoppen op de Heine
Allee. Verder is er boven de grond een dicht net van tramlijnen.
Zodra ik boven de grond kom, zie ik verschillende types rijden.
Er zijn hypermoderne met panoramaruiten, maar ook oudere.
Deze rijden in een wonderlijke samenstelling: een dubbelgelede
motorwagen met een ongelede bijwagen. Hoewel er, zo te zien,
weinig te klagen valt over stadsvervoer, is er in deze stad toch
een ROVER-achtige organisatie actief.
De kerstmarkt van Düsseldorf is uitgebreider dan die van Duisburg, maar ik kan me niet voorstellen dat je hier een hele dag zoek kunt brengen. Je kunt toch geen Gluhwein blijven drinken! De Bratwurst wordt verkocht per halve meter; de Gluhwein in kloeke bekers. Het krioelt van de Hollanders, Limburgers en Vlamingen.
Ook de kerststal is aanwezig, om de ellende compleet te maken. Het kerstkind is een babypop; Jozef en Maria zien er redelijk realistisch uit, maar met de kameel is het helemaal mis. Het beest draagt een tamelijk moderne koffer op de rug; nog net geen Samsonite, maar wel overduidelijk 20ste eeuws.
Ik dwaal wat rond door de Altstad
(waar sinds de frequente bezoeken
van de RAF, ruim een halve eeuw
geleden, weinig ouds meer te
ontdekken is) en langs de oever van
de Rijn, die hier duidelijk zichtbare
stroming vertoont. In de verte zie ik
de Oberkasseler Brücke, waarover
de U-Bahn naar de voorstad Neuss
rijdt. Langs de rivier staat nog een
handjevol monumentale gebouwen,
maar de skyline wordt gedomineerd
door kantoren van dezelfde
bedrijven die ik in Duisburg gezien
heb. De rolverdeling tussen beide steden is duidelijk: in Duisburg wordt gewerkt; in
Düsseldorf gepraat. De laatste stad heeft natuurlijk een enorme Messe, a terrible mess, om het
op zijn Engels te zeggen.
Het epicentrum van de kerstmarkt ligt op de Schadowplatz. Hier dwaal ik een halfuur lang langs kramen met de meest afgrijselijke Kitschrommel, alvorens ik een niet al te lelijk cadeau voor mijn moeder vind: een houten, met de hand bewerkte kat. Het loopt inmiddels tegen vieren. Ik had eigenlijk nog een ritje met tram of U-baan willen maken, maar het is zo goed als aardedonker, en ik besluit een nadere verkenning van Düsseldorf uit te stellen tot een andere gelegenheid.
Met de U-Bahn overbrug ik de afstand tussen Heine Allee en Hauptbahnhof, slechts drie haltes. Dit is een zgn. Kurzstrecke; dat wil zeggen dat een enkeltje slechts D 2,00 kost. In de hal van het centraal station is de spitsdrukte op gang gekomen. Het is een aardig contrast: Duisburg Hbf om 10.25; Düsseldorf Hbf om 16.05.
Duitse rijk, dan
zouden de Zoetermeer- en Hofpleinlijn, en het
treinverkeer rond Uitgeest ongetwijfeld als S-bahn in
de boeken staan. In uitgestrekte steden als Duisburg
en Düsseldorf zal de S een belangrijk deel van het
stadsvervoer voor zijn rekening nemen: deze steden
hebben in totaal zo'n 30 spoorwegstations. De
S-Bahne rijden elke 20 minuten. Soms rijden er op
één traject 2 tot 4 lijnen, zodat de frequentie oploopt
tot een trein per vijf minuten.
Ik neem de S1 van 16.15; deze gaat tot Dortmund, de derde van drie steden die ik altijd door elkaar haal. Tot halverwege Duisburg heeft deze gezelschap van S 7 naar de luchthaven; de rest van het traject deelt de S1 met de S21, die juist van de luchthaven afkomstig is. De trein is zowel van binnen als buiten ruim voorzien van grafitti-design en wordt getrokken of geduwd door een locomotief. Het is druk; tegenover me zit een verflenste forens van een jaar of 55 met droeve ogen naar buiten te kijken, waar slechts duisternis heerst. Zijn tas houdt hij met beide handen omklemd, als was hij bang dat ik hem van hem zou afpakken. Hij ziet eruit alsof hij het lachen al op jeugdige leeftijd verleerd is. Ik kan wel eens onaardige dingen over Duitsers schrijven, maar als ik deze man zie, overheerst mededogen. Geboren in een schuilkelder; hij heeft gespeeld op puinhopen, meegewerkt aan het Wirtschaftswunder en zit nu burnout in een S-Bahn. Het is pas maandag; hij moet nog een hele week.
Ik heb straks in Duisburg maar 6
minuten om over te stappen op de EC
en mijn S-Bahn heeft er niet echt de
vaart in. Tussen Düsseldorf en
Duisburg liggen vier sporen; twee voor
het snelverkeer en twee voor de
S-Bahn. Het nadeel daarvan is dat de
Eurocity mijn vertraagde S-Bahn
gemakkelijk zou kunnen inhalen. Dat
gebeurt net niet; als ik aankom op Duisburg Hbf heb ik nog twee ruime minuten om de EC
naar Holland te halen.
Frans Mensonides
18 december 1998
Duisburg Hbf - König-Heinrichplatz - Steinische Gasse - Platanenhof - Musfeldstrasse -
Kremerstrasse - Karl Jarres Strasse - Grünewald - Kulturstrasse - Im Schlenck - Neuer
Friedhof - Münchener Strasse - Sittardsberg - Mühlenkamp - Albertus Magnusstrasse
(Huckingen) - Kesselsberg - Düsseldorf Froschenteig - Wittlaer - Am Mühlenacker -
Kalkummer Schlossallee - Klemensplatz - Kittelbachstrasse - Alte Landstrasse -
Flughafenstrasse - Freiligrathplatz - Messe Ost - Stockumer Kirchstrasse -
Nordpark/Aquazoo - Reezer Platz - Theodor Heuss Brücke - Golzheimer Platz -
Kennedydam - Klever Strasse - Nordstrasse - Heinrich Heine Allee - Steinstrasse /
Königsallee - Oststrasse - Düsseldorf Hbf.
S-bahn lijn 1; 24 kilometer; 11 stations; rijtijd 30 minuten
Düsseldorf Hbf - Düsseldorf Wehrhahn - Düsseldorf Zoo - Düsseldorf Derendorf - Düsseldorf Unterrath - Angermund - Duisburg Rahm - Duisburg Groszenbaum - Duisburg Buchholz - Duidburg Schlenck - Duisburg Hbf.