Langs lange lijnen: ZWN lijn 10 (Zelzate - Kruiningen)

Of: Brief aan de toekomst

Vlissingen - Breskens

Biervliet

Terneuzen

Grens

Hulst

Perkpolder - Kruiningen

Brief aan de toekomst

Lijn 10 in kort bestek

De cijfers

Vlissingen-Breskens

Mijn laatste bezoek aan Zeeuws-Vlaanderen dateert van 1992; toen was de overtocht met de veerpont Vlissingen - Breskens gratis. Onlangs hebben de Zeeuwen in een bui van de hun kenmerkende zuinigheid besloten, toch weer veergeld te heffen. De kaartjes (f 1,50 voor een enkele reis) worden aan de man gebracht via een automaat en door een herintredende vrouw op oma-leeftijd. Zij wordt met woord en gebaar bijgestaan door een veel jongere mentrix. Op de achtergrond houdt een veiligheidsman een oogje in het zeil. Een lange rij wachtenden staat voor de automaat. Deze heeft kuren: hij heeft het muntgeld van een zwaarbepakte toerist opgegeten maar weigert in ruil daarvoor een kaartje uit te spugen. "Je moet hem met de sleutel openmaken, het hele blok naar voren trekken en dan de kaartjesrol achter het lipje vandaan halen" roept de bewaker naar de mentrix. "Je moet hem met de sleutel openmaken, het hele blok naar voren trekken en dan de kaartjesrol achter het lipje vandaan halen" echoot de mentrix tegen de herintredende vrouw. De laatste verlaat haar glazen hok met de sleutel in de hand en met een uitdrukking op haar gezicht die gerede twijfel verraadt aan haar vermogen, deze crisis tot een oplossing te brengen. "Deur van de kassa op slot als je wegloopt!" dreunt de mentrix, op een toon van iemand die iets al honderd keer heeft gezegd. De herintredende vrouw kijkt gepijnigd. Zij heeft dik spijt van haar beslissing, terug te keren in het arbeidsproces. Met hulpeloze gebaren staat zij te prutsen aan de automaat. De veiligheidsman schiet te hulp. Het vlot niet. "Kaartjes verkopen met de hand" dreunt de mentrix. "Zelf initiatief nemen!" Ik blijf erbij dat gratis OV een stuk voordeliger en eenvoudiger is.

De boot kent bijna een 24-uurs economie; hij vaart van 4.50 tot 23.50. Het is onbewolkt en kraakhelder; de overkant van de 5 kilometer brede Westerschelde is duidelijk te zien.

Biervliet

Biervliet was ooit een stad van grote betekenis voor visserij en handel. Hij lag indertijd aan open water: de Braakman. Later is de stad in verval geraakt. De vesting is al eeuwen geleden ontmanteld. Voor plunderingen hoefde men niet bang meer te zijn: er viel eenvoudigweg niets meer te halen. Ik weet dit alles door de ANWB, die in bezienswaardige plaatsjes als deze altijd volop historische informatie verstrekt. Ook dank zij de ANWB leer ik, dat de naam Biervliet niets van doen heeft met het goudgele gerstenat. Integendeel: Biervliet betekent "modderige rivier". Het is stil op straat. De weinige voetgangers groeten me vriendelijk.

Het plaatsje heeft één bushalte, aan de rand van de stad. Hier geen klagen over het OV: lijn 1(Breskens - Perkpolder) biedt de hele dag, tot 's-avonds laat, een uurdienst; lijn 5 (Oostburg - Biervliet - Terneuzen - Hulst) versterkt deze lijn overdag tot een halfuursdienst.

Om 11.41 reis ik verder met lijn 1. we passeren de Braakman, die in 1952, net op tijd dus, is ingepolderd en getemd tot natuurgebied.

Terneuzen

Ik kan me Terneuzen herinneren als een mooie, gezellige vissersplaats, maar mijn geheugen heeft in 1992 een enigszins rooskleurig beeld vastgehouden. Het stadhuisplein, annex busstation, is een kale open vlakte. In een plantsoen staat een kerktoren zonder kerk. Het arsenaal is gespaard gebleven voor oorlog en / of projectontwikkelaars, en doet dienst als café. Fraai is het uitzicht vanaf de Scheldepromenade. Een kilometer verderop staan dure, hoge flats langs het water. Bij de jachthaven is er een oploopje. Er staan politie-, brandweer en ziekenwagens. Juist als ik passeer wordt een zwaargewonde man op een brancard van een schip gedragen. Ik ben wel nieuwsgierig van aard, maar heb toch niet de neiging om te blijven staan en lekker uitgebreid te gaan kijken.

Grens

In Sas van Gent beklim ik het Generaliteitsbolwerk. Dit moet de eerste klap opvangen van een Belgisch tankoffensief. Op het bolwerk staat een vervallen uitkijktoren.

De enige spoorlijn in Zeeuws Vlaanderen verbindt Terneuzen met Gent. Het is een goederenlijn. Voor zover mij bekend is er geen rechtstreekse busverbinding tussen beide havensteden die slechts zo'n 35 kilometer van elkaar liggen.

De wandeling naar Zelzate is wat saai: een lange weg langs chemische fabrieken. Voor wat opwinding had ik beter één van de peep-shows kunnen bezoeken, waaraan het grensgebied zo rijk is, althans aan de Hollandse kant. Zeeuws Vlaanderen was ooit een paradijs voor smokkelaars. De smokkelpaden zijn nu bewegwijzerde wandelroutes. Om de spanning te verhogen wordt de wandelaar achtervolgd door geüniformeerde commiezen (vrijwilligers, gerekruteerd uit werkeloze GWK- en douanebeambten). Zij zijn uitgerust met geweren. Er wordt geschoten met verfprojectielen, tegen bijbetaling ook met hagel. De nieuwste thrill in Zuid-West Nederland. Wat een lol. "Het is de verwording van het mensdom", zou mijn oma gezegd hebben.

Eindelijk: de grenspaal. Tien meter verderop zie ik al het eerste Belgische huisje, met zijn karakteristieke blinde zijmuur. Het fietspad houdt bij de grens op. Ik loop langs de berm van de autoweg en passeer de verlaten douanepost. Er staat nergens dat het niet mag, langs de wegberm lopen, maar toch repeteer ik alvast enkele snaakse Dutroux-gezegdes, voor het geval dat ik word aangehouden door de Rijkswacht. De leukste Dutrouxmop las ik vanmorgen voor mijn vertrek in de krant. Dutroux wordt "formeel vrijgelaten" voor enkele kleine vergrijpen. Daarmee verliest hij het recht zijn dossiers in te zien, zodat hij deze gelegenheden niet meer kan aangrijpen om te ontsnappen. De door veel Belgen gevreesde Rijkswacht heeft te kampen met een gezagscrisis. Sedert de beschamende klucht rond de ontsnapping van Dutroux durven de dienders geen boetes meer te geven. Zij beperken zich tot beleefde verzoeken aan verkeerszondaars, om voortaan de regels te respecteren.

In Zelzate zal een "Weldadigheidsconcert" plaatsvinden "ter gelegenheid van de herdenkingsdagen van de gidsen". Veel meer weldadigs is er in Zelzate niet te beleven. Aangezien ik behept ben met een sterke neiging tot zelfkwelling, probeer ik me voor te stellen hoe deprimerend de stad eruit zal zien op een grijze novembermorgen.

Ik gooi mijn voorraadje Belgische munten in een drankenautomaat. Gelukkig kan ik het autobusstation gemakkelijk vinden. Het ligt op een plein dat eruitziet als een bomkrater. Er staan bussen noch passagiers. Een kwartier lang gebeurt er niets. Ik sta te wachten in de brandende zon. Dan komen er een paar reizigers aanslomen en verschijnen er twee stokoude bussen van De lijn. "Eenmanswagens".

De ZWN-bus komt ook nog aanwaaien, met bijna tien minuten vertraging. Dag Zelzate, wacht maar niet op mij, dit was de laatste keer.

Hulst

Zoals ik niet in Maassluis kan rondlopen zonder te denken aan Maarten 't Hart, zo moet ik bij een wandeling door Hulst altijd denken aan de vos Reynaert. De schrijver van dit epos woonde rond 1250 vermoedelijk in deze stad. "Vermoedelijk", want van de auteur weten we niet veel meer dan dat hij Willem heette. Schrijvers waren toen nog geen televisiepersoonlijkheden die op kwamen draven voor elke talkshow en elk panel. Met auteursrechten namen ze het ook zo nauw niet; er werd driftig overgeschreven en bijverzonnen. Het valt niet mee om eeuwen later te ontrafelen wie wat geschreven heeft en wat ermee werd bedoeld. Hoeveel zal men in 2750 nog begrijpen van een aflevering van Koot en Bie? Of van De digitale reiziger? In Hulst herinneren namen van cafés nog aan de Reynaert. De vos zelf staat gebeeldhouwd bij de stadspoort, in zijn meest schijnheilige pose.

Perkpolder - Kruiningen

Het laatste is inderdaad het geval. Bus 10 brengt ons naar Perkpolder Haven, via o.a. Hengstdijk. Op de veerpont Perkpolder - Kruiningen heb ik ooit een bus gemist. Een bus missen op een boot, erger kan bijna niet. Ik had niet door dat de bus op de boot stond en zag hem, na aankomst in Kruiningen, van het onderste dek afrijden, mij het nakijken gevend en het vooruitzicht op een verkwikkende wandeling van 6 kilometer naar het station. Dat zal me geen tweede keer overkomen, dus een knappe jongen die mij uit die bus krijgt. Echter: in Perkpolder zegt de chauffeur dat dit toch echt het eindpunt is. Ik moet aan de overkant overstappen op een andere bus die het laatste stukje naar station Kruiningen-Yerseke zal afleggen. Ik geloof hier eigenlijk geen biet van. Tijdens de overtocht loop ik de trappen af naar het vrachtwagendek, wantrouwend op zoek naar het ZWN-geel. Niets. Aan de overkant staat de bus keurig voor me klaar. Het is weer zo'n regenboogbus, een Den oudsten Daf met rugnummer 5555. Op Kruiningen-Yerseke neem ik de 19.25 richting Amsterdam.

Brief aan de toekomst

Daahíé,

Frans Mensonides

19 mei 1998

lijn 10 (Zelzate (België) - Kruiningen-Yerseke NS) in kort bestek

De cijfers: lijn 10 en andere lijnen in Zeeuws Vlaanderen, vrijdag 15 mei 1998.