De digitale reiziger presenteert:

Ringlijn GVB en Zaanstreek

Op zondag 2 juni 1997 is de vierde metrolijn van Amsterdam, de Ring, in gebruik genomen. Een wonderbaarlijke naam, want de nieuwe lijn loopt niet rond. Globaal gezien is de Ring niet meer dan een halve cirkel door de Westelijke helft van Amsterdam. Zwartkijkers beweren zelfs dat de lijn van nergens naar nergens loopt (van de Isolatorweg naar Gein, om preciezer te zijn) en dus niet al te veel klanten zal trekken.

In werkelijkheid is het beeld minder somber. De Ring, die 20 kilometer lang is en even zovele stations telt, heeft op zijn route: zeven NS-stations, twee grote ziekenhuizen, talloze industrie-, bedrijfs- en kantorenterreinen, de Arena en tenslotte diverse grote woonwijken uit de zestiger- tot en met negentiger jaren. De Ring zal ongetwijfeld grote aantallen passagiers gaan vervoeren, al zullen de wagens op zondag en in de avonduren vrijwel leeg "rond"rijden (tenzij Ajax thuis speelt).

Behalve dat de Ring niet rond is, zijn er nog twee andere opmerkelijke feiten te vermelden over de nieuwste Amsterdamse metrolijn. In de eerste plaats duikt de Ring nergens onder de grond, waardoor de aanlegkosten beperkt konden blijven tot 400 miljoen gulden; een schijntje voor een metro. In de tweede plaats is het GVB, ondanks een proefbedrijf van ca. een half jaar, er nog niet in geslaagd om alle kinderziekten weg te werken. Taferelen zoals in 1991 op de Amstelveenlijn, dreigen zich te herhalen. GVB is daarom voorzichtig begonnen: de Ring rijdt voorlopig met streekvervoer-frequentie, nl. in kwartierdienst.

De digitale reiziger maakte op vrijdag 6 juni, een dag met broeierig, benauwd weer, een paar proefritjes op de nieuwste Amsterdamse aanwinst. Tussen de bedrijven door werd de Zaanstreek bewandeld.

Als ik om 12.15 uur op station Sloterdijk uit de trein stap, hoor ik schuin boven me een gegier, dat nog het meest doet denken aan een ruimteschip dat de hyper-ruimte binnentreedt. Het blijkt niets anders te zijn dan een trein van de Ringlijn, die vertrekt in de richting Gein. (Een hoop ij-klanken in de vorige zin, bemerkt ik als ik hem overlees. Ook het gebruik van assonanties kun je overdrijven. Wij hebben thuis een grijze geiser, krijst Gijs die er niet bij is, beweerde Freek de Jonge ooit)

Via een loopbrug wandel ik naar het metrostation. Daaraan wordt nog volop gewerkt door bezwete arbeiders. Passagiers moeten soms over hekken klimmen om de uitgang van het perron te bereiken. De "CTA-s" werken nog niet. Aangezien de Gein-trein net weg is, ga ik eerst maar richting Isolatorweg.

In Nederland is het de gewoonte dat bij iedere nieuwe metroverbinding meteen een nieuw type materieel wordt ontworpen. Zo ook deze keer. Van afstand bezien vond ik de geel-blauwe voertuigen niet echt mooi; als ze langs het perron voor komen rijden, vallen ze beslist mee. Ook het remmen gaat gepaard met Star-Trek geluiden. De Ring-metro rijdt meteen op volle oorlogssterkte: drie gekoppelde wagens met in totaal 186 zitplaatsen. Blijkbaar heeft de GVB nu voor de verandering eens voldoende materieel aangeschaft. Het interieur is rustgevend, al staat het me, nu ik dit schrijf, niet echt helder meer voor de geest. Maar wachten tot de foto's ontwikkeld zijn. De stoelen zijn comfortabel.

Geïsoleerd op de Isolatorweg

De rit naar de Isolatorweg duurt precies 100 seconden. Mijn medepassagiers, drie jongens van een jaar of zestien, bootsen met hoge gilletjes het gierende geluid van de metro na. Eeningeblikte juffrouw roept met beschaafde stem om dat het eindpunt bereikt is; daarna schreeuwt een schorre mannenstem: allemaal uitstappen asjeblieft! De ca. 7 passagiers verlaten het voertuig en nemen meteen aan de overkant van het perron de trein terug. Allemaal pretrijders. Vermoedelijk zijn er de afgelopen week al diverse terechtgekomen op het rangeerterreintje voorbij het eindpunt. Ook ik ga meteen terug; rond de Isolatorweg is niet veel meer te zien dan wat saaie kantoren. Een raar eindpunt. We zitten hier zo'n drie, vier kilometer van het Centraal station. Hopelijk wordt de lijn nog doorgetrokken, zodat hij zijn naam echt eer aan gaat doen.

Trein naar Gein

Om 12.29 uur vertrekt de metro naar Gein. Ik besluit te tellen hoeveel mensen er per station instappen. Op station Sloterdijk zijn dat er 40; op de rest van de stations tien, hooguit vijftien.

Tot de "Nissan" volgt de metro de Westelijke Ringspoorbaan van de NS. Daarna buigen we af richting Amsterdam-Zuid WTC. Het station Amstelveenseweg ligt op loopafstand van het VU-ziekenhuis en zal dus wel een van de drukste haltes worden. Vandaag is daar overigens nog niet veel van te merken. Het display in mijn wagen blijft hardnekkig Isolatorwegaangeven, hoewel we daar toch al enige tijd voorbij zijn.

Voorbij station RAI buigt de Ring, nu gebundeld met de Amstelveenlijn, af naar Overamstel. Daarna takken we aan op de Oosttak; de oudste Amsterdamse metrolijn, die Amsterdam CS verbindt met Gein en Gaasperplas.

Ondanks het geringe aantal instappers per station begint de wagen nu toch flink vol te lopen. Veel passagiers leggen met de Ring een grote afstand af. Bijvoorbeeld de studenten die tegenover mij zitten. Zij reizen dagelijks van Amsterdam West naar het AMC bij station Holendrecht, en hebben sinds de komst van de Ring nog maar de helft van de tijd nodig voor hun rit. De verdienste van de Ring lijkt vooral te liggen in het tot stand brengen van nieuwe rechtstreekse verbindingen.

Bij de v.d. Madeweg stappen veel passagiers over op de metro naar Gaasperplas. Ook bij het Bijlmerplein (winkelcentrum Amsterdamse poort) en Holendrecht (AMC) zijn er veel uitstappers.

Gein wordt bereikt om 13.01 uur, 32 minuten na het vertrek van de Isolatorweg. Een behoorlijke gemiddelde snelheid van ongeveer 37 kilometer per uur. Op station Gein blijft de metro langs het perron staan. Aan de andere kant staat een "ouderwetse" metro met bestemming Amsterdam CS. Als straks de Ring met normale frequentie geëxploiteerd wordt, zal tussen Gein en de v.d. Madeweg elke vijf minuten een trein rijden. Geen overbodige luxe op dit drukke traject.

V.d. Madeweg

Na een paar foto's genomen te hebben, stap ik weer in de Ring-metro. Het is op de terugweg nog wat drukker dan daarnet. Ik stap uit op station v.d. Madeweg, dat gezien zou kunnen worden als het middelpunt van het Amsterdamse metronet. Vanuit het kantoor van Sportlife kun je alle vier de metrolijnen zien rijden; er is echter geen enkel station waar ze alle vier stoppen. Het klinkt wat verwarrend, maar gelukkig hangen in alle wagens duidelijke kaartjes en routestrips.

Op de v.d. Madeweg komen de metro's nu van alle kanten aanstuiven. Er gaat geen minuut voorbij of je hoort het vrolijke ping pong , dat vooraf gaat aan het sluiten van de deuren. Verder heeft dit station weinig frivools. De nieuwe stations, tussen Isolatorweg en WTC, zijn wat vriendelijker van vormgeving. De lezer moet dit maar van me aannemen; ik heb er geen foto van genomen, want dat zou me weer een kwartier gekost hebben.

Ik reis verder naar Sloterdijk. De Ring-metro's hebben een attractie die je bij andere metrolijnen mist: een vrij uitzicht door de voor- en achterruit. Tot aan Sloterdijk sta ik bij de achterruit van de laatste wagen en zie de rails onder me wegschieten.

Ik besluit in de avondspits nog een "slag" naar Gein te maken. De tussenliggende tijd vul ik met een wandeling van Zaandam naar Wormerveer; een van mijn favoriete wandeltochten. In ruim drie uur zie ik een plezierige afwisseling van water, weilanden, molens, klompen, kaas, oude fabrieken, Zaanse gevels, kerken, sluizen, saaie nieuwbouw en luxueuze flats. Overal ruikt het naar koekjes en chocolade. Klik hier voor een routebeschrijving.

De wandeling loopt wat uit de hand omdat ik moet omlopen via Wormer. In mijn herinnering kon je het hele stuk langs de Zaanoever lopen, maar de weg loopt even voorbij de buurtschap Bartelsluis dood op een fabrieksterrein. Het komt me te staan op een omweg van 3 kilometer. Geheel verlept arriveer ik op het stationsplein van Wormerveer. Daar hoor ik omroepen dat de stoptrein naar Amsterdam een kwartier vertraging heeft. Als ik eindelijk op Sloterdijk aankom is de spits voorbij: het is kwart over zes.

Een mooie gelegenheid om te bekijken hoe de Ring het bij avond doet. De passagiersaantallen liggen nauwelijks lager dan tijdens mijn eerste slag, zes uur eerder. In deze wagen werken de displays min of meer, maar twee deuren zijn defect.

Achter me hoor ik iemand zeggen: ik had toch zo'n klote-dag vandaag! Ik heb twee dagen zitten werken aan een Word-document en dat was vanmiddag van mijn PC verdwenen. Zomaar ineens!
Wim Sonneveld zei het al: er wordt wat afgeprutst in dit landje. Op kantoor vraag ik in zo'n geval altijd retorisch: waarom heb je dan ook geen backup gemaakt?

Postjesweg moet je eens tien keer vlug achter elkaar zeggen. Je eindigt dan met een wonderlijk geslis en gespuug. Ik probeer het, totdat medereizigers me bevreemd gaan aankijken. Nee, dan die drie Surinaamse schonen, die instappen op de Sneevlietweg (geen grapjes maken over die naam, het was geloof ik een verzetsheld en hij kan er ook niets aan doen dat hij zo heette). Die drie meisjes zingen gedurende de rest van de rit a capella soulnummers. Niet voor geld, maar voor hun plezier. Zij doen het bepaald niet slecht en ik zie diverse passagiers de maat meetikken. Jammer genoeg barsten de Surinaamsen halverwege elk nummer uit in de slappe lach. Ze gaan helemaal mee tot Gein en brengen wel vijf halve nummers ten gehore.

Rij jij of rij ik?

Op de terugweg laat de vrouwelijke bestuurder de deur van de cabine open, zodat wij een riant uitzicht hebben op de baan voor ons. Te midden van drie jongetjes van een jaar of dertien sta ik ernaar te kijken. De wagens hebben een vinnige acceleratie. De snelheidsmeter klimt in hoog tempo naar de 70 km/uur. Dat is de maximum dienstsnelheid. Bij overschrijding klinkt er een alarm. De bestuurster moet dan remmen, anders volgt er een soort ATB-stop.

Als de trein stilstaat, kan de bestuurder op een TV-monitor het complete perron overzien. Een veiligheidsmaatregel die ontbreekt bij de Utrechtse sneltram; daar komt het helaas regelmatig voor dat mensen bekneld raken tussen te vroeg gesloten deuren. Een situatie die de laatste maanden geleid heeft tot twee ernstige ongelukken.

Deze Ring-metro zit propvol. Waar zouden al die mensen naar op weg zijn? Is er koopavond in Amsterdam? Nee, het Bijlmerplein ligt verlaten. De meeste passagiers reizen tot de v.d. Madeweg en nemen daar de metro uit Gaasperplas naar Centraal Station.

Bij Amsterdam Zuid-WTC stap ik uit. Ik begin honger te krijgen; op zo'n belangrijk Intercitystation zal toch wel een restaurant zijn. Niet dus. De enige horecavoorziening, een kioskje, is met vuistdikke rolluiken afgesloten. Ik trek een MMM uit een versnaperingen-automaat en neem de trein naar Leiden.

Optimistisch

Zo'n verhaal moet afgesloten worden met een conclusie. Mag ik eens optimistisch zijn? Die Ringlijn, die redt het wel!

Frans Mensonides
9 juni 1997

De stations

Terug naar homepage De digitale reiziger