Het pamflet beleeft een onmiskenbare come back – als het ooit al is weggeweest. Niet alleen is het, dank zij auteurs als Geert Mak, Thomas Rosenboom en Monika van Paemel sinds kort weer verkrijgbaar in de boekhandel; ook als studieobject staat het de laatste jaren opnieuw in de schijnwerpers.
Waren het in vroeger tijden vooral historici die zich wierpen op de studie van het pamflet; tegenwoordig rekenen ook boekwetenschappers, kunsthistorici, literatuurwetenschappers en neerlandici het tot hun onderzoeksterrein. Die verschillende brillen waarmee pamfletten uit het verleden bekeken worden, leveren verrassende, nieuwe gezichtspunten op (bijvoorbeeld op het motief: ´bril´ zelf, dat in veel pamfletten uit de Gouden Eeuw een rol speelt).
Onlangs verscheen bij uitgever Verloren in Hilversum de artikelenbundel Het lange leven van het pamflet. Boekhistorische, iconografische, literaire en politieke aspecten van pamfletten 1600-1900, onder redactie van José de Kruif, Marijke Meijer Drees en Jeroen Salman. De bundel biedt (om de visuele vergelijking door te trekken) een caleidoscopische blik op het moderne pamflettenonderzoek.
Een eigen recente bijdrage aan het pamflettenonderzoek staat sinds vandaag on line, onder de titel: ‘Op die staerte-jacht.’ Het pamflet Leydts Praetjen, Van desen tegenwoordige Tyt en Gelegendtheydt (1652). Het door mij onderzochte Leydts Praetjen is geschreven in de nazomer van 1652, toen de Republiek der Verenigde Nederlanden in een ernstig conflict verkeerde met Engeland, waarvan de inwoners vaak werden aangeduid met het scheldwoord ‘staarten’. Ons land, in die tijden geteisterd door nog veel ernstigere politieke tegenstellingen en crises dan thans, had geen krachtig en eensluidend antwoord op de maritieme agressie van zijn westerburen.
De anonieme schrijver van het Leydts Praetjen maakt zich sterk voor een totale zeeoorlog tegen de Engelsen, onder leiding van graaf Maurits, die door hem als sterke man naar voren wordt geschoven. De auteur giet zijn pamflet in de vorm van een dialoog, indertijd een populaire vorm voor dergelijke geschriften. Zoals ik heb getracht aan te tonen, is de dialoogvorm ook in dit pamflet een effectief middel om de mening van de schrijver aan het lezerspubliek kenbaar te maken.
Eerder verscheen van mijn hand: In en uit de kap. Pamfletten naar aanleiding van de tulpenwindhandel 1636 / 1637. Het is op Internet te lezen in twee versies: de volledige tekst en de uitgebreide samenvatting.
Frans Mensonides
16 juli 2006