In en uit de kap. Pamfletten naar aanleiding van de tulpenwindhandel in 1636 / 1637.

IN EN UIT DE KAP

Pamfletten naar aanleiding van de tulpenwindhandel in 1636 / 1637

Eindwerkstuk bacheloropleiding Nederlandse Taal en Cultuur aan de Universiteit Utrecht
Naam: Frans Mensonides
Studentnummer: 9800441
Datum: 15 december 2004
Afdeling: Vroegmoderne letterkunde
Docent: Marijke Meijer Drees

Het hierboven afgebeelde tulpenvignetje komt voor op de volgende pamfletten:

Buyre-praetje (Kr. 20)
Floraas Swijmel-snicken (Kr. 22)
Dood-Rolle ende Groef-maal (Kr. 27)
Testaments openinghe (Kr. 28)
Apologia (Kr. 37)
Troost-Brief (Kr. 45)
en in de herdrukken van 1643 en 1734

Ter nagedachtenis van mijn vader
die wilde dat ik zou gaan studeren.

Bevrijdingsdag 1960; op de Floriade van Rotterdam

TULPA-LOF. 1

DIe al uw leven slijt en nimmer moeyten spaart,
Op dat ghy meer en meer veel schat van ghelt vergaart,
Veel gout en silver, dat altijdt soo waart gheacht is;
Verlaat u gheltsucht, mits yet waarders noch bedacht is:
De Tulpen spannen nu in waardigheydt de kroon:
Het Gout wert nu te slecht, al blonck het noch soo schoon.
Koop Thuynen, plant en zaeyt, vergaart veel Tulpa-schatten,
Dat is de rijckdom, daar soo menigh nu na vatten.
.Maar vraaght ghy, wat die Blom in sulcken achting stelt?
Daar 's niemant die het weet, indien dit niet en ghelt:
"Het leven van de Mensch is even als de Blommen,
"Die leeren ons hoe snel wy menschen gaan en kommen.

NOTA.

mits yet waarders noch bedacht is: omdat er nu iets van nog meer waarde is verzonnen
waardigheydt: achting
wert: wordt - slecht: minderwaardig
daar soo menigh nu na vatten: waar zo veel mensen nu naar grijpen
wat die blom in sulcken achting stelt: waardoor die bloem zo veel achting waard is
.maar: (punt voor maar is drukfout)
nota: let op!

PROPHETYE 2

PAepisten, Geusen, Menniste(n)
Oft ander genaemde Christe(n)
Cappisten , Floristen, Bloemisten
Sullen noch twisten,
Jae vechten, kyven, en rasen,
Om bol, bloem, pondt-goet, en ase(n)
Als dwasen.
Verstaet recht de waeromme,
Om een nietighe Blomme.

Siet toe in tijdts.

PAepisten: katholieken; Geusen: protestanten; Mennisten: doopsgezinden
ander genaemde Christen: anders geheten Christenen
Cappisten; Floristen; Bloemisten: (benamingen voor tulpenhandelaren)
rasen: als dollen te keer gaan
pondt-goed: goed, dat per pond verkocht wordt (i.t.t. stukgoed; minder waardevolle tulpen werden verkocht per pond)
asen: (aes=gewichtseenheid; 1 aes = ca. 48 milligram, ofwel: 1 gram = ca. 21 azen; bij zeldzame en kostbare tulpenbollen bepaalde het gewicht in azen de prijs)
Verstaet recht : begrijp goed
Siet toe in tijdts: (motto van de schrijver) wees tijdig op je hoede (?)

OPMERKING: het pamflet Prophetye is beschadigd (links ergens af- of uitgescheurd, en rechts wat al te drastisch bijgesneden, zo het lijkt); van regels 1, 2 en 6 is / zijn de laatste karakter(s) niet leesbaar.

1 Kr. 12; getranscribeerd uit Floraes Sotte-Bollen (1634:30)

2 Kr. 13; Het origineel kan geraadpleegd worden op het Wageningen Tulip Portal van Bibliotheek Wageningen UR