Een nieuwe lente en een oud geluid. We zitten weer eens midden in het jaarlijkse CAO-conflict van de streekvervoersector. Wij reizigers hebben alweer vier dagen gratis mogen reizen van sommige chauffeurs, en sommigen van ons hebben ruzie gemaakt met sommige andere chauffeurs, die – volkomen terecht! – toch kaartjes stempelden.
Eergisteren kwam de onvermijdelijke dreiging met een totale staking. De vakbonden zullen de buspassagiers nu toch harder moeten treffen, nu de vervoermaatschappijen zo slecht naar hen luisteren. Er werden stakingsacties aangekondigd voor over twee weken, als de eindexamens van de middelbare scholen beginnen.
Op het moment dat ik deze woorden schrijf (donderdag 8 mei om 20:00 uur) is die staking alweer gedeeltelijk teruggedraaid. Dat gebeurde nadat het LAKS (Landelijk ActieKomité Scholieren) zich ermee bemoeid had. Het LAKS is een tikje minder laks dan ROVER bij het behartigen van de belangen van haar achterban, en een tikje effectiever ook.
As. woensdag en donderdag, de 14e en de 15e, zal het streekvervoer wèl platliggen, voor mensen die weliswaar geen examen hoeven te doen, maar toch graag hun bestemming willen bereiken.
Een doorsnee-reiziger als ik zou graag eens zeggen hoe hij daarover dacht. Gelukkig bood het Leidsch Dagblad me die gelegenheid. Ze belden mij zelf op; ik hoefde niet eens een ingezonden brief te schrijven. Gisterenmorgen werd ik geïnterviewd voor de rubriek Op de Zeepkist en vanmorgen stond het stuk in de krant. Lees maar, ik heb er op dit moment niets meer aan toe te voegen.
Frans Mensonides
8 mei 2008
Wat doet de vereniging ROVER aan de stakingskwestie? Vorig jaar verklaarde de reizigersvereniging zich min of meer solidair met de stakers, wat voor mij de aanleiding was om mijn lidmaatschap op te zeggen, zoals in het krantenartikel vermeld staat.
Tot dusverre (zaterdag 10 mei 10:00 uur) meldt de ROVER-site niets over de vakbondsacties. Wel kunnen we een artikel lezen van de voorzitter, die het nu, in een monetair- bancaire beschouwing ( daar heeft hij ook al verstand van) ook nog opneemt voor de makers van de chipkaart.
Verder is, als ik NewsGoogle erop nasla, het woord ‘rover’ de afgelopen weken veelvuldig gebezigd in de kranten, maar het ging dan altijd over auto’s of roofvogels.
Ik mailde de reizigersvereniging vrijdagmorgen een linkje naar het artikel dat je nu leest, met hatelijk commentaar op hun vermeende passiviteit. Die middag geschiedde er een groot wonder: het mailtje werd beantwoord; iets wat zeker niet behoort tot de beleidslijnen van ROVER.
Dat antwoord was aan de aangebrande kant. Ik bleek in Amersfoort eens te meer op meterslange tenen te zijn gaan staan. Uit het antwoord bleek verder dat de reizigersvereniging de huidige acties (het niet-controleren van kaartjes) nog steeds als klantvriendelijk beschouwt.
Dat vind ik dus niet; zie het artikel. Oh, ik vond het in 2002 ook prachtig, hoor, een dagje gratis reizen. Het was wat nieuws; het was voor het eerst dat er op zo’n manier actie werd gevoerd en er zaten automobilisten in de bus die al 20 jaar de bus niet meer genomen hadden; een ‘feest’, noemde ik het indertijd zelfs op mijn site.
Maar met elk jaar dat gedoe, gaat het snel vervelen. Die automobilisten ging het ook snel vervelen; die heb ik bij latere vergelijkbare acties niet meer teruggezien. Er komen bovendien steeds meer chauffeurs die zo verstandig zijn om er niet meer aan mee te doen. Die betalen het gelag (zie alweer het krantenartikel). Als je als reizigersbelangenvereniging al solidair zou willen zijn met de chauffeurs, wees dan solidair met chauffeurs die gewoon fatsoenlijk hun werk doen!
Natuurlijk betaal je die acties als consument uiteindelijk zelf. Als straks de bedrijven krap bij kas zitten, zullen ze de overheid wel weer pressen om de tarieven te laten stijgen (zeker als het voorstel van ROVER overgenomen wordt, tot in de eeuwigheid twee tariefsystemen naast elkaar te laten bestaan). Bovendien rij je onverzekerd rond als je zonder kaartje in een bus zit; wat een lol, al met al!
ROVER deed me ook nog summiere mededelingen over dingen die achter de schermen gebeuren, maar daar zal ik niet over schrijven, want dan komen ze straks nog vóór de schermen, en dat zal de bedoeling niet zijn. Ach, ik ben lang actief geweest in ROVER - niet zo lang als abusievelijk in de krant vermeld stond, maar het waren wel zeven tropen- en magere jaren. Ik weet dus wel zo ongeveer wat er achter de schermen gebeurt en wat de effectiviteit daarvan is.
Raar, trouwens, dat ik op dat zeepkiststukje tot dusverre geen kritiek heb gekregen van boze buschauffeurs en vakbondsbonzen, maar wel van een belangenvereniging voor reizigers.
Maar laat ik me troosten met het woord uit De avonden (uit mijn hoofd): ‘Er is niets zo verschrikkelijk of er is iets wat erger is’. De alternatieve reizigersvereniging Nederlandse Vereniging van Reizigers is een kloon van SP en de vakbonden; van hen verwacht ik zeker geen anti-stakingsgeluiden. Maar hun website is al een jaar niet meer geüpdated en voor zover ik weet hebben ze sedert hun oprichting geen enkele activiteit ondernomen. Dat krijg je natuurlijk, met een Vereniging VAN reizigers, in plaats van VOOR reizigers. Ik wens daarom de vereniging ROVER, die tenminste nog existeert, alle wijsheid toe in de stakingskwestie en andere kwesties.
Intussen zijn we op weg naar twee gratis busdagen (met Pinksteren) en twee stakingsdagen; as. woensdag en donderdag. Ik neem aan dat in ieder geval de busmaatschappijen daar reikhalzend naar uitkijken, want een dag helemaal niet rijden is vast goedkoper dan een dag gratis rijden. Wordt vervolgd!
FM
Zaterdag 10-05-2008
Woensdag de 14e ging ik om 7:08 uur de deur uit, zoals gewoonlijk op de dag dat de week wordt doorgezaagd. Mijn gang was niet naar de halte op de Kennedylaan, maar direct naar wat Leidenaars nog steeds ‘Het Hoofdstation’ noemen, hoewel het al heel lang Leiden Centraal heet.
Normaliter zit ik ’s morgens een kwartier in de bus, om op het station vervolgens een ruim kwartier te moeten wachten op de trein van 7:48 naar Castricum. Nu maakte ik een verkwikkende ochtendwandeling via een zorgvuldig uitgestippelde kortste weg door het Haagwegkwartier en over de Morsweg. Ik had niets tegen, geen stoplicht, geen brug, geen spoorwegovergang, en bereikte het station in 33 minuten.
En dat om een volkomen leeg busstation te zien, met daarop alleen een plukje in hete oranje hesjes gestoken vakbondsrapaille. Eén van hen stond even verderop folders uit te delen, die door vrijwel niemand aangepakt werden. Wat de rest er dan deed, weet ik niet; ik neem aan: de reizigers, hun broodheren, ergeren en provoceren.
Op het stationsplein in Haarlem, waar ik even ging kijken terwijl de trein kop maakte, stond alleen een folderaar in oranje; hij durfde de confrontatie met het reizende publiek aan zonder achterban.
Waar draait dit conflict feitelijk om? Journalisten van kranten weten het niet duidelijk op een rijtje te zetten. Degene wiens artikel ik donderdagmorgen in het Leidsch Dagblad las, meent zelfs dat 12% loonsverhoging in drie jaar neerkomt op 3% per jaar. Zo’n stukje lees je niet verder. Maar ik las nog wel ver genoeg om te zien dat deze scribent, vermoedelijk lid van een vakbond, vindt dat de staking ligt aan de marktwerking in het OV. Grote onzin; ook daarvóór werd er vrijwel jaarlijks gestaakt in het OV.
De stakers zullen zelf niet meer beweren dat ze staken tegen de marktwerking, want daarmee riskeren ze een verbod door de rechter, zoals vorig jaar in Haaglanden gebeurde.
Je mag alleen staken voor betere arbeidsvoorwaarden. De vakbond wil 3,5% meer loon, dit jaar. De bedrijven bieden 12% per drie jaar. Dat is meer, maar er zitten volgens de vakbonden kleine lettertjes verbonden aan dit bod. De chauffeurs moeten een kwartier inleveren van wat ik nooit gehad heb: betaalde pauze’s. Bovendien zitten er meer gebroken diensten aan vast (in een sector waar dat inherent is aan het werk, dat natuurlijk vooral tijdens de spitsuren plaatsvindt).
Een blik op de websites, in een door mij op kantoor ingelaste doorbetaalde pauze. Ik bekeek die van Connexxion en van de CNV. De FNV had zijn nieuwssite niet geüpdated; hielden de webmasters wellicht een werkonderbreking? CNV formuleert raar: het conflict met de werkgevers is in een onprettige variant geschoten. Als er al geschoten is, is dat in eigen voet, dunkt me.
De standpunten lijken verhard. Er is zelfs geen consensus over de vraag, wie het potje gebroken heeft en het derhalve moet lijmen. Beide partijen beschuldigen de ander van gebrek aan bereidheid om te onderhandelen. Wat dan voor de busbedrijven wel pijnlijk is: uitgerekend deze week is uitgelekt dat de directieleden daarvan zichzelf al jarenlang een fikse extra bonus hebben toegekend.
ROVER heeft er nu, met leesbare tegenzin, een persbericht over de staking uitgeperst. Men vind deze ‘jammer’; geen formulering waarvan vakbondsbonzen en werkgevers liggen te sidderen in hun bed, maar ik beschouw het als een goedmakertje na de blamage van vorig jaar.
De terugweg. Gisterenavond was het warm en drukkend weer. Bovendien nam ik in het Haagwegkwartier een verkeerde straat, stond met mijn neus voor een dik hek bij een renovatieproject en moest een flink stuk omlopen. Ik klokte 41 minuten voor mijn wandeling, en wenste vakbonden en busbonzen gezamenlijk naar de Tartarus. Laten ze daar maar verder ruziën wie de veerman betaalt.
FM
Donderdagmorgen 15 mei 2008.
Donderdagmiddag: leeg busplatform op Den Haag CS. Nee, zelfs geen bussen van HTM (toevallig, op dat moment)
Je kunt niet zeggen dat ik een hekel heb aan vakbonden. Een diep ingewortelde afschuw, dat is beter verwoord. Het komt niet alleen door de aanblik van brallende lieden met domme petjes, als ze op TV zijn. Het komt ook door een confrontatie uit mijn ROVER-tijd.
Het was in de tijd dat NZH het stads- en streekvervoer nog verzorgde in de regio Leiden; het moet dus vóór 1994 geweest zijn. Onder prettig zwak NZH-management was de vakbond in het district Leiden zo ongeveer baas in eigen bus. Dat vond men heel plezierig, maar minder plezierig vond men het feit dat men niets had te vertellen over de twee andere maatschappijen die ‘op Leiden’ reden: Westnederland (WN) en Centraal Nederland (CN).
Enkele FNV-leden onder de NZH-chauffeurs ontwikkelden een vervoersplan dat er in essentie op neer kwam, WN en CN als ongewenste concurrenten uit de stad te bannen. Aan de gemeentegrens zou de reiziger moeten overstappen op de bussen van NZH. Men wilde ook de steun van ROVER voor dit volmaakt zwakzinnige plan. Ik kreeg er een nota over, gesteld in het erbarmelijke Nederlands van wat men tegenwoordig eufemistisch een ‘laaggeletterde’ noemt; ik was secretaris van het ROVER-afdelingsbestuur en kreeg altijd allerlei narigheid in mijn brievenbus.
Het idee was te bizar om er zelfs maar op te reageren, vond ik. Ik besloot dan ook, de door de vakbond georganiseerde informatieavond niet te bezoeken; ik had goddorie wel wat beters te doen! De week daarop ontving ik een schriftelijke sommatie om te verschijnen voor een soort vakbondstribunaal. Ook daarop ging ik niet in, alleen al omdat op de avond van de zitting een vergadering gepland stond van mijn afdelingsbestuur.
Op die vergadering kaartte ik de vakbondskwestie aan. We spraken af dat we met een ROVER-bestuursdelegatie zouden gaan praten met de FNV. Het had voor mij niet gehoeven, maar ik sloot me aan bij een meerderheid die dat noodzakelijk vond.
Maar inmiddels had het tribunaal vergeefs op me zitten wachten. Ik had netjes gemeld dat ik verhinderd was, maar dat wenst een tribunaal niet te accepteren van verdachte-nummer-één.
Kort daarop ontving ik een zeer onbeschofte brief en er werd een klacht over me ingediend bij het hoofdbestuur van ROVER. Van de vakbondsschoothondjes die daarin zitting hadden, kreeg ik godbetert een complete reprimande, zonder dat er werd uitgezocht wat er precies aan de hand was.
Na dat alles had ik natuurlijk helemaal geen zin meer om nog met een delegatie naar de FNV te gaan. Men deed ook geen poging meer, met ROVER in gesprek te komen, en van het revolutionaire busplan is nooit meer iets vernomen.
Zo is het gekomen. Nu weer naar de actualiteit van 2008. De vervoersbedrijven hebben vrijdagmorgen een nieuw bod gedaan om uit de impasse te geraken. ‘De chauffeurs zouden een ‘dertiende maand’ krijgen, tegen inlevering van alle ATV-dagen.
Het leek me een vorstelijk voorstel. Het verbaasde me, dat er nog zoiets als ATV bestond. Voor mij en miljoenen andere werknemers is dat iets uit een ver verleden. En ik moet ook zeggen dat ik er indertijd geen dertiende maand voor in de plaats heb gekregen. Sterker nog: ik had een werkgever bij wie je al je overtuigingskracht moest aanwenden om twaalf maandsalarissen per jaar te ontvangen plus één keer vakantiegeld.
Het bod van de vervoerders werd ogenblikkelijk verworpen door de vakbonden, die vermoedelijk geloven dat we in luilekkerland leven en dat er een dubbele bodem zit in de uitgeputte schatkisten van de vervoersmaatschappijen.
Als de laatste nog een gebaar willen maken, zouden ze moeten aanbieden, die extra-super-bonussen van hun toplieden te verdelen onder de 13.000 boze chauffeurs. Die krijgen dan de man niet meer dan een paar tientjes, maar om dat soort marges gaan loononderhandelingen vaak.
Vanmiddag is er zes uur lang onderhandeld tussen de vakbonden en de werkgevers. Of liever: gepraat; het gesprek ging juist over de vraag, of er nog onderhandeld zou worden. Dat was niet het geval. En zo gaan we vermoedelijk een tweede stakingsweek tegemoet, met as. dinsdag, woensdag en donderdag alleen busvervoer gedurende de spitsuren.
Inmiddels heeft ook ROVER de geest gekregen, een paar dagen na Pinksteren weliswaar, maar daarom nog niet te laat. Donderdag verklaarde Rikus Spithorst voor Radio 1, dat buschauffeurs niet moeten zeuren, maar rijden. ROVER komt vaak wat moeilijk op gang, maar duw je ze een microfoon onder de neus, dan happen ze ernaar als een hond naar een bot. Eindelijk de krachtige taal die je verwacht van een vertegenwoordiger van een belangenvereniging.
De vakbond natuurlijk boos. Lees dit bericht op de site van CNV (bij FNV staken de webmasters nog steeds). Maar het is niet het eind van de wereld, als vakbonden boos zijn op ROVER; ik heb de toorn van de FNV tenslotte ook weerstaan. Ga zo door, Rikus, en ik word misschien wel weer eens opnieuw lid van jullie club!
FM
zaterdag 17 mei 2008
In de week die volgde op het vorige stukje hebben wij, reizigers, lijdzaam een driedaagse midweekse dalurenstaking ondergaan. De bussen reden op dins-, woens- en donderdag alleen in de ochtend- en middagspits, en dat natuurlijk zogenaamd publieksvriendelijk gratis.
In die week zijn de partijen geen stap nader tot elkaar gekomen. De vakbonden lijken zich het Russische ‘Njet’ uit de Koude Oorlog tot leuze gemaakt te hebben. Zij willen niet verder onderhandelen over de nieuwe voorstellen van de werkgevers; ze willen ook niets weten van een ‘mediator’. Die bemiddelaar was een voorstel van staatssecretaris Huizinga, die momenteel op werkbezoek is in China, aangenaam ver weg van chipkaart en stakingsleed.
Toch zullen ze er eens uit moeten komen. Staken kost zowel de busmaatschappijen als de vakbonden tonnen en tonnen per dag. Met enthousiasme zijn ze bezig, elkaars schatkist uit te putten.
Vrijdagmorgen zat ik in de bus op weg naar het station te luisteren naar de buschauffeur, die zat te mekkeren over zijn financiële situatie. Die was verre van rooskleurig door zijn schandalig lage salaris. Dan zou ik vooral blijven staken, natuurlijk; dan krijg je per dag uit de stakingskas ongeveer de helft van wat je krijgt als je normaal je werk doet. Ik weerstond de neiging, hem een boterham met kaas te presenteren uit mijn kantoorlunchpakket. Maar dat zou hij toch maar weer een ‘sigaar uit eigen doos’ genoemd hebben, denk ik.
Donderdagmiddag rukten honderden boze chauffeurs op naar het hoofdkantoor van Connexxion in Hilversum. Zij boden de directie acht lege tonnen aan. Dat sloeg op de vertrekpremie van topman Rob Holten, die ruim acht euroton bedroeg. De directie deelde daarop appels en peren uit aan de chauffeurs. Zij won daarmee met gevatheid en cynisme een ronde in de publiciteitsoorlog.
De reiziger raakt wel erg op de achtergrond bij al dit krakeel. Vakbonden en busbazen lijken beide schijt aan de klant te hebben; dat is het enige wat hen nog bindt.
Wie zal het nog opnemen voor de gedupeerde buspassagier? Ook van onze belangenbehartigers hebben we weinig gehoord. Alleen van het scholierencomité LAKS konden we nog enige verbale steun genieten. De rest: ROVER, Consumentenbond, ouderenbonden, gehandicaptenbonden, zweeg de hele week. Geen oproepen aan de strijdende partijen, geen aanbod tot bemiddeling, niets. Kan één van deze organisaties zo langzamerhand niet naar de rechter stappen, al was het maar om de kemphanen naar de onderhandelingstafel te dwingen? Voor zover ik me herinner, is iets dergelijks in het verleden al eens gebeurd.
Nou valt ROVER niets kwalijk te nemen. Die werken achter de schermen vast nog heel druk aan een oplossing. En hadden ook belangrijkere dingen aan het hoofd. Woensdagmorgen was er een korte treinstremming rond Utrecht CS. Spithorst, met zijn gebruikelijke Pavlov-reactie in de media: Tienduizenden mensen zijn gedupeerd! (Retteketetetteketet!). Het is een schande! (Retteketetetteketet!). Er moeten minstens twintig koppen rollen bij ProRail (Retteketetetteketet!).
Ja, uitstekend idee: weer zoveel miljoen oprotpremie door het putje! Maar kom bij Rikus niet aan boord met die honderdduizenden reizigers die gedupeerd zijn door nu alweer vijf dagen busstaking. Dat vindt hij vast: appels met peren vergelijken.
FM
Zaterdag 24 mei 2008
Leiden Centraal, dinsdag 20 mei om 14:45 uur. Een leeg busstation en een paar reizigers die nu al zitten te wachten op de eerste bus na 16:00 uur.
Een mooie avond om in de achtertuin op mijn laptop te zitten rammelen.
De achtertuin speelde in deze vijfde actieweek een rol in het (n)immer boeiende steekspel tussen busbedrijven en vakbonden. Busstakingen gingen tot dusverre altijd gepaard met lieden in vakbondsuitmonstering, die voor de poort van de busstalling stonden te posten of in de kantine zaten te klaverjassen. Nu niets van dit alles.
De busbonzen zouden daar blij om kunnen zijn, want zo’n hoop lawaaierig gespuis is nooit een prettig gezicht voor de omwonenden. Maar in plaats daarvan verweten de bedrijven de werknemers dat zij in hun achtertuin zaten om daar een beetje vakantie te vieren.
Een verdraaid dure vakantie. De vakbonden volhardden deze week in hun ‘Njet’. Alle pogingen tot bemiddeling werden afgewezen, zelfs die van Jeltje van Nieuwenhoven, de ambassadeur van het OV, waarover straks meer. Daarmee raken de stakingskassen natuurlijk snel uitgeput, zeker nu voor volgende week totale stakingen van onbeperkte duur zijn afgekondigd. Die spelen de busbedrijven in de kaart, zoals hierboven al betoogd, want zulke stakingsdagen kosten geen brandstof en geen salaris.
Daar komt nog bij dat veel vervoersregio’s (de provincies en stadsgewesten die opdrachtgevers en concessieverleners zijn) de busbedrijven niet korten voor alle ritten die niet gereden zijn. Daarmee maken ze het die bedrijven wel heel erg gemakkelijk.
De meest intrigerende vraag: zijn die vakbondslieden nu zo dom dat ze hun bakzeil schaterlachend tegemoet lopen, of hebben ze nog een aas in hun mouwen? De eerste mogelijkheid lijkt mij de meest waarschijnlijke.
Nog een intrigerende vraag: zijn de arbeidsomstandigheden in het streekvervoer nu werkelijk zo verschrikkelijk slecht als de chauffeurs beweren? In de jaren 90, toen ik me namens ROVER met streekvervoer bemoeide, bestond hun werkdag grotendeels uit pauze. Maar je moest het niet wagen, daar een minuutje van af te knabbelen voor een betere aansluiting of zoiets. ‘Ja, maar dan krijg ik last met de vakbond’, jammerde de districtchef van NZH, die alleen bij de gedachte al een aanval van diarree kreeg.
Ondertussen begint het volk te morren na ruim een maand busacties. De commentaren op de websites van de dagbladen liegen er al een hele tijd niet om, noch die bij de haltes, als de eerste bus na 16:00 uur pas om 16:40 komt.
Afgelopen week werden twee websites opgericht tegen de staking. Stop de staking schept onder andere helderheid over de vraag of abonnementhouders en andere gedupeerden recht hebben op een schadevergoeding van de busbedrijven. Op Bussenmoetenrijden.nl kan men een digitale petitie tekenen tegen de staking. De handtekeningen stromen binnen bij honderden per dag. Wat ermee gaat gebeuren, weet ik niet.
Vandaag eindelijk ook een teken van leven van ROVER. Ik zag het bericht in mijn eigen (onbetaalde) pauze op kantoor, en mijn collega’s moesten me bijna bijbrengen. Na deze woorden moeten de daden zo langzamerhand volgen: de gang naar de rechter. Die is niet zonder precedent: ROVER is ooit naar de rechter gestapt over een staking; ik weet niet meer waar en wanneer.
De OV-ambassadeur, tot slot. Jeltje werd er in 2006 toe benoemd en zag sedertdien maandelijks een vorstelijk salaris op haar rekening bijgeschreven. Wat ze daarvoor moet doen, of had moeten doen, blijft in het vage. Wat ze NIET doet, is duidelijker: reizigers bijstaan met raad, daad en belangenbehartiging. Zij is geen klachtenloket.
Dit jaar heeft Jeltje tot dusverre nog niet veel meer gepresteerd dan een werkbezoek brengen aan Twente en een rapport laten samenstellen over de chipkaart. Een mooi rapport in ieder geval, dat IK ook nog wel had kunnen schrijven. Wel de moeite waard is haar pagina met publicaties. Let op: even doorscrollen naar beneden; het is echt niet niks wat die tante op haar naam heeft staan! Laat niemand beweren dat dit weer zo'n baantje is dat ze hebben geschapen om een overtollige PvdA-politica een riante oude dag te bezorgen!
Ik mailde haar in het weekend, nog voordat haar naam begon rond te zingen in de media, dat ze zichzelf onsterfelijk kon maken en het ambassadeurschap eindelijk op de kaart kon zetten, louter door te bemiddelen bij het arbeidsconflict. De vakbonden voelen niets voor haar bemiddeling, zoals gezegd. Dat ontslaat haar niet van de plicht, mijn mail te beantwoorden. Maar dat is niet gebeurd; ook dat behoort vast niet tot haar missie.
Frans Mensonides
Woensdagavond 28 mei 2008
© Frans Mensonides, Leiden, 2008.