Door het gedoe met Lovers Rail en Railned moest de reis met mijn moeder naar Lisse afgelast worden. Dan maar naar de Betuwe!
De eerste etappe voert van Leiden naar Dordrecht. Op het Leidse stationsplein zien we een volle, gelede bus afreizen naar de Keukenhof. NZH-lijn 54 rijdt dit jaar nog onbeconcurreerd naar de bollen. Ook staat er een batterij gelede bussen klaar voor het vervoer van treinreizigers met bestemming Schiphol. Ten gevolge van werkzaamheden bij Hoofddorp ligtLeiden-Schiphol eruit. Deze keer niet voor een paar uurtjes maar voor de duur van maar liefst anderhalve week.
In de Intercity van 10.03 naar Brussel neemt een kort, dik mannetje tegenover ons plaats. Hij is niet helemaal goed wijs. Met rollende ogen en met aan paniek grenzende angst in zijn stem vraagt hij of dit wel de trein naar Dordrecht is. Wij bevestigen dit. Deze trein gaat naar Brussel zegt hij, nog steeds met een ondertoon van paniek. Als je blijft zitten kom je in België!Ik kan me zijn onbehagen wel een beetje voorstellen. België boezemt mij ook altijd een lichte vrees in. Om maar te zwijgen over andere buitenlanden, waar ze nog andere talen spreken bovendien. Het mannetje kijkt verschrikt om zich heen. Is de conducteur al geweest? Weer zo angstig. Als de conducteur komt en je hebt geen kaartje, dan zet hij je eruit. Dan wordt er opgetreden!
Na Den Haag komt aan de overkant van het gangpad een volledig kwartet zitplaatsen vrij. Tot
opluchting van mijn moeder verhuist het mannetje daarheen. Hij is behoorlijk verkouden en
gedurende de rest van de reis klink uit zijn richting uitvoerig gesnotter, geschraap en gerochel.
In Dordrecht zien wij hem uitstappen en naar de telefooncellen lopen. Wat zou zo iemand
bezielen? Bij boekhandel Kooijker heb ik wel eens in mijn handen gestaan met een decimeters
dik Amerikaans standaardwerk, waarin alle mogelijke psychische afwijkingen gecatalogiseerd
stonden. Ik heb het niet gekocht. Je betrekt dat soort dingen zo gauw op jezelf. Ook dat is een
afwijking, die er ongetwijfeld ook in vermeld zal staan.
Betuwelijn
Na een koffiepauze van een half uur in Het Station stappen we boord van de Betuwelijn richting Geldermalsen. In het stoomtijdperk, als ik de geschiedenisboeken goed bestudeerd heb, kon je non-stop van Dordrecht via de Betuwe naar Nijmegen of Arnhem reizen, maar heden ten dage zul je voor het volbrengen van de Betuweroute moeten overstappen in Geldermalsen en Tiel. En nog een keer in Elst, als Nijmegen je doel is.
Als de trein over de Merwedebrug gedenderd is, zie je aan je rechterhand grauwe oorden waar mensen hun brood verdienen in de scheepsbouw, en links weilanden tot waar het oog reikt. Ik denk aan de heftige discussies in de regio Leiden - Den Haag over nieuwe bouwlocaties. Hier, in deze zuidoostelijke uitloper van de Randstad, lijkt voldoende ruimte aanwezig. Waarom beide zijden van de spoorbaan niet bebouwd? Ruimtelijke ordening blijft een moeilijk vak, temeer daar iedereen wil wonen in een mooi huis en niemand huizen tegenover zich wil hebben. Verder kun je een geboren Leidenaar of Hagenaar niet zonder meer laten emigreren naar de oevers van de Merwede, dat begrijp ik ook wel.
Na Gorinchem beginnen de fruitboomgaarden al, hoewel we nog steeds niet in de Betuwe
zitten. Mijn moeder zegt dat de fruitbomen vroeger hoger waren. Nu zie je voornamelijk
miezerige, lage struikjes. Dat is handiger voor het plukken, maar minder plezierig voor het
oog. Ook hier prevaleert het economisch belang.
Leerdam
In Leerdam is het Franse Zaterdag. Daarvan valt niet meer te merken dan dat enkele mannen, voorzien van een alpinopet, aan een accordeon staan te trekken. Het winkelhart van Leerdam is vrijwel uitgestorven. Bij de oude stadsmuur langs de Linge wil ik een foto maken, maar ik blijk weer eens vergeten te hebben een filmpje in het toestel te doen. Bij een drogist koop ik een rolletje. Ze hebben alleen maar 100 ASA. De zon is net door de mist heengebroken en ik hoop dat hij blijft schijnen, al was het alleen maar in verband met die weinige ASA's.
Na precies 57 minuten komen we weer bij het station. Op deze lijn geldt een uurdienst; je
moet zorgen dat je je trein haalt. Leerdam is een aardig stadje, maar twee uur is echt teveel.
De volgende etappe eindigt in Culemborg, na een overstap in Geldermalsen. Het station in die
laatste plaats dient vandaag als vertrekpunt voor een bloesem-wandeltocht; het is erg druk.
Culemborg
Culemborg is een oude stad aan de oever van de Lek. In de muur van de binnenpoort staan streepjes gekerfd met jaartallen erbij. Zó hoog kwam het water! De boodschap is duidelijk. In deze stad wonen mensen die zich niet door een klein overstrominkje laten ringeloren. De binnenpoort doet dienst als eetcafé. Hier laten we ons een lunch serveren door een piepjong kelnertje die, met rode konen van faalangst, onze bestellingen uitvoert.
Naast het stadhuis van Culemborg staat nog een vrijwel intacte "kaak", waaraan in barre tijden misdadigers vastgeketend werden. Een verwarde jongeman loopt luidkeels te schreeuwen tegen de middeleeuwse gevels op het marktplein.
We lopen door tot aan de Lek, die hier de grens vormt tussen Gelderland en Utrecht. Het
pontveer richting Schalkwijk steekt traag en bedachtzaam de rivier over, in schril contrast met
de Intercity naar Haarlem, die in volle vaart de Lekbrug overflitst.
Militair
Uit Culemborg nemen we de 16.07 naar Tiel. In Geldermalsen zien we tientallen sportief geklede wandelaars dapper de laatste hindernis van de dag nemen: de hoge, gietijzeren loopbrug over het spoorwegemplacement. De trein loopt vol met wandelaars die in Tiel, net als wij, overstappen op het dieseltje naar Arnhem. Deze trein, een tweetje, zit daarom voor de verandering eens een keertje vol.
De trein rijdt grommend langs stations met dubbele namen. Rond Kesteren en Opheusden zijn de meeste bloesems te zien; hier en daar staan ook nog wat echte, hoge fruitbomen.
Voor ons zit een bejaarde bloesemwandelaar tegen een even oude medereizigster op te scheppen over zijn carrière bij de Marine. Hij praat met luide stem, alsof hij nog steeds een compleet bataljon moet toeschreeuwen. De hele coupé geniet mee. Hoewel hij al zo'n jaar of 20 met pensioen is, weet hij nog precies de verschillen tussen alle rangen. Verder zijn zijn verhalen weinig krijgshaftig. De politionele acties doet hij af in één zin. Meer aandacht besteedt hij aan zijn amoureuze avonturen in diverse marinehavens over geheel de wereld. Niet echt een ouwe houwdegen; wel een man van de wereld. En toen zegt die vrouw tegen me: No sir, I'm a Christian woman! Hij onderstreept deze pointe met een ferme klap op het tafeltje. De asbak rinkelt ervan.
In Arnhem horen wij het martiale gebrul van de oud-militair opnieuw. Op het perron staat hij
aan te pappen met twee meisjes van een jaar of twintig. Old soldiers never die.
Buffel
Nu wil ik die beruchte Buffel wel een keer meemaken. Op spoor 8 loopt er net een binnen. De stoptrein van 17.38 naar Winterswijk. Op het interieur valt weinig af te dingen. Het is uitgevoerd in stemmig blauw met redelijk comfortabele en ruime banken. De balkons zijn zelfs uitgerust met fietsstandaards. Het bagagerek boven de banken is wat krap, als we dan per se ergens over moeten kankeren.
De trein vertrekt precies op tijd. De Buffel heeft goede rijeigenschappen en maakt ook veel minder kabaal dan zijn voorgangers.
In Zevenaar is, in tegenstelling tot Ursem, absoluut niets te beleven. Het loket en de wachtruimte zijn afgesloten. Wij nemen de enige zitplaats die op het stationsplein beschikbaar is: de abri van bus 60; Arnhem - Tolkamer. Er is geen mens te zien. De sportschool tegenover het station maakt een failliete indruk. Bus 60 naar Arnhem komt voorrijden, met slechts één passagier aan boord. De chauffeur blijft enkele minuten staan, in de hoop dat wij toch nog zullen instappen. Dan rijdt hij teleurgesteld door.
Ook de Buffel naar Arnhem is exact op tijd. Zouden de technische mankementen na een half
jaar eindelijk verholpen zijn? Laatst las ik in Vrij Nederland hoe de machinisten omgaan met
storingen aan de boordcomputer. Zij resetten het apparaat; daarna werkt het doorgaans
perfect. Daarmee hebben ze, door zelfstudie, één van de belangrijkste computerwetten
ontdekt. Uit mijn vrij ruime ervaring met computers blijkt dat je 70% van de storingen kunt
opheffen door ze te resetten. Het opleidingstraject voor de machinisten was veel te kort,
meldde hetzelfde artikel. NSR heeft 300 miljoen gulden uitgegeven voor de complete serie
Buffels, en meende te moeten beknibbelen op een fatsoenlijke opleiding voor het personeel.
Eten en drinken
In de restauratie van station Arnhem is het rustig. Ik bestel voor de derde keer in april 1997 de maandschotel, de Duitse biefstuk. Het kan nog net. Aan het raam zit een grijze, bebrilde man zich langzaam maar zeker een stuk in de kraag te drinken. Telkens als zijn kelkje leeg is, schenkt de serveerster het vol. Met bevende hand brengt hij het naar zijn mond. De man glimlacht vriendelijk naar iedereen die langsloopt. Als er niemand langsloopt kijkt hij verzaligd naar buiten. Hij ziet daar iets anders dan het Arnhemse streekbusstation. Iets uit een ver verleden, denk ik.
Een paar tafeltjes verder doet een dikke dame zich genietend te goed aan een copieuze
maaltijd. Er komt een broodmagere, viezig geklede man binnen, met holle ogen en ingevallen
gelaatstrekken. Hij heeft een baard van drie dagen. Hij blikt in de rondte naar een vrije
zitplaats. Hoewel de dikke vrouw nadrukkelijk het tegenovergestelde zit te hopen, neemt hij
toch tegenover haar plaats. De vrouw kijkt in haar bord, vastberaden om haar eetlust niet te
laten bederven. De magere man krijgt een pannenkoek opgediend, die hij meteen afrekent. In
hooguit 90 seconden schrokt hij de pannenkoek naar binnen. Die kunnen ze hem niet meer
afnemen. Dan verlaat hij haastig het restaurant. De vrouw kijkt opgelucht. Even later wordt
haar een calorierijk dessert geserveerd.
Marvin Gaye
We nemen de Intercity naar Den Helder. In Utrecht wacht een overstap van 28 minuten, de gebruikelijke afknapper na een dagje in het Oosten des lands. Even overweeg ik om met de Intercity door te reizen naar Duivendrecht. Daarvandaan kun je, via een twijfelachtige aansluiting, Leiden soms nog een paar minuten eerder bereiken dan met de stoptrein over Alphen. Dan realiseer ik me dat we op Schiphol zullen stranden, door de werkzaamheden. Toch maar uitstappen in Utrecht.
Hoog-Chagarijne maakt 's-avonds een desolate indruk. Zwervers en verslaafden groepen samen bij de telefooncellen. Eén van hen probeert ons op wervende toon een CD van Marvin Gaye aan te smeren. Voor slechts 15 gulden mag ik hem meenemen. Hij loopt vast al heel lang met meneer Gaye te leuren, want zijn tekst, gedeeltelijk op rijm, komt er vlotweg uit. Ik weiger gedecideerd en hij gaat op zoek naar een ander slachtoffer. "Hier zou ik 's-avonds niet graag alleen lopen" zegt mijn moeder.
Een uur later, bij de bushalte op de Stationsweg in Leiden, wankelt een man voorbij met een
halfvolle wijnfles in zijn hand. Meneer, vraagt hij bezorgd, weet U waarom ze hier overal
pijlen op het wegdek geschilderd hebben?
Ik heb werkelijk geen idee, zeg ik. De man waggelt door. We hebben vandaag veel bloesems
gezien. En veel mensen. Medepassagiers.