Als leden van het ROVER-onderzoeksteam "NS zet bussen in" gaan Roland van Duin en ik poolshoogte nemen op station Geldermalsen, op deze zaterdag het epicentrum van de zoveelste buitendienststelling. We nemen de trein van 14.07 uur uit Utrecht. Zoals later zal blijken, is dit de allerlaatste stoptrein die vandaag Geldermalsen zal bereiken. De trein is zo goed als leeg: stremmingen hebben meestal een sterk afschrikkend effect op de klandizie.
Als we ter hoogte zijn van Houten, krijgt Roland op zijn GSM-telefoon een bericht door van Rogier Roding, die al in Tiel staat: de eerste drie Midnet-bussen zijn gearriveerd. (Een E-mail via een draagbare telefoon! ik wist geeneens, dat dat óók kon.)
Als we in Geldermalsen aankomen, gaan juist de blinden dicht van het plaatskaartenkantoor, en is het personeel van de restauratie bezig, de vloer te schrobben en te boenen. Ze verwachten geen klanten meer; de dagomzet zal vandaag wel tegenvallen.
De bussen staan gereed op het pleintje voor het station. Het busstationnetje wordt normaal alleen bezocht door Hermes-lijn 47 en de buurtbusjes naar Tricht en Leerdam. Op gelede wagens zijn de perrons niet berekend. We zien er een paar met bonkende wielen over stoepen rijden om de juiste startpostitie te bereiken.
Het busverkeer is minder goed georganiseerd dan dat rond Zwolle, op die januarizondag. Er worden geen lijnnummers vermeld, wat niet alleen voor ons ROVER-waarnemers lastig is. Soms staat op de halte aangegeven waar de bus heen gaat; soms op de bus zelf; soms op geen van beiden. Gelukkig loopt er voortdurend een kluitje van vijf informatiemedewerkers rond, die best bereid zijn hun geanimeerde conversatie even te onderbreken, wanneer een reiziger informatie vraagt.
In de dienstregeling van de bussen is geen duidelijk systeem te onderkennen. De folder had halfuursdiensten beloofd naar Beesd, Tiel en 's-Hertogenbosch. Een klein uur lang noteer ik alle vertrektijden, terwijl Roland nog wat enquêteformulieren aan de man probeert te brengen. Ik zie wel bussen naar de genoemde plaatsen vertrekken, maar op volkomen willekeurige tijdstippen.
Voor wat betreft de bussen naar Utrecht houdt NS beslist zijn woord niet. Er zouden er volgens de folder 8 per uur moeten vertrekken: elk kwartier een rechtstreekse snelbus en elk kwartier een stopbus, via Culemborg en Houten. In werkelijkheid rijdt nog niet de helft het beloofde aantal.
Niet verwonderlijk, dat een hoop mensen erg lang op hun aansluiting moeten wachten. Een huisvader heeft zijn twee dochters al drie keer beloofd dat de bus zó komt, maar ik zie dat hij er zelf niet meer in gelooft. Het is vermoedelijk aan het mooie lenteweer te danken, dat er geen epidemie van openlijke reizigerskolder uitbreekt onder de wachtenden in het ene abritje. Wel wordt er gemopperd. Een meisje had goede hoop, om 14.37 uur nog per trein uit Utrecht te vertrekken, maar de treindienst was al beëindigd en de bussen waren in geen velden of wegen te bekennen. Nu wacht ze al weer twintig minuten op de bus naar Tiel. "En ik heb al zo'n hekel aan dat klote-shit-openbaar vervoer".
Op het busperron is De Stem duidelijk te horen. "NS zet bussen IN", roept hij eens per zes, zeven minuten om. Roland legt aan een enigszins wazige dame uit, dat lijn 47 naar Tiel NS, geen NS-bus is, ook al staat er NS op.
Rogier neemt de bus naar 's-Hertogenbosch en houdt ons onderweg per telefoon op de hoogte van zijn vorderingen. De chauffeur verdwaalt in Zaltbommel, op weg naar het station, en hij verdwaalt in 's-Hertogenbosch. Eerst een klein uur na vertrek kan Rogier mededelen, dat hij in de Brabantse hoofdstad is aangekomen. Inmiddels is in Geldermalsen een ander ROVER-lid gearriveerd, die in de bus uit Den Bosch de chauffeur een paar keer heeft moeten bijlichten over de te volgen route. Deze chauffeur had nog nooit ergens anders gereden dan op de stradsdienst van Nieuwegein.
Even later verschijnt ook nog een fotograaf van NVBS ten tonele. Hij verzamelt materiaal
voor een lezing met lichtbeelden, met als werktitel "NS zet bussen in". De jonge vrouw die al
meer dan een uur in de abri zit, hoeft nergens heen. "Ik vind het gewoon leuk om naar al die
overstappende mensen te kijken". Al met al zijn er vanmiddag, hier in de Betuwe, meer
hobbyisten dan echte reizigers op pad.
Veel sneller dan verwacht komen we aan in Culemborg. Hier staan twee NS-medewerk(st)ers om het verkeer te regelen. De bus naar Utrecht wordt nog eventjes tegengehouden, omdat een reiziger in eerst in de Wizzl nog een kaartje naar Utrecht wil kopen. Die man weet zeker niet, dat je in geval van "NS zet bussen IN" nog makkelijker kunt zwartrijden dan normaal.
Het perron is leeg en verlaten. De CTA meldt keurig netjes dat er geen treinverkeer mogelijk
is met Den Bosch, Utrecht en Tiel. Opnieuw laat De Stem zich horen. De man maakt er nu
echt een potje van. "NS zet BusSEN IN", roept hij. En reizigers voor Tiel moeten
"overstapPEN" in "GeldermalSEN". Het tart alle natuurwetten. Je moet er nog mee oppassen
ook, want voor je het weet gaat iedereen het overnemen. Dan kunnen verschillende dikke
boeken over taalkunde de papierversnipperaar IN. Plotseling zakt De Stem drie oktaven. Het
bandje jankt. De obligate "exzcuzezz voor het ongemak" smoren in dof gemompel. Het bandje
wordt tot twee keer toe opnieuw gestart, met hetzelfde resultaat.
De bus loopt vol. Van Houten rijden we naar het station Utrecht-Lunetten, maar hier staat
slechts één reizigster klaar. De rest heeft de wijste partij gekozen en is op de stadsbus gestapt.
De bus is nu een klein uur onderweg voor een ritje van Culemborg naar Utrecht CS, een
afstand die normaal per trein in een kwartier wordt afgelegd. De reizigers morren. "Als ik dat
geweten had...", hoor ik iemand zeggen.
Ik blijf een half uurtje staan kijken. Ook hier maakt het vervangend busverkeer geen overdreven gestroomlijnde indruk. Regelmatig vertrekken er snelbussen naar Den Bosch, maar ik zie al die tijd maar één rechtstreekse bus naar Geldermalsen vertrekken.
Terwijl ik me in de stationsrestauratie tegoed doe aan een copieus diner, belt Roland naar mijn huis, met de mededeling dat hij in Houten is gestrand in een defecte bus vol uitzinnige Kiss-fans. Nee, echt soepel verloopt het vandaag niet, rond GeldermalSEN.
Frans Mensonides
17 maart 1999
