zaterdag 20 juni 1998: Noord-Brabant
maandag 22 juni 1998: Utrecht - Amsterdam
Planologen zien dit feit - Nederland is een stad - al tientallen jaren over het hoofd. Zij blijven Nederland behandelen alsof het een land is; een klein land weliswaar, maar een land.
De spoorwegdeskundigen hebben het wel nu wèl begrepen. De intercitytreinen vervullen in Nederland-City de rol van het metronet dat steden als Parijs, Londen en New York nog enigszins bereisbaar maakt.
Op de as Eindhoven - Amsterdam rijdt de intercitytrein sedert 24 mei 1998 met bijna-metrofrequentie. Dit is hier en daar ten koste gegaan van de stoptreinen, zodat er gelukkig nog iets te klagen overblijft. De digitale reiziger bezocht de noord-zuidas van het NS-metronet en vond nog tijd om het Brabantse land te bewandelen.
Slotwoord (een maand Stad en Land)
<<<<Stad en Land deel 3 al gelezen?
(o.a. Bij Gouda Goverwelle klinkt een vloek; Woerden - Rotterdam)
Klikkaart wijzigingen spoorwegnet al gezien?? >>>>>
Het moet gezegd worden : ik ben de laatste weken wat vadsig en lui geworden. Het is erg verleidelijk om eraan toe te geven. Zowel mijn werk als mijn hobby's kunnen zittend verricht worden. Op een zeker moment merkt je dat je helemaal niet meer in beweging komt en - om maar een voorbeeld te noemen - zelfs voor een verticale verplaatsing van één etage al een beroep gaat doen op lift of roltrap. Gevolg is dat de weegschaal op een kwade dag een getal aangeeft dan twee kilo boven je streefgewicht ligt, zelfs als je smokkelt met het wieltje.
Daar moest iets aan worden gedaan en daarom had ik op zaterdag 19 juni 1998 (een tropische dag tussen twee regenseizoenen in) een wandeldag ingelast. Mijn reisdoel: de Malpie-vennen, ten zuiden van Valkenswaard dat op zijn beurt weer ten zuiden van Eindhoven ligt. Hoe mijn reis ook zou verlopen: ik moest in ieder geval vóór 21.00 uur thuis zijn; op dat tijdstip zou Nederland tegen Zuid-Korea spelen en die gelegenheid om de Nederlandse Leeuw weer eens te horen brullen, wilde ik niet aan me voorbij laten gaan.
| Utrecht-'s-Hertogenbosch | 04 | Intercity Maastricht |
| 17, 34, 47 | Intercity Eindhoven | |
| 22, 52 | Stoptrein 's-Hertogenbosch | |
| 's-Hertogenbosch - Utrecht | 00,30 | Intercity Haarlem |
| 18,48 | Intercity Utrecht; spits: IC Amsterdam CS | |
| 22,52 | Stoptrein Utrecht |
De trein van 9.34 naar Eindhoven is, op een voor de zaterdag toch nog vroeg tijdstip, al aardig bezet. Met treinverbindingen is het gelukkig net als met snelwegen; hoe meer je er biedt, hoe meer verkeer je aantrekt. Ik stap uit in 's-Hertogenbosch want ik ben van plan Boxtel, hét spoorwegknooppunt van Zuid-Nederland, met een bezoek te vereren. Met de stoptreinen op het traject Utrecht - Eindhoven is iets aan de hand. De treinen vanuit Utrecht naar Tiel en 's-Hertogenbosch rijden nog altijd eens per halfuur, zij het dat zij nu tot Geldermalsen gekoppeld zijn. Overdag rijdt elk halfuur een extra stoptrein Utrecht - Geldermalsen, zodat op dit traject een kwartierdienst geboden wordt; net als vóor de wijziging. In 's-Hertogenbosch vindt de stoptrein uit Utrecht, die vroeger doorreed naar Eindhoven, zijn eindpunt. Op 's-Hertogenbosch - Eindhoven gaat buiten de spitsen slechts eens per uur een stoptrein. Vught heeft daardoor een minimale bediening. Vanaf Boxtel is het iets beter. Hier voegt het spoor uit Tilburg zich bij dat uit 's-Hertogenbosch en wordt ook buiten de spitsen een halfuursdienst geboden.
Door het verhogen van de IC-frequentie zijn sommige aansluitingen plotseling sterk verbeterd.
Bijvoorbeeld die van de sneltrein uit Zwolle - Nijmegen op de Intercity naar Eindhoven en
verder. Vroeger moest 26 minuten gewacht worden; nu nog slechts een minuut of 10. De
aansluiting op mijn stoptrein is verre van ideaal, daarom ga ik in 's-Hertogenbosch de
stationsomgeving maar eens verkennen. Ook aan de westkant, in de omgeving van de
Brabanthallen, ziet het er alleraardigst uit.
Boxtel, op de driesprong Eindhoven, Tilburg, 's-Hertogenbosch is al jaren het toneel van werkzaamheden. Pal ten noorden van het station takken de sporen naar Tilburg af van die naar 's-Hertogenbosch. Een gelijkvloerse kruising, met alle kansen op vertragingen van dien. In fasen wordt het knooppunt nu verplaatst naar een fly-over op twee kilometer ten zuiden van Boxtel. De treinen naar / van Tilburg en 's-Hertogenbosch bereiken station Boxtel voorgesorteerd. Vanzelfsprekend moest daarvoor het station ingrijpend verbouwd worden; er kwam een perron voor de treinen van / naar Tilburg en een voor die van/naar Den Bosch. Momenteel staat het bouwvallige oude station er nog steeds en is het nieuwe al in gebruik genomen en bijna klaar. Excuses voor de overlast: liften zijn nog niet aanwezig.
Terwijl ik de stationsopstallen loop te fotograferen zie ik de ene IC na de andere passeren. Boxtel is zo'n plaats waar meer treinen doorrijden dan stoppen. De driesprong wordt per uur en per richting voorbijgereden door 4 IC's op het traject Utrecht - Eindhoven en 2 IC's Heerlen / Venlo - Eindhoven - Tilburg - Den Haag CS.
Ik ben te laat op het perron terug voor de stoptrein naar Deurne. Dat is niet handig; de volgende stoptrein richting Eindhoven vertrekt pas over 40 minuten. Waarom staan er zo veel mensen te wachten? Moet de trein naar Deurne misschien toch nog komen? Nee, die mensen wachten op de 11.05 naar Tilburg-West. Ik stap maar in. van de gelegenheid kan ik mooi gebruik maken om eens een kijkje te nemen in Oisterwijk. Als de trein het plaatsje nadert, stel ik vast dat ik helemaal geen zin heb in Oisterwijk. Ik blijf zitten tot Tilburg. Daar trek ik meteen alweer, alle goede voornemens ten spijt, twee stroopwafels met de doorsnede van wagenwielen uit de versnaperingenautomaat. Tegen het middaguur passeer ik de fly-over ten zuiden van Boxtel. Van hier tot aan Eindhoven wordt gewerkt aan een spoorverdubbeling. Links van me zie ik het tracé waar de twee extra sporen gaan lopen. Ook Beukenlaan behoort niet tot de lijst van drukbeklante stations. Het ligt gewoon te dicht (ca. 1500 meter) bij het Eindhovense hoofdstation.
| Richting Eindhoven | 02 | Stoptrein Eindhoven (spits) |
| 28 | Stoptrein Deurne (spits) | |
| 32 | Stoptrein Eindhoven | |
| 58 | Stoptrein Deurne | |
| Richting 's-Hertogenbosch | 29 | Stoptrein 's-Hertogenbosch |
| 59 | Stoptrein 's Hertogenbosch (spits) | |
| Richting Tilburg | 05 | Stoptrein Tilburg West |
| 35 | Stoptrein Tilburg West (spits) |
Op vijf kilometer ten zuiden van Valkenswaard bevinden zich de uitgebreide Malpie-vennen. Met enige moeite vind ik de watermolen; vandaar - weet ik van een eerder bezoek - loopt een mooie wandelweg naar de vennen. De Malpie is een vogelparadijs; al een kilometer voor het ven hoor je het oorverdovende gekrijs van de gevleugelde vrienden. Voor mijn lekenoog zijn het allemaal meeuwen, maar wie weet zit er een hele zeldzame tussen. Ook kikkers laten zich horen en kwaken dat het een lieve lust is. Verder verneem ik ook nog enig menselijk gerucht. Vier stadskinderen zijn om strijd aan het zeuren. Moe, honger, dorst, voeten pijn, ik kan niet meer, misselijk. De ouders doen of zij het niet horen en benen met gezwinde pas verder. De patatgeneratie. Waarom hebben die koters toch altijd zo het land aan lopen? Je moet het tegenwoordig een survival noemen om ze in beweging te krijgen.
Er loopt een pad om de vennen heen dat op den duur weer uitkomt op de weg in de richting van de watermolen. Wie deze weg verlaat langs officiële of officieuze zijpaden, belandt op den duur via dicht struikgewas aan de oever van de Dommel. De rivier is voor Nederlandse begrippen snelstromend. Minstens even snel stroomt het Dommelsch bier op alle terrasjes in deze streek door de kelen.
Een populair tijdverdrijf is het huren van een kanobootje en je daarmee te laten meevoeren met
de rivier. De sport "tegen de stroom inroeien" zie ik hier niet beoefend worden. Het eindpunt
van de tocht ligt bij de watermolen; daar worden de bootjes op een vrachtwagen geladen,
terug naar het beginpunt dat een aantal kilometers stroomopwaarts ligt. Het is verschrikkelijk
druk op het terras en ik besluit door te lopen naar Valkenswaard. Onderweg fotografeer ik een
paar fraaie langgerekte boerderijen. Het woonhuis bevindt zich in het verlengde van de stal.
Tegen vieren kom ik terug op het oranje marktplein; ik heb drie uur natuur achter de rug.
Helmond telt niet minder dan drie stations: 't Hout in het westen, Brouwhuis in het oosten en Helmond zonder meer. ik kies het laatste station. Ook in Helmond is de stationsomgeving pas gefacelift. Het is een plezierig verschijnsel dat de stationsomgeving in veel steden wordt gezien als visitekaartje, al is dit kaartje niet overal even fraai als in Helmond. Van de rest van de stad ben ik niet erg onder de indruk. In de lange winkelstraat gaan de rolluiken dicht. Het is vijf uur. De kapper verft zijn laatste klant oranje; de kiosk verkoopt zijn laatste krant vol voorbeschouwingen; het laatste oranje ijsje gaat over de toonbank. Ook Helmond is klaar voor de strijd.
Om 17.21 neem ik op het in een bocht gelegen station van Helmond de scheefstaande IC naar Den Haag. Deze IC heeft een paar jaar lang niet verder gereden dan Rotterdam CS maar is nu weer in oude glorie hersteld. Ik ben van plan naar Breda te reizen en daar over te stappen naar Roosendaal. Dit station huisvest mijn lievelings-restauratie; een omweg waard. Een sfeervol restaurant waar je je voor een paar tientjes Bourgondisch-Brabants klem kunt eten. De goede voornemens zijn helemaal vergeten, u merkt het. Tussendoor - ik vergat het nog te vermelden - heb ik ook nog een flink uit de kluiten gewassen Italiaanse bol verzwolgen.
Op de Brabantse stedenrij (Eindhoven - Tilburg - Breda) rijdt de IC Venlo-Den Haag in strakke halfuursdienst met de IC Heerlen - Den Haag. Tot voor kort reed die uit Venlo als veredelde stoptrein, waardoor deze treinen met een verschil van 12 minuten in Den Haag arriveerden.
Helaas, het bezoek aan Roosendaal gaat niet door. Als ik in Breda uit de trein gestapt ben,
hoor ik omroepen dat er een wisselstoring is bij Roosendaal. De trein zal vandaag niet rijden
via Etten-Leur maar via Lage Zwaluwe. Met die omweg ben ik nooit meer op tijd thuis voor
de volksliederen, die ik overigens het liefst oversla. Ik neem daarom de trein van 18.26 naar
Amsterdam, die tot Dordrecht stopt op alle stations, zelfs het station Lage Zwaluwe waarvan
ik de diepere zin nooit heb kunnen begrijpen. Ja, je kunt er overstappen als je van Oudenbosch
naar Breda Prinsenbeek reist, dat wel.
| Heerlen | 57 | 36 | |||
| Roermond | 31 | 01 | |||
| Venlo | 48 | 45 | |||
| Helmond | 20 | 13 | |||
| Eindhoven | 08 | 38 | 01 | 20 | |
| Tilburg | 32 | 02 | 33 | 03 | |
| Breda | 46 | 16 | 19 | 49 | |
| Dordrecht | 04 | 34 | 01 | 31 | |
| Rotterdam CS | 20 | 50 | 45 | 15 | |
| Den Haag HS | 38 | 08 | 25 | 55 | |
| Den Haag CS | 42 | 12 | 21 | 51 |
Ik neem de stoptrein van 19.38 naar Den Haag CS, in de verwachting dat die in Rotterdam aansluiting geeft op de Intercity Vlissingen - Amsterdam. Helaas: bij het binnenrijden van de Willemstunnel wordt mijn trein al voorbijgereden door de Intercity. Dat is natuurlijk een nadeel van vierspoor. Ik ben nu aangewezen op de sneltrein naar Amsterdam van 20.15 en zal in ieder geval een stuk van de voetbalwedstrijd moeten missen. In de sneltrein is het niet minder druk dan normaal. Oranje mutsen, hoeden, haren en dassen zijn nergens te zien. Ik zit nu tussen de voetbalhaters, die op weg zijn naar een uitgaansgelegenheid zonder televisiescherm. Zeven miljoen Nederlanders kijken niet naar oranje; bij alle hysterie omtrent het nationale voetbalelftal zouden we dat bijna vergeten.
Als ik thuiskom blijk ik geen doelpunten gemist te hebben en heb ik er nog vijf tegoed.
Even de balans opmaken van een dagje treinen. Ik heb in tien treinen gezeten, ben de driesprong bij Boxtel vier keer gepasseerd, heb slechts twee keer een vertraging opgelopen van drie minuten of meer en zag me een feestmaal in Roosendaal ontgaan. Het valt nog mee. Een vaste klant van De digitale reiziger schreef me laatst dat hij een auto gekocht heeft omdat hij het geklungel van NS zat was, maar de digitale reiziger zelf heeft soms meer geluk dan hem toekomt.
| Dordrecht - Rotterdam | 04,34 | Intercity Den Haag CS |
| 08,38 | Stoptrein Den Haag CS (wordt ingehaald door IC) | |
| 14,44 | Intercity Amsterdam CS (via Schiphol) | |
| 25 | Internationale trein Amsterdam CS (via Schiphol) | |
| 25, 55 | Sneltrein Amsterdam CS (via Haarlem; stopt in Zwijndrecht en Lombardijen) | |
| 28,58 | Stoptrein Leiden-Centraal (spits) | |
| Rotterdam CS - Dordrecht | 02 | Stoptrein Dordrecht (wordt ingehaald door IC). Spits: Roosendaal |
| 04 | Intercity Vlissingen | |
| 12, 42 | Stoptrein Lombardijen (spits: Dordrecht) | |
| 15 | Intercity Heerlen | |
| 20 | Sneltrein Breda, stopt in Lombardijen en Zwijndrecht | |
| 24 | Internationale trein Brussel-Zuid | |
| 32 | Stoptrein Roosendaal (wordt ingehaald door IC) | |
| 34 | Intercity Dordrecht | |
| 45 | Intercity Venlo | |
| 50 | Sneltrein Dordrecht (spits Breda); stopt in Lombardijen en Zwijndrecht |
In Utrecht stap ik over op de trein naar Uitgeest van 16.38. Ook op het traject Utrecht -
Amsterdam is de stoptrein gereduceerd tot onderdrukte minderheid. Het is zelfs zo erg, dat de
reiziger via de CTA wordt afgeraden, deze trein te nemen. Tenminste: wanneer de reis naar
Duivendrecht of verder gaat. In dat geval kan beter gereisd worden met een van de vier (in de
spits zes) Intercitietreinen per uur. De stoptrein wordt in Abcoude nl. ingehaald door de
intercity naar Den Helder.
In de zesbakssprinter zitten, behalve de digitale reiziger, vermoedelijk alleen maar passagiers
voor Maarssen, Breukelen en Abcoude. De trein is daarmee beslist niet overvol. Het is, bij
wijze van uitzondering deze maand, zonnig en zelfs het uitzicht op Maarssenbroek is bij deze
weersomstandigheden draaglijk. Voorbij Maarssen(broek) zien we niets dan reigers, weilanden
en koeien; een groene buffer tussen Utrecht en Amsterdam.
Duivendrecht is een waar knooppunt. In de spits zie je eens per minuut een railvoertuig vertrekken, inclusief de metro's en de ringtrammen van het GVB. Een mooie plek om een eind te breien aan de reeks Stad en land.
| Amsterdam CS - Utrecht CS | 06, 36 | Intercity Eindhoven (spits) |
| 11, 41 | Stoptrein Utrecht CS (wordt in Abcoude voorbijgereden door IC) | |
| 15, 45 | Intercity Nijmegen | |
| 28 | Intercity Maastricht | |
| 58 | Intercity Eindhoven | |
| Utrecht CS - Amsterdam CS | 02, 32 | Intercity Haarlem |
| 07, 37 | Stoptrein Amsterdam CS (wordt in Abcoude voorbijgereden door IC) | |
| 16, 46 | Intercity Den Helder | |
| 19, 49 | Intercity Amsterdam CS (spits) |
Een maand Stad en Land
De nieuwe opzet van de dienstregeling doet recht aan de forens, wiens activiteiten zich aan het
verplaatsen zijn van de stadscentra naar hi-tech kantooroorden zoals je die aantreft rond
Duivendrecht. Verder is met ingang van het nieuwe spoorboekje het intercitynet nog beter in
staat, zijn taak te vervullen van metro binnen de megalopolis Nederland.
NS laat op regionale schaal wat steekjes vallen. Kleinere plaatsen zijn hier en daar de
dupe geworden van het grootschalige denken; een omstandigheid die zich vooral buiten
de spits laat merken.
De digitale reiziger heeft tijdens zijn omzwervingen van de laatste maand niet echt veel
vertragingen of stremmingen meegemaakt; gezien het luidkeels gekanker dat vrijwel
overal te horen is, zijn wij daarmee de enige. Al met al is de balans van een maand
reizen in stad en land gematigd positief; het spijt ons voor alle liefhebbers van een zuur
stukje.
Frans Mensonides
28 juni 1998