Voor april hadden we een andere lokatie in petto. We waren van plan, de uitreiking van de smadelijke Sjef Koekenbakker Award samen te laten vallen met het bezoek van Onze Majesteit de koningin aan de vestigingsplaats van De digitale reiziger: Leiden. Deze uitreiking had moeten plaatsvinden door niemand minder dan Onze Majesteit zelf, op zaterdag 29 april 2000 om 12.00 uur, schuin links achter de bagagekluizen van station Leiden Centraal.
Alles was al in kannen en kruiken, de BVD ging akkoord; wij hadden een dikke bundel ontheffingen van het Leidse gemeentebestuur in ons bezit; maar helaas: de majesteit (Onze Majesteit, om precies te zijn; "de" majesteit, dus) heeft op het allerlaatste moment afgezegd.
Het lag niet aan ons, benadrukte het paleis, maar de majesteit was de laatste weken een beetje confuus van alle beroering rond haar functioneren. Zij vreesde op een gegeven moment zelfs, zélf een Sjef uitgereikt te krijgen (blijkbaar onkundig van het feit, dat het een prijs is voor het in ons land welig tierende OV-mismanagement, waaraan zijzelf hoofdelijk onschuldig is, of hoe formuleren ze dat precies, in staatsrechtelijke zin)?
Het is ook niet leuk, wat Onze Majesteit is overkomen. Nadat het koninklijk huis 187 jaar lang zijn best heeft gedaan dit land, ondanks de verregaande onbekwaamheid van zo'n vijftig achtereenvolgende kabinetten, naar behoren te besturen, deugt er plotseling geen ene klap meer van wat zij zegt, denkt en doet.
Als bij toverslag kroop er een aardworm uit de rivierklei (De Graaf, was de naam) en die begon links en rechts vuil te spuiten naar Beatrix, Onze Majesteit. Uitgerekend dan weer zo'n politicus van Demagogen '66, een partij waarvan al 34 jaar lang niemand snapt, waarvoor hij in vredesnaam is opgericht. En zo'n minkukel als De Graaf wint dan nog weer twee miezerige rotzeteltjes met die vuilspuiterij; zeteltjes die hij allang weer kwijt is als de verkiezingsdag komt, want D'66 behoort tot de partijen, die het in de peilingen altijd beter doen dan op de dag zelf. Bah, Bah, driewerf Bah, dat is het enige woord wat wij overhebben voor die republikeinen van Demagogen '66.
Goed, de vorstin liet dus om begrijpelijke redenen verstek gaan, en daarmee verviel meteen alle luister die wij de Sjef hadden willen bijzetten. Wij hebben nu iets anders verzonnen. Uit diepgaand cultuurhistorisch onderzoek is ons gebleken, dat er in Nederland één stukje openbare weg is genoemd naar Sjef Koekenbakker; toepasselijk een vies achterafsteegje. De Sjef zal in het vervolg op de middelste maandag van elke maand, te 13.13 uur, aldaar worden uitgereikt, en wel precies onder de op de foto getoonde pijl.
In welke van de ruim 600 Nederlandse gemeenten zich deze steeg bevindt, zeggen wij lekker niet. We geven één tip van de sluier cadeau: het is een stadje in het rivierengebied; redelijk bereikbaar per trein, maar als je van daar naar Utrecht wilt, kun je beter de bus nemen. Vraag ons niet, hoe je naar de Sjef Koekenbakkersteeg moet lopen, vanaf het bus- en treinstation. Wij stuitten toevallig op die lokatie, en hebben vanuit het krocht, met de grootste moeite, en ondanks overvloedige hulp van de vriendelijke autochtone bevolking, het station terug kunnen vinden.
Zo, en dan nu waar het allemaal om draait: de Sjef Koekenbakker Award voor de maand april 2000. Het peil van het OV in Nederland was ook deze maand weer bedroevend laag, zowel qua beleid als qua uitvoering. Het heeft de eenmansjury van de Sjef daarom vele hoofdbrekens gekost om de felbegeerde Sjef te laten landen bij de persoon, instantie of groepering die hem het hardst verdient.
Twee kandidaten hebben we moeten afschepen met een stekeltje van de maand. In de eerste plaats is daar de noordelijke OV-concurrent NoordNEP, en dan speciaal de spoorweg-poot van deze firma. Dit mag wel beschouwd worden als het meest hardleerse bedrijf van het westelijk halfrond. Ultissimo 1999 won NoordNEP al een Sjef, onder andere voor de materieelkrapte, die tot gevolg had dat in de spits regelmatig passagiers achterbleven op de perrons. Het bedrijf heeft niets geleerd en is op de ingeslagen weg voortgegaan.
Behalve dat er te weinig treinstellen zijn overgenomen van NS-Reizigers, heeft men ook het onderhoud schromelijk verwaarloosd. Het leidde laatst in Leeuwarden tot vechtpartijen tussen forenzen, die zich in een veel te korte trein probeerden te worstelen. Althans, zo vernamen wij van een kennis-van-een-kennis, die zelf ook een slag om de arm hield: hij had het in de Telegraaf gelezen. Misschien is het helemaal niet waar, en heeft NoordNEP het gerucht zelf in de wereld gebracht.
Schandalig, wat NoordNEP allemaal doet om een tweede Sjef te winnen! En oliedom ook;
weten ze daar in het noorden dan niet, dat de Sjef nooit twee keer wordt toegekend aan
hetzelfde bedrijf, voor hetzelfde feit? Nee, als het noordelijke rail-circus de prijs nog een
tweede keer winnen, dan zal men wel iets meer creativiteit aan de dag moeten leggen. Verzin
eens een nieuwe schertsvertoning; alstublieft.
Doe bijvoorbeeld zoals RET. RET, hetgeen staat voor Rationeel Emotieve Therapie, en voor Rotterdamsche Elektrische Tram, wint een stekeltje voor het meest creatieve rot-idee dat deze maand is opgekomen in de zieke denkkoker van een OV-beleidsmaker.
RET is van plan, pizzakoeriers om te scholen tot informatiemedewerker (nu ik dit opschrijf, vraag ik me af of wij van de eenpersoons Sjef-jury wellicht slachtoffer geworden zijn van een 1 aprilgrap, die de tram heeft genomen en onze burelen daardoor met ernstige vertraging bereikt heeft).
Goed, dat idee van RET houdt het volgende in: bij een tramstoring blijven de passagiers thans nog ongeïnformeerd bij de tramhalte staan; desnoods urenlang, want zo zijn Rotterdammers; net makke schapen. In het vervolg gaat RET de mensen informeren, en wel met behulp van pizza-scooters. Die scheuren op hun beruchte adembenemende wijze van halte naar halte. Bij het passeren van de halte roept de pizza-koerier / informatiemedewerker de wachtenden toe, dat de tram niet rijdt, dat het nog wel even kan duren en dat je beter kunt gaan lopen.
Het moet een mededeling worden in telegramstijl ("stremming - lang - lope!" of zoiets), want de pizzakoeriers mogen niet stoppen, en zeker niet afstappen. In de eerste plaats kost dat te veel tijd; in de tweede plaats ontstaat dan het gevaar, dat reizigers achterop willen springen. Er komen duidelijke richtlijnen, dat gestrande reizigers niet achterop een pizzascooter vervoerd mogen worden, en die richtlijnen worden door RET ook gecommuniceerd naar de klant toe, maar in praktijk zul je dan net zien, dat er een reiziger tussen staat, die zogenaamd net heel nodig naar het ziekenhuis moet.
Er is nog een derde reden, dat de koerier niet mag stoppen. Ook bij RET voelen de beleidsmakers een zo diep wantrouwen jegens de passagiers waaraan zij hun brood verdienen, dat zij ze niet anders meer kunnen zien dan als een horde losgeslagen Neanderthalers. De redenering luidt, dat klanten die al uren op de tram staan te wachten, hun agressie hoogstwaarschijnlijk zullen botvieren op de RET-koerier en hem, met pizzascooter en al, in de vernieling slaan.
Jongens van de RET, kijk nu eens naar jullie buur- tramsteden, om te zien hoe je zo'n probleem ook kunt oplossen! In Den Haag sturen ze, als de tram het niet doet, al jarenlang gewoon een bus langs de halten, die de gestrande tramreizigers ophaalt. Die bus filmt dan heel opzichtig "TRAMDIENST", zodat niemand hem voor een gewone bus verslijt, en iedereen ziet, dat het eigenlijk een tram is. Het lijkt me een stuk effectiever, dan de mensen te komen vertellen, dat ze nog uren moeten blijven staan wachten.
In Antwerpen, ook niet erg ver weg, hebben ze al jaren een digitaal informatiesysteem, dat indertijd de pizzakoeriers heeft vervangen (die zijn vervolgens pizzae gaan bezorgen). Boven de meeste tramhaltes in de sinjeurenstad hangt een bord met lampjes die aangeven, waar op de route de trams zich bevinden. Als die lampjes gedurende pakweg een kwartier, halfuur niet van plaats veranderd zijn, kan de tramreiziger zo langzamerhand wel de gerechtvaardigde conclusie trekken, dat het tramverkeer gestremd is, en hij dus beter naar een vervoersalternatief kan omzien.
Nee, RET, dit scooteridee mag van ons in de prullenmand. Ook de Sjef win je er niet mee. De
jury zag in zijn onmetelijke wijsheid wel in, dat het plan van RET, hoe onzinnig ook, was
ingegeven door goede bedoelingen. De Sjef gaat deze maand naar een groepering, die wij daar
absoluut niet van verdenken, en wel:
(bazuingeschal)
De conducteurs, machinisten en lokettisten van de vakbonden FNV en VVMC.
Deze hebben niet alleen hun baas, NS-Reizigers, maar ook de treinreiziger een luizenstreek geleverd.
Al jarenlang sleepten de onderhandelingen over "Bestemming Klant" zich voort. Het plan, waarmee NS-R beoogde, de dienstverlening aan de treinpassagiers te verbeteren, behelsde onder meer het sluiten van de loketten, waarvan De digitale reiziger altijd een warm voorstander is geweest. Aangezien wij het contact met die chagrijnige smoelwerken achter de balie zo veel mogelijk trachten te vermijden, trekken wij onze kaartjes al jaren uit de automaat.
Klaagorganisaties als ROVER begrepen deze wijze stap van NS verkeerd, maar het is ze door NS-bobo's uitgelegd, en uiteindelijk zijn ze ermee akkoord gegaan.
Ook voor de lokettisten zelf was er niets aan de hand. Hun werkgelegenheid werd tot diep in de 22ste eeuw gegarandeerd (kom daar in een andere sector maar eens om, in onze dynamische arbeidswereld) en ze zouden worden omgeschoold tot mensen die "service" verlenen; een vies woord in vakbondskringen.
Maar Bestemming Klant was wel wat breder dan het lokettenplan. Het bestond uit in totaal dertien onderdelen.
Het grote breekpunt was "het rondjes rijden om de kerk", waaraan DDR al eens een column gewijd heeft. Het komt erop neer, dat het rijdend personeel per werkdag zo vaak mogelijk van treinserie wil wisselen, omdat het werk anders zo saai wordt. Dat al dit gewissel een bron is van vertragingen: "schijt aan de reiziger, daar gaat-ie nog een keer".
Na keiharde onderhandelingen, die volgens ons bijna tien jaar in beslag hebben genomen, is er vorige zomer een compromis tussen directie en vakbonden uit de bus gerold; het telt een pagina of 87, en we zullen ons op deze plaats niet wagen aan een excerpt. Wie het wil nalezen, kan hier terecht.
Ook over andere onderdelen van "Bestemming klant" kon NS-R het uiteindelijk eens worden met de onderhandelaars van de vakbonden. Er is zelfs een akkoord gesloten. Maar toen sloeg de vlam in de pan bij de achterban. Overal in den lande werden FNV- en VVMC-avonden georganiseerd. Demagogen onder de vakbondsleden hitsten hun kompanen op tegen de reizigers, wat ongetwijfeld gepaard zal zijn gegaan met het in die kringen gebruikelijke gebral.
De lezer begrijpt het al: "Bestemming Klant" ging bestemming afvalmand, tot even grote teleurstelling van de NS-directie als van de vakbondsbonzen. Eén van de laatsten, ene Vlek, heeft zich zelfs verbitterd teruggetrokken als onderhandelaar, en wil nooit in zijn leven meer iets te maken hebben met spoorwegpersoneel.
Nu zitten we in de nasleep van de zoveelste ruzie, gevoerd over het hoofd van de klant heen. Het draait nu allen maar om de vraag, hoe rechtsgeldig de overeenkomst was, die in een eerder stadium is afgesloten tussen de bonden en NS-R. Het draait helemaal niet meer om de klant, noch om service: zoals gewoonlijk bij discussies waar vakbondsleden bij betrokken zijn.
Wie nog steeds niet misselijk is klikke even op deze link; dan zal het braken wel lukken. Lezing van deze vakbondnieuwtjes wordt desondanks dringend aangeraden. Let niet zozeer op wat er staat, als wel, wat er NIET staat: woorden als trein, reiziger, treinreiziger, dienstverlening, kwaliteit. Gaat dit vakbondsproza wel ergens over??
Wij wensen de opstandige leden van de FNV en de VVMC vruchteloze onderhandelingen toe
over de vraag, wie de Sjef mag aanpakken en boven zijn bed mag hangen.
Frans Mensonides
Secretaris
Namens de strikt partijdige jury van de Sjef Koekenbakker Award.
4 mei 2000