Te land, ter zee en op rails





Vorige zomer schreef De digitale reiziger over de opkomst van snelvervoer over water. Fast Flying Ferries uit Urk onderhield, met een Russische draagvleugelboot, een toeristische bootdienst tussen Kampen en Amsterdam; in het Rotterdamse havengebied verzorgde Flying Dutchman snelrondvaarten.

Op 6 mei 1998 werd door Fast Flying Ferries de eerste Nederlandse lijndienst per snelboot geopend: Amsterdam - Velsen / IJmuiden. Een noviteit die vanzelfsprekend een bezoekje moest ontvangen van de gebroeders Digitale reiziger. Onderweg naar Amsterdam maakten wij gebruik van de diensten van een ander unicum op OV-gebied, de Keukenhofexpresse van Lovers Rail. Verder kruisten wij het IJ en het Noordzeekanaal per gratis veerpont en maakten wij op lijn 13/14 opnieuw kennis met die hele speciale opvattingen van de ZWN over klantvriendelijkheid.


Ringlijn ZWN 13/14: sociaal verkeer in Leiden
Hoererium: unieke vorm van seksueel verkeer
IJ-veren: gratis heen-en-weer-verkeer
Fast Flying Ferries: snelverkeer te water
Velserpont: fiets-, voetgangers- en gevaarlijke stoffenverkeer
Een naar mannetje: intermenselijk verkeer(d)

Dienstregeling Fast Flying Ferries
Amsterdam - Velsen: Vergelijking boot - bus - trein


Sociale lijn

Om met de laatste lijn te beginnen: ringlijn 13/14 rijdt in Leiden al meer dan 35 jaar zijn rondjes door de wat oudere buitenwijken van de stad. Het is een verre afstammeling van de Eltax-lijn die in het blauwetramtijdperk de stadsdienst verzorgde in alle wijken waar de "blauwe moordenaar" niet reed. Sedert 1961 heeft de ringlijn zes materieeltypes versleten en zo'n 66 routewijzigingen. De lijn is verschillende malen ontsnapt aan opheffing, zag zich onder Maij-Weggen beroofd van zijn avondritten, maar wordt per 24 mei van dit jaar gepromoveerd tot rolstoelbus. Hiermee is de toekomst van 13/14 weer even verzekerd. De bus gaat twee extra omwegen maken door het centrum, iets dat in het verleden al twee keer geprobeerd is en evenzo vele keren is teruggedraaid.

Lijn 13/14 is een "sociale lijn", wat een eufemisme is voor een busdienst waar nooit een gulden aan verdiend zal worden. De gemeente houdt deze lijn in stand voor mensen die er absoluut niet buiten kunnen. De lijn heeft vrijwel alle bejaardentehuizen, verpleeghuizen en fysiotherapeuten van Leiden op zijn route. Taalliefhebbers kunnen er hun hart ophalen: de voertalen onder de passagiers zijn Turks, Marokkaans en het platste Leids dat je in heel de stad ken hoorrih.

De heenreis naar het station verloopt zonder strubbelingen.

Hoererium

Lover's Rail vertrekt om 13.22, stipt op tijd, naar de bollen. Het is stiller in de trein dan op 23 april. De bloembollentijd is door de hittegolf van de laatste weken in een stroomversnelling geraakt; er is geen bol meer te zien langs de spoorbaan. De Keukenhof, het reisdoel van Lovers Rail, is nog open t / m 24 mei; daarna zullen de met LR gemerkte treinwagons overgeschilderd worden tot Kennemerstrandexpresse.

In het Amsterdamse havengebied zien we een keurig parkeerplaatsje met enkele abri's ernaast. "Is dit nu een transferium?" vraagt Sjoerd. "Nee, dit is een officiële gemeentelijke afwerkplek" antwoord ik naar waarheid. "Een hoererium dus", improviseert Sjoerd, die tijdens zijn wereldreizen zoiets nog nooit eerder heeft gezien, zelfs niet in Bangkok, dat toch een reputatie heeft hoog te houden als het gaat om het oudste tijdverdrijf ter wereld.

IJ-veren

In Amsterdam zien wij de snelle ferry naar Velsen juist afvaren. Volgens de OVR vaart de boot in een halfuursdienst, vijf over half en vijf over heel. Als we bij de NACO-steiger aankomen (is FFF ook alweer een NZH-dochter?) zien we dat er een wijziging in de dienstregeling is doorgevoerd. Eén van de 25 jaar oude Russische boten heeft het vrijwel onmiddellijk na de revisie van de motor begeven. Er wordt nu een nooddienst gevaren met slechts twee boten. Wij moeten tot 15.00 uur wachten op de volgende ferry en korten de tijd met het observeren van de scheepvaart op het IJ. Zeekastelen varen af en aan; de rondvaartboten hebben een zeer hoge frequentie. Dwars daardoorheen zoeken de IJ-veren hun weg. Er zijn drie lijnen. De boten naar de Buiksloterweg (Shell-gebouw) en de Adelaarsweg hebben tijdelijk gezelschap gekregen van de "waterbus" naar het Java-eiland. Al deze veerboten worden geëxploiteerd door het GVB en zijn alleen toegankelijk voor wandelaars en (brom)fietsers. De overtocht is gratis. Ik kan begrijpen waarom: op een pont in het rivierengebied heb ik eens gezien hoe een leger van 5 conducteurs zich bezighield met het innen van het veergeld: 35 cent per persoon per overtocht. De Amsterdamse veren trekken tienduizenden passagiers per dag. Je zou je eens moeten voorstellen wat een omvangrijk en kostbaar verkoopapparaat hiervoor nodig zou zijn.

We nemen het Buiksloterwegveer; dit vaart van 's-ochtends vroeg tot midden op de avond, en dat in een frequentie van één afvaart per zes minuten. Voortdurend varen er twee boten heen en weer die elkaar in het midden van het IJ passeren, als twee cricketers. De punctualiteit van het Buiksloterwegveer overtreft die van de rest van het GVB-net. Een elektronisch display geeft het aantal minuten aan tot de volgende afvaart. Op het uur U klinkt er een zoemer; de laadkleppen gaan omhoog en de tocht begint. Goed uitkijken met oversteken. Er is hier nogal wat verkeer. Aan de overkant kan verder gereisd worden met bus @. Wij varen echter meteen terug. Op de terugweg moet de boot een wijde omtrekkende beweging maken om een lange trein van duwbakken te ontwijken.

Door de uitgedunde dienstregeling van FFF kunnen wij de Lovers Rail van 16.30 straks niet meer halen. Geen nood: we nemen een enkeltje Velsen in plaats van een retourtje; van Velsen zullen we vervolgens NZH-bus 5 of 70 naar Haarlem Station nemen, waar we ruim op tijd zullen aankomen om Lovers op te pikken. Sjoerd kijkt alsof hij hier weinig fiducie in heeft.

Fast Flying Ferries

FFF beweert goedkoper te zijn dan trein en bus; we zullen dat thuis eens nauwkeurig uitrekenen. Feit is, dat FFF in ieder geval sneller is. De verbindingen over land tussen Amsterdam en de 65.000 inwoners tellende industrie- en forenzengemeente Velsen, zijn niet bepaald ideaal te noemen. De trein brengt je niet verder dan Santpoort of Driehuis. IJmuiden, de grootste kern van de gemeente Velsen, is in 1983 geschrapt uit het spoorboekje. NZH-lijn 82 (Amsterdam Marnixstraat - IJmuiden Strand) doet meer dan een uur over zijn reis.

Het loopt tegen drieën; de draagvleugelboot is al zichtbaar aan de kim en komt snel naderbij. Even later ramt hij met een donderende smak ramt hij de aanlegpier. Het is niet de eerste keer, gezien de houtsplinters.

Met de ferry Amsterdam - Velsen wil FFF forenzen trekken. Het project heeft subsidie ontvangen van "Hou de noordelijke Randstad bereikbaar", een samenwerkingsproject van Rijk, stadsgewest, gemeente en de Kamer van Koophandel. In onze boot zitten zo'n 25 passagiers, over het algemeen spelevaarders. Toch enkele zakenbonzen, zoals altijd herkenbaar aan het driftig hanteren van het draadloze spreekijzer. Het "telefoon-oor" zal binnenkort bijgeschreven kunnen worden op de lange lijst van beroepsziekten, direct onder de muisarm. Toen stress nog niet zo algemeen voorkwam als tegenwoordig, werd wel gesproken van managersziekte.

De kapitein heet ons welkom en zegt dat wij met een snelheid van 60 kilometer per uur richting Velsen zullen snellen. Een belofte die spoedig waargemaakt wordt, als wij het IJ verlaten en het Noordzeekanaal opvaren. De Amsterdamse havens en olieraffinaderijen flitsen langs, oceaanschepen worden door ons ingehaald en al snel komen de AH-towers van Zaandam in zicht. Wij zitten op het panoramadek. Telkens wanneer de ferry de hekgolven van een ander schip kruist, hoor je bwaffff en worden de passagiers flink dooreengeschud. De conducteur kan zich nauwelijks staande houden. "Wat doe je toch allemaal?" zegt hij in de richting van de cabine waar de kapitein gezeten is. "Nou, als ze zo zakenmensen willen trekken....." zegt een kritische passagiere. Uit ervaring weet ik echter dat je vooral op het panoramadek last hebt van schokken. Je moet iets overhebben voor het uitzicht.

We passeren plaatsjes met namen als Westzaner Overtoom en Nauerna en kruisen het pad van de veerpont Buitenhuizen. Veel te snel naar onze zin komt de hoge heuvel in zicht van het recreatiegebied Spaarnwoude. Daarachter ligt Velsen al, het doel van de reis. De kapitein roept om dat de mensen die meteen terug willen, even moeten waarschuwen; dan houdt hij de andere boot, die op punt van vertrek staat, nog even vast.

De vaart heeft precies een half uur geduurd. Daarvan is 7 minuten verloren gegaan met afvaren en aanmeren. In de zuivere vaartijd van 23 minuten hebben we 21 kilometer afgelegd; de kruissnelheid komt inderdaad dicht in de buurt van 60 kilometer per uur.

Velserpont

Het IJmondgebied wordt doorsneden door het ca. 600 meter brede Noordzeekanaal. Ten zuiden daarvan liggen de havens en woonwijken van IJmuiden; aan de overkant heet het Velsen Noord en is er veel industriële activiteit (o.a de Hoogovens). Beverwijk ligt zo'n 2 kilometer ten noorden van het kanaal. De ferry van FFF meert af aan het pontplein, op vijf minuten loopafstand van IJmuiden-centrum en op steenworp van de Velserpont. Ook deze is gratis, althans voor voetgangers en fietsers. De pont biedt een tien minutendienst en is een belangrijke schakel in het rijwielverkeer binnen de IJmond. Auto's zijn ook welkom. Er geldt echter voorrang voor voertuigen die geen gebruik kunnen maken van de Velsertunnel, zoals vrachtwagens met gevaarlijke stoffen. Ook de tractor met oplegger die wij de pont op zien rijden, is natuurlijk niet welkom in de toch al zo filegevoelige tunnel.

Wij varen een keer "heen en weer" (op veerponten moet ik altijd aan Drs. P denken). Het publiek bestaat uit fietsende scholieren. Twee meisjes maken een jongen zijn baseballpet afhandig en spugen deze vol cola. De jongen grijpt de pet terug en slingert de cola over de kleren van de meisjes.

Op het Noordzeekanaal zien we de ferry van FFF doelloos op en neer varen. Het zien van een draagvleugelboot is nog spectaculairder dan een verblijf aan boord.

Na terugkeer op het Pontplein lopen wij onder het spoorviaduct door waarover Lovers Kennemerstrandexpresse binnenkort weer gaat rijden. Wij nemen lijn 5 via Velserbroek naar Haarlem, waar wij ruim op tijd zijn voor de Keukenhofexpresse. In Lisse fotografeer ik, hangend uit het couperaampje, de geïmproviseerde abri. Ik weet niet of ik er om lachen moet of huilen. Een goede timmerman is zijn gewicht in hout waard.



Naar mannetje

In Leiden zien wij bus 14 naar Zuid-west al gereed staan, met de deur uitnodigend open. Juist op het moment dat twee zeer buitenlandse vrouwen instappen, nadert de chauffeur, met de bij ZWN gebruikelijke hoefijzerbek. "Jullie mogen hier helemaal niet instappen" blaft hij de vrouwen toe. "Dit is geen officiële halte. Dat weten jullie dondersgoed. Ik zal het deze keer nog door de vingers zien maar de officiële halte die is dus daaro". De vrouwen begrijpen hier geen woord van en maken zich snel uit de voeten. Zij hebben thuis misschien wel slechte ervaringen opgedaan met nare, snauwende mannen in uniform. Sjoerd haalt ze terug en maakt ze, in de internationale gebarentaal van de wereldreizigers, duidelijk dat ze veilig kunnen instappen. De chauffeur laat zijn stempel dreunend neerkomen op de strippenkaarten. Je kunt er een fortuin onder verwedden dat het stempel niet klopt. Inderdaad: de chauffeur stempelt al vier dagen met het weeknummer van vorige week. Ik wijs hem hierop. Ik ben een "ambtenaar" en hij zal mijn gezicht onthouden. Daar is hij erg goed in, in gezichten onthouden, zegt hij dreigend. Ik vrees dat de chauffeur hiermee zijn scala van sociale vaardigheden uitputtend heeft opgesomd. Een asociale chauffeur op een sociale lijn. Die man moet over twee weken een rolstoelbus rijden met mensen die veel aandacht en geduld vragen. Even later zie ik hem aan het stempel morrelen. Het weeknummer wordt toch gecorrigeerd.

Een halfuur later meld ik dit alles aan een juffrouw van de klantenservice in Boskoop, die er ook niets aan kan doen dat de meeste klachten die ze ontvangt, uit het rayon Leiden komen. Concurrentie is slecht, en monopolie moet er wezen, zeggen de zittende OV-bedrijven. Na een middag reizen met de "alternativo's", gevolgd door de gebruikelijke koude ZWN-douche, heb ik des te meer reden om deze stelling krachtig te bestrijden.

Frans Mensonides
17 mei 1998


Dienstregeling

De draagvleugelboot vaart alleen op maandag t / m vrijdag (niet op feestdagen). Hier volgt de door FFF laatst gepubliceerde (nood)dienstregeling. De digitale Reiziger verstrekt deze informatie zonder keiharde garanties voor de juistheid. Boot gemist? Klaag bij FFF (020 - 639 22 47) en niet bij ons.
Uur Vertrek Velsen Pontplein Vertrek Amsterdam CS IJ-zijde
5
6 30
7 00 30 00 30
8 00 30 00 30
9 00 30 00 30
10 30 00
11 30 00
12 30 00
13 30 00
14 30 00
15 30 00
16 30 00
17 00 30 00 30
18 00 30 00 30
19 00 00 30
20









vergelijking Fast Flying Ferries - trein - bus


Maatschappij

Traject

Enkele reis
Dag
retour
Meer
retours 1)
Maand
kaart
Tijdsduur Ritten per dag
Fast Flying Ferries Amsterdam CS - Velsen Pontplein f 8,25 f 13,75 f 13,00 f 224,00 30 min. 19
NZH Lijn 82: Amsterdam Marnixstraat - IJmuiden Plein 1945 f 6,00
2)
f 12,00
2)
f 10,62 f 191,50 45 min. 33
NS Amsterdam CS - Driehuis f 8,25 f 13,75 f 13,00 f 224,00 30 min. 36



1) Gebaseerd op vijfretourenkaart (NS en FFF) en twaalfreizenkaart (NZH)
2) Gebaseerd op strippenkaart voorverkoop
Kinderen tot en met 11 jaar worden door FFF vervoerd tegen ca. 60% van de prijs voor volwassenen; fietskaartjes zijn verkrijgbaar tegen ca. 40% van de volwassenenprijs.

FFF weet zijn claim, dat de veerboot goedkoper is dan het reguliere openbaar vervoer, dus NIET waar te maken!


TERUG naar de startpagina van OV te WATER