Amsterdam Amstel
Woensdag
= testdag,
staat al weken aangekondigd op posters op alle NS-stations. Van
woensdag 6
september tot / met woensdag 6 december 2017 test NS de hoogfrequente
dienstregeling tussen Amsterdam en Eindhoven, die definitief ingevoerd
gaat
worden op maandag 11 december. Tussen Amsterdam Centraal en Eindhoven
rijdt op
woensdag overdag elke 10 minuten een IC, in plaats van elk kwartier.
Voor
de veelvuldig
onder vuur liggende NS hangt er veel van deze test af. Als hij zal
leiden tot veel
reizigersoverlast, zal de kritiek niet mals zijn, en wordt het voor de
NS:
woensdag gehaktdag.
6
september staat al
maanden in mijn agenda. Op de morgen van deze eerste testdag volg ik de
treinenloop via de NS-app. Vanaf het middaguur ben ik er zelf bij.
Hieronder
een tijdlijn, voorafgegaan door een korte inleiding over wat er aan de
hand is.
Net
als bij mijn artikel
van september 2009, toen NS op hetzelfde traject experimenteerde
met
‘spoorboekloos rijden’, past bij dit stukje een waarschuwing.
Lezers die mijn
site vooral bezoeken voor de culturele en autobiografische
uitweidingen, of
voor de mooie landschaps- en stadschapsfoto’s, kunnen beter
rechtsomkeert
maken. Dit artikel gaat over treinen, treinen en nog eens treinen.
Normaliter rijdt er op het traject
Amsterdam Centraal -
Eindhoven elk kwartier een IC. Alleen de IC
(Schagen) – Alkmaar – Maastricht legt het gehele traject af tussen de
Hoofdstad
en de Lichtstad. Tussen Alkmaar en Utrecht Centraal krijgt hij
gezelschap van
de IC Den Helder – Nijmegen die een kwartier eerder en later rijdt. Van
Utrecht
Centraal tot Sittard rijdt hij afgewisseld met de IC Schiphol – Heerlen
/ Venlo
(die tot Utrecht in afwisseling rijdt met de IC Schiphol – Nijmegen).
De IC
naar Heerlen / Venlo wordt in Eindhoven gesplitst, waardoor het stuk
voor
Heerlen voorbij Eindhoven uit de pas loopt met de IC naar Maastricht.
De
frequentie tussen Eindhoven en Sittard bedraagt 20-10 minuten, in
plaats van
15-15.
Dat is altijd zo, en zo gaat het 6
dagen per week. Maar wat
verandert er nu op de woensdagen? Het rijtijdenpatroon van de IC’s
Schiphol –
Heerlen / Venlo is in beton gegoten; dat wordt niet aangepast. Deze
IC’s
vertrekken dus nog steeds om 24 en 54 minuten na het hele uur uit
Utrecht
Centraal. Tussen haakjes: ik beschrijf alles nu in noord-zuidrichting,
maar de
andere kant op gaat het natuurlijk mutatis
mutandis op dezelfde manier.
De IC Alkmaar – Maastricht wordt wel
aangepast: hij rijdt 5
minuten vroeger dan normaal (op de terugweg 5 minuten later). Tussen
Alkmaar en Amsterdam rijden de IC’s dan dus in een 20-10-frequentie.
Ik kan me niet voorstellen dat ze
daar blij mee zijn in de
omgeving van Castricum, waar ik mijn brood verdien. Maar ik heb nu
vakantie en
ga me daarna wel eens in dat leed verdiepen. Als forens krijg ik er dan
ook mee
te maken.
Overigens kan de chaos in de
ochtendspits daar onmogelijk
groter worden dan op dinsdag 5 september, de dag voorafgaande aan de
eerste
testdag. De IC Maastricht van 8:10 werd opgeheven omdat hij te vol was
en reed
terug naar Alkmaar. Waarna alle reizigers zich in de eveneens volle IC
van 8:25
moesten proppen; logische maatregel, toch?
De IC’s naar Maastricht vertrekken op
woensdag om 03 en
33 uit Utrecht, tegen 09 en 39
normaal. Daardoor ontstaat een gat van 20 minuten met de IC’s Heerlen.
Dat wordt
gevuld met een extra IC Amsterdam - Eindhoven, zodat een
10-minutenfrequentie
ontstaat. Die IC vertrekt 14 en 44 uit Utrecht. Die10-minutendienst is
dus
eigenlijk een 11-10-9 geval.
Dit alles heeft begrijpelijkerwijze
ook repercussies voor de
Sprinterseries die op dit traject rijden. De Sprinter Uitgeest –
Rhenen, via
Amsterdam, Breukelen en Utrecht, moet plaatsmaken voor de vroeger vertrokken IC uit
Alkmaar. Dat
plaatsmaken gebeurt op het inhaalspoor van Wormerveer, waar de Sprinter
4 minuten stilstaat en wordt
voorbijgereden door de IC. De rijtijd Uitgeest – Amsterdam neemt
daardoor toe,
evenredig met de kans op gemiste aansluitingen.
De andere Sprinter op dit traject:
Uitgeest – Amsterdam –
Breukelen – Rotterdam, blijft rijden op zijn normale tijd. Tussen
Uitgeest en
Amsterdam heb je daardoor nu een 11-19-minutendienst in plaats van
kwartier-.
De Sprinter Den Haag – Utrecht – Den
Bosch, vertrektijd 22
en 52 uit Utrecht Centraal, blijft op station Geldermalsen 4 minuten
wachten in
plaats van 2, om de IC naar Maastricht voor te laten gaan.
De Sprinter Woerden – Tiel is ingekort tot Utrecht
- Tiel (en tussen Woerden en Utrecht vervangen door een aparte
Sprinter), en vertrekt 3
minuten eerder uit
Utrecht, 02 en 32 in plaats van 05 en 35. Dat heeft ook verband met die
vervroegde IC Alkmaar – Maastricht, en heeft tot gevolg dat er op het
traject
Utrecht – Geldermalsen een lelijke 20-10-minutendienst ontstaat. In de
dienstregeling 2018 moet het gat van 20 minuten tot Houten Castellum
opgevuld worden
met een
extra Sprinter. Maar daar hebben de reizigers op deze gehaktdag nog
niet veel
aan.
Ik weet niet of dit een uitputtende
opsomming was van de
voornaamste wijzigingen. Maar anders is het in ieder geval uitputtend
in de zin
van zeer vermoeiend voor de lezer.
In het artikel van 2009 verbaasde ik
me over de kreet:
‘spoorboekloos rijden’ voor het invoeren van 10-minutenfrequentie op
corridors
als Amsterdam – Eindhoven. Met die slogan werd vermoedelijk bedoeld: de
reiziger hoeft geen spoorboekje te raadplegen bij zulke metrofrequentie
en kan gewoon
langs het perron gaan staan, wachtend op de dingen die komen gaan.
Anders is dat voor reizigers die
bijvoorbeeld van Zaltbommel
naar Utrecht willen. Die moeten wel degelijk de dienstregeling
raadplegen om te
weten dat ze op woensdagen voortaan 3 minuten eerder aanwezig moeten
zijn op
het station.
De informatie die NS verstrekt over
woensdag = testdag, is
minimaal. Goed, wat posters en omroepberichten op de stations. En de
wijzigingen zijn keurig netjes opgenomen in de reisplanner. Maar op de
website
van NS was er op dinsdag 5 september geen syllabe te lezen over de
testdag.
Vooral veel routinereizigers zullen op de eerste woensdag van een kouwe
kermis
thuiskomen.
Aan ProRail zal het niet liggen.
Volgend dit bericht op hun
site staan ze 24 uur van te voren al in de starthouding om eventuele
storingen
op het traject nóg sneller te verhelpen dan normaal. Ook gaat er bij
overwegen
gesurveilleerd worden om te voorkomen dat mensen, getergd door lange
wachttijden, onder de spoorbomen door gaan duiken.
8:30
Ik raadpleeg
de NS-app voor de actuele vertrektijden op een paar cruciale stations.
Op Amsterdam
Centraal kleurt alleen de Intercity Defect rood, minder
treinen
door een defect wissel; What’s
new? Maar de IC’s Eindhoven
rijden perfect op tijd, elke 10 minuten. Idem dito volgens de actuele vertrektijden op Utrecht Centraal
en
Eindhoven.
Er wordt vanmorgen veel getwitterd
onder de hashtag
#spoorboekloos. Er zijn opvallend veel klachten over gemiste
aansluitingen. De
term ‘spoorboekloos’ zorgt voor hilariteit en ook verwarring. Verder
lees ik
weinig positieve reacties op de testdag, maar daar is Twitter ook niet
voor,
voor complimentjes.
Geen wanklanken vanmorgen uit
Castricum. Wel een verontruste
tweet van iemand die de berichtgeving over de testdag klaarblijkelijk
gemist
had, en daarmee de trein van 8:10. Die was al om 8:05 vertrokken,
geheel
volgens de speciale woensdagdienstregeling, maar hij wist het niet.
9:50
Terwijl NS
in de nieuwsmedia een probleemloos verlopen ochtendspits meldt,
verschijnt er een
bericht uit Vught en Boxtel, aan de spoorlijn
’s-Hertogenbosch - Eindhoven.
Dank zij de 10-minutendienst van de IC’s, zijn de spoorbomen nu drie
kwartier per
uur gesloten. Scholieren en anderen die op tijd ergens moeten wezen,
zijn compleet
radeloos. Ongelijkvloerse kruisingen zijn gewenst, vindt een Vughtse
wethouder,
maar hij beseft dat die er niet komen van de ene dag op de andere.
Amsterdam centraal
12:07 Na een
privé-afspraak (waarom heb ik die op deze woensdag gepland??) betreed ik de
stationshal van Leiden Centraal. Zoals iedere treinreizende senior
krijg ik elk
jaar één extra keuzedag bovenop de 6 die elk twee maanden geldig zijn.
Zoiets bewaar
je voor een heel speciale dag en dit is er zo-een.
Nu sta ik wel tot medio oktober
droog. Ik moest maar eens
langs de Primera, waar ze sinds kort ook betaalbare OV-dagkaarten
verkopen.
12:30 Onderweg
naar Amsterdam even de Actuele vertrektijden raadplegen
op voor de testdag belangrijke
IC-stations als Amsterdam Centraal, Utrecht Centraal, ’s-Hertogenbosch
en
Eindhoven. Nergens rode cijfers; de operatie verloopt tot dusverre
vlotjes.
Twitter, dan. ROVER meldt ontvangen klachten over gemiste
aansluitingen en treinen. Vooral Houten heeft het zwaar te verduren –
maar
krijgt vanaf december een strakke 10-minuntendienst met Sprinters.
Rikus
twittert al dagen over niets anders dan het schandaal rond de
´gluurcamera´s´
(woord van het jaar??) die ingebouwd zijn in digitale reclames op
stations. En een
treinreiziger plaatst een foto van een lege coupé: ideaal, dat
spoorboekloos
rijden! Ja, in de dal-uren is een 10-minutendienst niet overal
noodzakelijk.
Maar hij ís er wel, vandaag, en de reiziger kan ervan profiteren.
12:59
De IC
Alkmaar – Maastricht loopt station Amsterdam Centraal binnen langs een
leeg
perron 4b. Ja, de vorige is net weg, natuurlijk. Alle IC’s richting
Utrecht vertrekken
van spoor 4b; overzichtelijk.
Informatiemedewerk(st)ers houden analoge mededelingenborden
omhoog met mededelingen die soms verrassen, en soms toch ook. Elke 10
minuten
een IC naar Eindhoven is een verrassing voor wie het nog niet gehoord
had. Een
mededeling die trouwens niet helemaal klopt: de treinen van 25 en 55
rijden als
vanouds naar Nijmegen en je zult dus in Utrecht over moeten stappen.
Gaan we zo
proberen.
Minder verrassend is het feit dat je kunt instappen als er
een trein met open deuren gereed staat langs het perron – maar dan wel
weer verrassend
dat je er vandaag ineens op gewezen wordt.
13:04
De IC naar
Maastricht vertrekt net iets te vroeg, om te voorkomen dat ze
aansluiting
moeten overnemen van de Sprinter Uitgeest – Rhenen die net komt
binnenrijden op
spoor 5. Sympathiek van die conducteur!
13:15
De IC
Amsterdam Centraal – Eindhoven, die extra IC die elk halfuur wordt
ingezet,
komt leeg voorrijden, en ik stap in. En velen met mij; hij is redelijk
bezet –
met reizigers die de IC Maastricht gemist hebben?
13:23
Ook op
Amsterdam Amstel informatiemedewerkers met borden.
13:27 De IC naar
Den Helder vertrekt op tijd van dit station.
13:33
Ik neem de
– ook alweer goed bezette – IC naar Nijmegen. Het is maar een IRM-4;
tot
dusverre heb ik alleen zesjes gezien.
13:45
Op de
seconde om kwart voor twee passeren we onze tegentrein, Nijmegen – Den
Helder.
13:52 Als een dag spoorboekloos rijden perfect volgens het spoorboekje verloopt, haal je op Utrecht Centraal die aansluiting op de IC naar Venlo / Heerlen met gemak. Ik laat hem echter lopen. De plaatsnaam Houten is nu al een paar keer gevallen, en daar wil ik wel even heen. Ook in Utrecht vertrekken de IC’s richting Eindhoven overigens altijd vanaf hetzelfde spoor.
13:59
In Utrecht
een informatietekst die ik nog niet gezien had in Amsterdam: ‘HIER IS
NOG
PLEK’. Dat er nog plek is in de Sprinter naar Tiel, die gereed staat op
spoor
21, verbaast me niet. Het is een SLT met 2 maal 4 bakken en hij zit
maar 10
minuten achter zijn voorganger naar Den Bosch. Geen Japanse taferelen,
hier.
14:07
Dender,
dender, dender, dender: Op Utrecht Lunetten worden we ingehaald door de
IC naar
Maastricht.
14:10 Aankomst op station Houten. Ik wil de volgende Sprinter naar ’s-Hertogenbosch nemen, v. 14:31. In de tussentijd kan ik mooi een paar panorama’s schieten van station Houten. Vanavond thuis gauw kijken of ze gelukt zijn.
14:28 Ik dirigeer
twee mannen, buitenlandse toeristen (hoe zijn díe hier verzeild?) de Sprinter
naar Den
Haag in. Ze haken naar het vermaak, de cultuur, de kroegen en mogelijk
ook de
hoeren & snoeren van Amsterdam. Ik bezweer ze, in Utrecht over
te stappen;
ze beloven het, aarzelend, en vertrouwen me maar half.
Enfin, als ze blijven zitten: Den Haag is ook een leuke stad
en in
Amsterdam hebben ze genoeg (van) toeristen.
14:29 De Sprinter
naar Den Haag vertrekt en wordt tegelijkertijd ingehaald door de IC
Schiphol. Het
IC-verkeer loopt perfect; langs de baan kun je het nog beter in de
gaten houden
dan als je zelf in een IC zit. In 2009 was hier in Houten nog
dubbelspoor
en konden IC’s Sprinters niet inhalen. Toen was het heel erg dapper om
een
10-minutendienst te rijden, maar met vierspoor feitelijk een
peulenschil. Toch
nog 13 andere generale repetities na vandaag.
14:57
Tijd
voor mijn dinunch, of wel lunéé, zoals ik altijd zeg. Op naar de
Stationshuiskamer! Daar hoor ik het vertrouwde geluid van de regelmatig
langsstormende IC’s. Op de ouderwetse houten wachtkamerbank zitten twee
verliefde scholieren op fluistertoon te praten, neus aan neus. Wie weet
hoeveel
treinen ze al voorbij hebben laten gaan. Ze hebben het vast ook over
heel andere
dingen dan de NS-testwoensdag. Maar er is vandaag verder ook geen enkele
reiziger die ik
erover hoor praten; we zijn er al aan gewend voordat het echt ingevoerd
is.
Het zijn die weken tussen zomer en
herfst; volgens de
astronomen het een en volgens de meteorologen het ander. Het weer houdt
vandaag
ook het midden: windvlagen, bleek zonnetje soms; vanaf vandaag weer
truienweer.
Bomen geven hun eerste bladeren de vrijheid. Hoe gaan die testdagen
straks in
november verlopen, als de blaadjes echt massaal vallen? Die vraag
brengt me
weer terug bij het spoor.
16:23-16:53 De spoorbomen in Vught zouden 45 minuten per uur gesloten zijn, volgens die wethouder. Dat lijkt me heel erg stug. Hij stond bij de Loonseweg in het noorden van Vught, waar het spoor naar Tilburg aftakt van dat naar Eindhoven. Daar passeren op deze testdag 24 treinen per uur (was tot en met gisteren: 20). Bij de passage van een trein op volle snelheid zijn de bomen ongeveer 45 seconden dicht. Bij de 8 treinen van en naar Tilburg iets langer, omdat die een snelheidsbeperking hebben; zeg: 75 seconden. Dan kom ik op 22 minuten totaal.
Maar dat is theorie. Zelf ga ik een half uurtje blijven staan kijken bij
de
spoorovergang op de Helvoirtseweg, 300 meter ten noorden van het
station, waar alleen de treinen van en naar Eindhoven passeren (16, was 12).
Om 16:40 komt de Sprinter Den Bosch nog opdagen met 6
minuten
vertraging. Deze keer blijven de bomen wat langer gesloten omdat de
trein nog
op gang moet komen vanaf het station. 8 minuten later een losse IC; 4
minuten
daar weer na de Sprinter de andere kant op. Van de laatste maakt de IC
Enkhuizen handig gebruik door sneaky achter deze FLIRT langs te
flitsen. Maar
ik heb hem wel gezien, hoor; hij is 5 minuten te laat.
17:42
Ook bij
de spoorovergangen vóór station Boxtel zie ik die koppeltjes
ProRail-functionarissen.
Ook het spoor tussen Boxtel en Eindhoven krijgt per uur 24
treinen te
verstouwen (was: 20), net als dat in het noorden van Vught. Maar op dit viersporige traject zijn er geen
gelijkvloerse wegkruisingen.
Voor
mij mogen ze
dit tienminutentreinensysteem meteen ook doortrekken naar Alkmaar, dan
behoren onwaardige
taferelen zoals gisteren in Castricum ook tot het verleden – en wordt
er daar mogelijk
een knoop doorgehakt over een ongelijkvloerse kruising met het
wegverkeer.
Nog
even een blik
op Twitter. ROVER heeft de godganse middag zure oprispingen en scheten
uit het
maagdarmkanaal van preses Kruyt op Twitter geslingerd. Voor mij des te
meer
reden om vóór het systeem van #spoorboekloos rijden te zijn.
Dit is maar het
begin.
Kunnen de notoire klaagorganisaties nu eens een keertje naar de
toekomst kijken, in plaats van te mauwen over wat tekortkomingen –
waarvoor
ook ik
de ogen niet sluit? Misschien een lobby bij het nieuwe kabinet – als
dat ooit
nog geformeerd wordt – voor een klein beetje minder asfalt en hier en
daar wat
verbeteringen in de spoorinfrastructuur? Om op meer trajecten
tienminuten-rijden
mogelijk te maken; ook voor Sprinters? Zou dat kunnen?
Frans Mensonides
6 september 2017
Laatste aanpassing: the d after
Er geweest: woensdag 6 september 2017
©
Frans Mensonides, Leiden, 2017