Ergens in Amstelveen
Maandag
4 maart 2019:
chaos in Amstelveen, in een ochtendspits met onstuimig weer. De
tijdelijke
buslijn 55, Amsterdam Zuid – Amstelveen Sacharovlaan, kampte met
capaciteitsgebrek en liep, mede door wegwerkzaamheden, vast in het
verkeer. Dit
tot woede van Rikus en vele anderen.
Wat is
er allemaal
aan de hand in Nederlands grootste plaats zonder spoorwegstation?
Zaterdag 2
maart 2019 nam Amstelveen na ruim 28 jaar afscheid van de
Amstelveenlijn, de metro
/ sneltram Amsterdam Centraal – Amstelveen Westwijk, GVB-lijn 51. De
dag daarop
werd lijn 51 vervangen door die tijdelijke buslijn 55.
De
komende ‘2 jaar’
(het zullen er wel 3 of 4 worden) wordt de raillijn door Amstelveen
omgebouwd
tot Amsteltram. Die begint bij station Amsterdam Zuid en wordt vanaf
het
huidige eindpunt Amstelveen Westwijk over een afstand van 5½ km
verlengd naar
Uithoorn.
De
woensdag na die
chaotische maandag ging ik, voor dit immer bovenop de actualiteit
zittende
OV-magazine, zelf in de middagspits kijken in Amstelveen. Ook nam ik de
nieuwe
metroverbinding Amsterdam Centraal – Isolatorweg.
In het
voorjaar van
2017 schreef ik alles al over de Amsteltram wat er te schrijven viel;
het project
heette toen tussen haakjes nog: Uithoornlijn. Nu eerst een korte
samenvatting
van dat verhaal; alles wat je moet weten
gevoeglijk kunt overslaan over rail in Amstelveen.
Bij Amsterdam Zuid
De metro /
sneltram Amsterdam Centraal – Amstelveen Poortwachter, lijn 51, werd
tussen
herfst 1990 en herfst 1991 in fasen en met veel vallen en opstaan in
gebruik
genomen. De GVB-voertuigen reden van Amsterdam Centraal tot Zuid als
metro, met
stroomvoorziening via een derde rail. Tot station Spaklerweg volgde
lijn 51
hetzelfde traject als de metro’s 53 en 54 naar Amsterdam Zuidoost.
Bij Zuid onderging het railvoertuig
een transformatie van
metro tot tram: voeding via bovenleiding in plaats van derde rail.
Daarna ging
het op maaiveld verder naar Amstelveen. Tot het stadshart daarvan
deelde lijn
51 zijn sporen met tram 5 (Amsterdam Centraal – Amstelveen Binnenhof;
vanaf
zomer 2018: Westergasfabriek – Amstelveen Binnenhof).
De haltes tussen Amsterdam Zuid en
Binnenhof kenden hoge en
lage perrons voor respectievelijk de sneltram 51 en de langzaamtram 5.
Die
perrons veroorzaakten vooral na introductie van de OV-chipkaart veel
verwarring. Bij de tram moest je namelijk inchecken in het voertuig, en
bij de
sneltram op het perron, op straffe van een zwartrijdboete.
In 2004 werd lijn 51 doorgetrokken
naar Amstelveen Westwijk in
het zuiden van Amstelveen (ík heb die naam Westwijk niet verzonnen).
Plannen
voor verdere doortrekking naar Uithoorn bleven in de ijskast, tot eind
2016,
toen de Vervoerregio Amsterdam de knoop doorhakte.
Onwennig om in de verleden tijd te
spreken over de
Amstelveenlijn, die eens een veelbelovend, en later ook wel noodlijdend
lightrailproject was. De komende jaren dus de ombouw van de
Amstelveenlijn tot
Amsteltram. Tijdens deze operatie rijdt tram 5 gewoon door, behoudens
enkele
weekends van stremming.
De 5 haltes Spinnerij, Marne, Gondel,
Amstelveen Centrum en
A.J. Ernststraat zullen worden opgeheven. Hetzelfde geldt voor de hoge
perrons
bij de nog resterende haltes; er rijden straks alleen nog
lagevloertrams door
Amstelveen. Bij de haltes Sportlaan, Zonnestein en Kronenburg in
Amstelveen komt
een ongelijkvloerse wegkruising. En Uithoorn krijgt 3 tramhaltes.
Als het project klaar is in 202x (ik
beloof geen exact
jaartal), rijden er Urbos-trams van Amsterdam Zuid naar Uithoorn
Dorpscentrum,
vlakbij het oude station van de Haarlemmermeerlijn. Vanuit Uithoorn en
Amstelveen
Zuid kun je dan niet (meer) rechtstreeks naar Amsterdam Centraal. Je
zult
moeten overstappen op de Noord/Zuidmetro of de ringmetro
lijn 51. Of deze
operatie nou al met al een voordeel is? Niet voor iedere reiziger….
Hoe rijdt de vervangende bus 55 de komende jaren door
Amstelveen? Zie het kaartje. De lijn begint bij de bus-/tramhalte ten
noorden
van station Amsterdam Zuid. De eerstvolgende halte heb je bij de Vrije
Universiteit. Daarna racet de bus non-stop naar de halte Amstelveen
Oranjebaan
in het centrum. Op dit traject kan men nog steeds gebruik maken van
tram 5. Daar
zal het dan wel druk worden. Dat controleer ik straks ook nog even.
In de zuidelijke helft van Amstelveen
heeft de bus veel haltes.
Hier volgt hij niet altijd de trambaan, maar heeft hij een eigen route.
Daarin
is ook de kantoorlocatie aan de Laan van Langerhuize in opgenomen.
Het eindpunt ligt op bedrijventerrein
Legmeer bij
de
voorlaatste halte van de gewezen sneltram: Sacharovlaan. Sneu is dat
wel voor
de bewoners van Westwijk. Deze v/m eindhalte van de tram is niet
bereikbaar met
bus 55. Er rijdt nu een pendelbusje, lijn 551, van Westwijk via de
Sacharovlaan naar het ziekenhuis van Amstelveen. Deze week gebeurt dat
nog in
de onhandige en schandalig lage frequentie van 40 minuten. Na protesten
van
buurtbewoners wordt dat met ingang van volgende week maandag: 20
minuten. Toch
denk ik niet dat dit lijntje zich verschrikkelijk populair gaat maken.
Bus 55 heeft een metrofrequentie: 5
minuten in de
ochtendspits, 6 minuten in de middagspits, 10 in de dal-uren en tot ’s
avonds laat
nog kwartierdienst.
De middagspits begint al om 15:00 op
deze lijn. Als ik kort
na dat tijdstip aan kom lopen, zie ik drie informatiemedewerk(st)ers
van GVB
een menigte naar uitkomst dorstende reizigers te woord staan. Een
spervuur van
vragen wordt afgevuurd, waarvan niet de minst opmerkelijke luidt: ‘Waar
vertrekt de trein naar Eindhoven?’ Nee, vast en zeker niet van het
busperron.
Ook worden er folders uitgedeeld. In
een moment van luwte
pakt een GVB-medewerkster zo’n folder van de stapel, en gaat deze zelf
maar
eens rustig staan doorlezen. Je moet toch een beetje op de hoogte
blijven?
‘We kunnen er niet meer onderuit’,
kopt de folder;
‘Amstelveen stapt over op een nieuwe tramlijn’. ‘Onderuit’ is een
toespeling op
ook al niet de minst opmerkelijke haltenaam in Amstelveen.
De folder is ook in het Engels, al
raakt dat ‘Onderuit’ wel lost in translation.
Expats worden maar
in de watten gelegd met dat Engels. Laatst bestond een van hen het op
Twitter om te klagen omdat in een Haagse stadsbus een
stremming
alleen in het Nederlands was omgeroepen. Ach, ik kan me de ontreddering
die dat
teweeg bracht, ergens wel indenken. Zo werd ik afgelopen zomer
in Liverpool
geconfronteerd met een staking op een deel van het spoornet. Wat denk
je? Geen
woord over omgeroepen in het Nederlands!!
Een vanmiddag vervroegd vrijgelaten
kantoorklerk komt aanrennen,
met flapperende jaspanden, zwaaiend met zijn paraplu en met een
radeloze blik
in de ogen: deze bus mag hij beslist niet missen! Deze bus die nog
zonder
chauffeur geparkeerd staat.
Na een poosje stap ik ook in. De
gelede bus is goed bezet,
maar er hoeft toch niemand te staan. De chauffeur is een gemoedelijk
geval van beginnende
obesitas (om het denigrerende ‘dikkerd’ te vermijden) die met een
jobsgeduld
alle vragen van passagiers beantwoordt. De 130 chauffeurs die dienst
doen op
deze lijn hebben een speciale opleiding gehad en zijn mogelijk speciaal
psychologisch geselecteerd in de omgang met zenuwachtige reizigers.
Kort daarna rijden we over de
Beneluxbaan, de ruggengraat
van Amstelveen, die momenteel één grote open wond is; op meerdere
plekken wordt
er gewerkt aan de trambaan. Tot grote vertraging leidt dat op het
moment niet,
in tegenstelling dus tot maandagmorgen.
Onderweg is de heroïsche, historische
1-4 zege van Ajax op
Real Madrid van gisterenavond hét gesprek van de dag. Dat jok ik; de
hele
middag hoor ik er geen mens van reppen. Maar ik schrijf het toch op
voor de
sfeer en het tijdsbeeld; dan weet ik als ik dit over een jaar of 20
overlees,
oh ja: dat was de dag na die heroïsche, historische zege.
Halte Oranjebaan. Verder naar het
zuiden begint een rit
langs hoge flatblokken met galerijen en rijen ruiten tot waar het oog
reikt.
Reed hier heel vroeger, nog vóór de metro / sneltram, bus 67 niet?
Bij kantorencomplex Gondel zien we de
nu ongebruikte
sneltrambaan weer opduiken. Niet lang daarna bereiken we het eindpunt
Sacharovlaan. We zijn een heel dik halfuur onderweg geweest vanaf Zuid
voor een
kilometer of 11. De sneltram deed het toch zo’n 8 minuten sneller. En
voor de
omwegen die bus 55 maakt, moet
je gewoon betalen als je op saldo reist; Rikus
schrijft erover op de dag dat ik dit typ.
De waarschuwende knipperlichten bij
de tramhalte zijn nog in
werking, hoewel er de eerste jaren geen tram meer komt. Zelf kijk ik
ook nog
zorgvuldig naar links en rechts als ik de trambaan oversteek voor een
foto.
Ik loop verder al fotowandelend terug langs de busroute. Snertweer,
vandaag (weer om snert te willen koken);
de somberte valt niet helemaal weg te fotoshoppen.
De regelmaat zit er vanmiddag goed in
op lijn 55.
Elke 6 minuten
haalt een bus me in en elke 6 minuten komt me er een tegemoet. Wacht
eens even,
dat klopt niet en dat KAN ook niet kloppen. Er komen me meer bussen
tegemoet dan me inhalen. Dat komt: ik heb zelf ook snelheid, al ligt
die lager dan die van de
bus. Het inhalen duurt daardoor langer dan 6 minuten en het
tegemoetkomen
korter.
Enfin, ik stap zelf weer ergens in de
bus. Nu moet ik om de
3 minuten een tegenligger kunnen begroeten en als het goed is, nooit
ingehaald
worden door een andere bus. Dat klopt perfect. Ook zie ik nergens
opstoppingen
of overvolle bussen.
Alleen zullen in de bus van 17:30 van
Station Zuid, die ik
met 2 minuten vertraging zie vertrekken, wel wat mensen met een
staanplaats
genoegen zullen nemen.
Er zullen ook we de nodige mensen
afgehaakt zijn en vóór
202X niet meer terugkomen. De sneltram vervoerde in de zuidelijke helft
van
Amstelveen 16.000 passagiers per dag. Als die allemaal de bus genomen
hadden, was
de 6-minutendienst beslist niet voldoende geweest.
Bij de VU
Nog een ritje heen en weer met tram
5, van VU naar het eindpunt
Binnenhof. De VU, waar geen Nederlands meer gedoceerd wordt. Maar als
voertaal
was Nederlands al eerder afgeschaft aan alle universiteiten. Ik ben
geloof ik zo
langzamerhand een fossiel, dat ik onze taal nog gestudeerd heb. En nog
spreek
en schrijf.
En ja, die tram zit natuurlijk eivol.
GVB heeft 3 extra
dienstwagens ingezet op lijn 5. Maar de frequentie in de spits is niet
verhoogd
en is nog steeds 5 minuten.
De haltes Kronenburg en Zonnestein
zijn geschrapt
in verband met de werkzaamheden en vervangen door de halte Biesbosch
daartussenin. Ik zie onderweg verder nog wat mensen staan op
de
hoge perrons voor
de sneltram. Mensen die nooit folders lezen, in welke taal dan ook. En
die het
ook niet vreemd vinden dat ze in hun eentje op dat perron staan.
Niet om olie te gooien op het vuur
van chauvinisme, maar het
metronet van Rotterdam is 78 km lang, zelfs nog zonder de Hoekse Lijn.
Mocht
die ooit nog in gebruik worden genomen, dan klimt het RET-metronet naar
op de
kop af 100 km.
De routewijziging van metro 51 pakt
wel uit in het
voordeel van
de reizigers in Amsterdam West. Metro 50 (Isolatorweg – Gein) krijgt
tot station Overamstel versterking van lijn 51, waardoor eindelijk een
frequentie geboden wordt
die recht doet aan de drukte.
Lijn 50, De Ring, geopend in 1997,
had ooit door moeten
lopen van Isolatorweg tot Amsterdam Centraal en was dan echt rond
geweest. Nu is er dan
eindelijk een rechtstreekse metroverbinding Isolatorweg – Centraal,
maar wel met
een enorme omweg. 18,5 km, 19 stations en een rijtijd van 30 minuten.
Op de pedelec doe je het in de helft van de tijd.
En als je snel van Centraal naar Zuid
wilt, neem je nu
natuurlijk lijn 52, de Noord/Zuidmetro. De verdienste van
lijn 51 is dat de
rechtstreekse verbinding Amstel – Zuid in stand is gebleven.
Ik ben eind 2004, begin 2005 nog een
blauwe maandag over dat
traject naar mijn werk gegaan. Ik werkte toen voor die foutieve baas
van dat
archiefbureautje, over wie ik het wel eens gehad heb. Die man was zwaar
fout-na-de-oorlog,
en heeft onze
pensioenpremie achterover gedrukt.
Ik werkte in die grijze bunker vlak
bij station Amstel die
in 14 jaar tijd alleen maar grauwer is geworden. De snelste weg
daarheen vanuit
Leiden was: trein naar Amsterdam Zuid en metro naar Amstel. Met de
metro naar
de zaak: een luxe die ik verder nooit gekend heb in tot dusverre 44
jaar loondienst.
Een beter uitzicht vanuit een kantoorraam heb ik ook vrijwel nooit
gekend: alle
treinen en metro’s die Amsterdam Amstel aandeden.
Heemstedestraat
Eerder op deze middag maakte ik een
rit met lijn 51 van
Amsterdam Sloterdijk naar Amstel, met fotostop op station
Heemstedestraat. In
Amsterdam West rijdt de metro nu 5-minutendienst, in combinatie met
lijn 50, en
dat is beslist geen overbodige luxe gezien het passagiersaanbod.
Als je hier op een station staat, zie
je in een
kwartier
tijd een complete vlootschouw. Je hebt de CAF’s uit 1997, met hun
karakteristieke
gierende geluiden, de nieuwe M5´en met hun bankjes met de rug tegen de
muur en de oude stellen uit 1990 die tot voor kort dienst deden op de
Amstelveenlijn.
Die laatste worden nu alleen op het
metronet ingezet. De in-
en uitklapbare treden bij de deuren zijn vastgelast. Vroeger werden ze
ingeklapt als het voertuig van metro in tram veranderde.
Oh ja, ik moet nog melden dat lijn 51 voorlopig niet stopt op station
Spaklerweg.
Als je daar wilt wezen (waar ooit de Bijlmerbajes was) kun je op Amstel
overstappen op lijn 53 of 54.
En daarmee is alles wel gezegd. Ik
kom opnieuw kijken in
202x, als de Amsteltram af is.
Frans Mensonides
10 maart 2019
Er geweest: woensdag 6 maart 2019
PS:
Die
inhalende en tegemoetkomende bussen laten me niet los. Op de terugweg
in de trein sla ik weer aan het rekenen. Laat ik uitgaan van ronde
getallen; dat maakt het iets doorzichtiger. Stel dat ik als
fotowandelaar gemiddeld 4 km per uur loop, en de bus gemiddeld 20
rijdt.
Verhouding 1:5. En stel: de bussen rijden met ideale punctualiteit, dus
precies om de
6 minuten. In 6 minuten tijd rijdt een bus 2 km en loop ik 400 meter.
Op het moment dat ik
gepasseerd word door een bus, heb ik 2 km voorsprong op de volgende
bus.
De relatieve snelheid van de bus ten opzichte van mij is
20-4=16 km/uur. Dat is 4/5 van zijn werkelijke snelheid. Hij
heeft dus 5/4
van de normale tijd nodig om die 2 km
achterstand op mij te overbruggen, dat is 1,25 * 6 minuten = 7½
minuten. Elke 7½ minuut haalt me een bus in. Even
controleren. Ik ben in die 7½ minuut 500 meter verder gekomen; die bus
2500
meter, ofwel die 2000 meter achterstand plus het stuk dat ik gelopen
heb. Klopt.
Voor de tegemoetkomende bussen geldt een vergelijkbare
redenering. Die rijden ten opzichte van mij 24 km/uur, dus 6/5 van hun
werkelijke snelheid. Ze doen er dus 5/6 van 6 minuten over om mij
tegemoet te
rijden, en dat is 5 minuten. In die tijd leggen ze 5/3 km af, en ik 1/3
km.
Maakt samen weer die 2 km. Klopt als een bus!
FM
©
Frans Mensonides, Leiden, 2019