Op vrijdag 23 februari 2024 vond, nog ruim voor het
ochtendkrieken, de feestelijke opening plaats van de 4e versie van station
Ede-Wageningen. Het station dateert oorspronkelijk van 1845.
De passagiers van de eerste treinen op die vrijdag konden voor
het eerst gebruik maken van de nieuwe toegang aan de zuidzijde van het station.
De tunnel aan de noordzijde, in gebruik sinds 1984, was afgesloten en het
busstation aan die zijde opgedoekt.
De hoogwaardigheidsbekleders die een stuk nachtrust hadden
opgeofferd voor het openingsfeestje, waren NS-regiodirecteur Maarten Haverkamp,
directeur ProRail Stations Karen te Boome en de Edese wethouder van onder meer mobiliteit:
Peter de Pater (een naam die aardig assoneert en allitereert, tussen haakjes).
Ook vroeg bij de pinken waren de als gehelmde bouwvakkers vermomde
obers die smoothies ronddeelden aan de eveneens erg matineuze reizigers. Die
smoothies werden geserveerd in bekertjes die, net als het huis van de heks in
Hans en Grietje, vervaardigd waren van koek.
Zoals
gebruikelijk bij feestelijke openingen in het
Nederlandse OV, is het te openen object nog bij lange na niet af. Ja,
je kunt
doen wat je al sinds 1845 kon doen op station Ede-Wageningen: op de
trein
stappen. Maar de geparkeerde fietsen vormen nog steeds de hoop oud
ijzer die de omgeving al decennialang ontsiert. Die is wel
verplaatst naar een iets andere locatie, bij de ex-kazernes (zie
hieronder). Verder zijn de meeste
winkeltjes en horecagelegenheden nog niet open, de toegangswegen nog
niet af en
moet de nieuwe westelijke tunnel nog aangelegd worden.
Ik kwam zelf meteen op dag één al kijken, op een minder
vroeg tijdstip dan sommige anderen. De klok van het nieuwe voorplein staat op
de foto op 12 over 12, maar in werkelijkheid liep het al tegen half 2. De 4
klokken op het fraaie, opvallende torentje lopen nog niet synchroon met de
Midden-Europese wintertijd, en ook niet met elkaar.
Straks meer foto’s, maar eerst een stukje geschiedenis.
Het station ging dus open in 1845, aan de Rhijnspoorweg
Amsterdam – Arnhem, de 2e spoorlijn van Nederland, na de Oude Lijn. Het lag
midden in de rimboe, 2 km ten zuiden van het toen onbeduidende stadje Ede, en 8
ten noorden van het even nietige Wageningen. Het station heette in het begin
Station Ede van den Rhijnspoor. Ze hadden het later eigenlijk beter
Ede-Bennekom kunnen dopen; Bennekom ligt er dichter bij dan Wageningen.
Het station zag aanvankelijk 4 treinen per richting, niet
per uur maar per dag, en telde 10.000 instappers, niet per dag maar per jaar.
Maar het vervoer trok aan en de steden groeiden, en al in 1877 maakte het
station plaats voor zijn opvolger. Die zong het dik een eeuw uit: tot 1984. En
nu dus nummer 4.
Station Ede-Wageningen anno 1925.
Beeldbank Barneveld. Foto
heb ik ooit overgenomen van wijlen (?) stationsweb.nl: Ede-Wageningen
De eerste plannen voor de vernieuwing van het station - of project
Spoorzone Ede, zoals de officiële naam is - werden gesmeed ergens halverwege de
jaren ’10. Het station moest een 3e perron krijgen in verband met de
introductie van ETMET (Elke Tien Minuten een Trein) op het traject Arnhem –
Utrecht – Schiphol – Leiden – Rotterdam. De extra treinen op die route gingen rijden in
september 2021 – ook daar was ik bij – maar de meeste zijn inmiddels al weer
opgeheven. Er rijden er nu alleen nog een paar in de spits, en dan niet op
vrijdag.
Maar dat zal op den duur wel in orde komen. Het oude station
was ook te krap geworden voor de stromen reizigers; de reizigersaantallen waren
in 2019, het laatste jaar voor corona, opgelopen tot 20.000, niet per jaar,
maar per dag. Verder zag het station er na 40 jaar ook wel wat afgebladderd
uit. De oude stationsgebouwen worden de komende jaren gesloopt.
Aan het eind van het decennium mislukte de aanbesteding van
de klus; geen enkele aannemer hapte toe. Maar in 2021 ging de bouw toch van
start. In opdracht van ProRail en in samenwerking met de gemeente Ede en NS
Stations vatte EdesPoort de klus aan (Ede spoort of Edes poort, vat je ‘m?).
EdesPoort is een consortium bestaande uit VolkerWessels Infrastructuur (Van
Hattum en Blankevoort en VolkerRail) en Van Wijnen Arnhem.
De ingebruikname van het nieuwe station
vindt verspreid over meerdere jaren plaats. Bij het 3e perron
(spoor 5) stopten eind
2022 de eerste treinen. Het houten dak boven de sporen, net zo duurzaam
als de
rest van het station, kwam niet lang daarna gereed. Maar pas in de
winter van
2026 zal de hele klus geklaard zijn.
Op dat opvallende dak bevinden zich 300 zonnepanelen die per jaar
gezamenlijk zorgen voor 64 megawatt aan groene energie. Dat is mooi, dat is allemaal heel mooi! Maar de OV-voorvechter die het station laatst een
akelig tochtgat noemde, heeft ook niet helemaal ongelijk. Dat geldt trouwens
wel voor meer stations op het wereldrond.
Niet af
De foto’s. Ik ben niet zo iemand die perse met de allereerste trein naar de
opening van een nieuw station wil reizen, en arriveer ruim na het noenuur. De
smoothie-serveerders staan er nog.
‘Een smoothie, meneer?’
‘Goh, dat heb ik nou nog nooit gedronken. Er zit toch geen alcohol in?’
‘Nee, helaas niet, ha, ha, ha!’
‘Nou, laat ik er dan maar eens een proeven!’
‘Het bakje hoeft u niet weg te gooien; u kunt het opeten.’
Ik zie mezelf niet op korte termijn een fan worden van zulke
mierzoete smoothies. En dat koekje-bakje is knoerthart. Maar goed, het gaat om
het gebaar, zoiets.
De smoothie-mensen
Het plein aan de zuidzijde van het station (3x)
De bussen zijn verplaatst van de noord- naar de zuidzijde. Daardoor
zal snackbar Kappa-Docie, op de plek van het oude busstation, wel veel klandizie
verliezen. Kappa-Docie, speciaal daarvoor onderbrak ik mijn reis wel eens op
Ede-Wageningen. Ik weet niet of hij zal verhuizen naar de nu nog vrijwel
leegstaande winkelgalerij aan de andere kant.
Blik vanaf spoor 1 op de IC richting Utrecht langs spoor 3. Van spoor 1 vertrekken als vanouds de Protos-treinen van de Valleilijn (Ede-Wageningen – Amersfoort Centraal; deze keer niet op mijn foto).
De boemel Arnhem Centraal – Ede Wageningen loopt binnen op spoor
3
Een blind paard kan de weg naar de sporen vinden in de brede
stationshal.
IC naar Nijmegen op spoor 5
Nog een keer spoor 5
Nu even de stationsomgeving verkennen. Meteen ten noordoosten
van het station was lange tijd een militair terrein, dat nu wacht op een vreedzame
bestemming. Ruim een eeuw lang liep je hier tegen dikke hekken aan. De locatie
was zelfs onzichtbaar gemaakt op landkaarten, als ik het me goed herinner.
2 grote militaire gebouwen staan er nog: de Johan Willem
Frisokazerne en de Maurits-. Ze zijn gebouwd in de periode 1904-1906 naar een
ontwerp van de Kapitein Eerstaanwezend-ingenieur J.L.H. van Holk.
Ik ben niet zo op de hoogte van alle militaire rangen en
standen. Het leger wilde mij niet hebben, waarover ik nou niet verschrikkelijk
teleurgesteld was. Maar bij ‘eerstaanwezend’ zie ik iemand die elke morgen al
om kwart over 6 achter zijn bureau of tekenbord zat; altijd als eerste aanwezig,
net zo vroeg als de officials vanmorgen bij de opening van het station.
Hoe dan ook, de J.W.F.-kazerne doet sinds 2014 dienst als
Akoestikum, een oefenruimte en hotel voor musici, acteurs en dansers. Die
andere, de Mauritskazerne, is een vergader- en evenementenlocatie.
We zitten hier in het hartje van de Food Valley, waar alles
draait om ons dagelijks voedsel. Op het nu braakliggende terrein achter de
kazernes, dat eigendom is van de gemeente Ede, is het World Food Center bezig
te ontstaan. Naast innovatieve bedrijven op het gebied van voedsel komen er ook
woningen en congrescentra.
Archief De digitale reiziger, 2023.
Echt eerstaanwezend hier, nog voordat het station er stond,
was de ‘Keetmolen’. Zie de uitleg bij de molen.
Aan de overkant van het militaire complex, dus aan de
zuidzijde van het spoor, stonden de fabrieken van Enka. Een paar jaar geleden
is het fabrieksterrein omgebouwd tot woonwijk. Ik liep er in 2019 rond voor
mijn toenmalige rubriek Beminde Zaterdag.
Archief de digitale reiziger, 2019
En daarmee zit mijn rondje rond Ede-Wageningen erop.
Bij mijn eerste bezoek, op de openingsdag 23 februari 2024,
heb ik de bewaakte fietsenstalling over het hoofd gezien. Die ging schuil
achter hekken, en was misschien nog niet eens open.
Een paar weken later heb ik de stalling alsnog op de foto
gezet. Hij ligt bij de nieuwe hoofdingang aan de zuidkant en bestaat uit 2
verdiepingen. Ook de OV-fietsen staan hier geparkeerd. Het stallen van een
fiets is gratis voor de eerste 24 uur. Als je hem elke morgen komt brengen, en
elke avond weer afhaalt, betaal je dus helemaal nooit iets.
Desondanks is er ook nog een onbewaakte stalling, geheel
gratis. Bij de oude kazernes heb je nog steeds die enorme kluit oudijzer.
Frans Mensonides
3 maart 2024
Er geweest: vrijdag 23 februari 2024 en op nieuw zaterdag 16 maart 2024.
Laatste aanvulling: 26 maart 2024
©
Frans Mensonides, Leiden, 2024