De digitale reiziger presenteert:

GVB-lijn 3

Lijn 3 is de drukste van Amsterdam, zo bleek na enige correspondentie met Peter Jager van APTI (Amsterdam Public Transport Information), een uiterst informatieve site over het openbaar vervoer in en om de hoofdstad. De lijn trok in de winterdienst 1996-1997 gemiddeld 50000 passagiers per werkdag. Op zaterdag misschien nog wel meer; zaterdag is voor de GVB-tram nu eenmaal de drukste dag van de week. Met zijn aantal van 50000 passagiers bleef lijn 3 lijn 1 (CS - Osdorp) nog net de baas. Bleef, want het zou me niet verbazen als lijn 1 inmiddels de kop heeft overgenomen. Op lijn 3 heeft GVB onlangs de conducteur geïntroduceerd, hetgeen doorgaans leidt tot een flinke achteruitgang in populariteit. De Osdorp-lijn wordt gereden met nieuw trammaterieel, waar geen plek is voor een kaartjesstempelaar.

De drukte op lijn 3 is eigenlijk wel wat wonderlijk. In mijn ogen - met de beperkte visie van de toerist - rijdt de lijn van niemendal (Zoutkeetgracht) naar nergens (Muiderpoort, het minst geliefde van alle Amsterdamse spoorwegstations). Echter: de route voert door 19e eeuwse wijken langs de grachtengordel. Dichtbevolkte wijken. Ook in Den Haag (Schilderswijk) en Rotterdam (oud West) trekken dergelijke buurten de meeste trampassagiers.

Verder is het winkelaanbod in de straten waar lijn 3 rijdt, overweldigend. Ook dit is misschien een verklaring voor de grote reizigersaantallen. Bovendien kan vanuit lijn 3 overgestapt worden op alle overige 17 tramlijnen van de hoofdstad.

Na de komst van de conducteur zal de neiging om lijn 3 te nemen, wel wat zijn afgenomen. Veel van de 50.000 passagiers reizen niet veel verder mee dan een paar haltes; dan wordt het betalen van de ritprijs, door de zuinige Amsterdammers al gauw bestempeld als zonde-geld.

Bij de tweede halte loopt de tram al vol. Achter me hoor ik een reizigster betrapt worden op het bezit van een maandabonnement dat al bijna een week is verlopen. Zij koopt een enkeltje. Dat is nou echt zonde, 3 gulden voor zo'n kort ritje. Een voordeel: de route van lijn 3 ligt geheel binnen 's-Neerlands drukste zone, 5500, zodat je nooit meer kwijt bent dan 2 strippen. En er wordt in Amsterdam royaal gestempeld; ik krijg drie kwartier extra.

De tram blijft vol, er stappen bij iedere halte veel mensen in en uit. Het voordeel van de aanwezigheid van een conducteur is het feit dat de haltes (soms) worden omgeroepen. Het is kil in de tram; de kachel is defect.

Ik wil nog even naar de Leidsestraat en stap over op het Museumplein. De circletram rijdt hier nog steeds zijn rondjes; ook buiten het toeristenseizoen. Ik neem lijn 5 naar de Leidsestraat. Die is echt vol! Later heb ik geen zin meer in het ritje naar de Zoutkeetgracht. Ik besluit, overmorgen terug te komen.

Ik besluit gedurende de rit de instappende passagiers te tellen. Het valt niet mee, gezien de duisternis buiten op de haltes en de onoverzichtelijkheid van de tram. Ik kom dan ook niet verder dan een globale schatting: zo'n 50 passagiers voor de hele rit. Niet echt veel.

Lijn 3 is de schrootlijn van het Amsterdamse net. Er wordt voornamelijk gereden met heel ouwe karren. Alles rammelt, knarst, trilt en bonkt. Vanonder de vloer klinkt gekletter en geratel van kettingen en tandwielen. Ik verwacht nog eens te zien gebeuren dat er een tram uiteenvalt in 25.000 schroefjes en moertjes. Mijn tram draagt nummer 663, voor de mensen die in dit soort details geïnteresseerd zijn. Geen klachten over kou, deze keer. Onder mijn stoel bevindt zich een enorm heteluchtkanon dat lucht met een temperatuur van 87 graden Celsius de tram in blaast. Ik trek, binnen de grenzen van het betamelijke, alles uit wat ik aanheb.

Lijn 10 (Westermarkt - Indische buurt) ontmoeten we op het Marnixplein. Zo te zien is er nergens een gemeenschappelijke halte. De lijnen 3 en 10 lopen parallel, op gemiddeld zo'n 500 meter van elkaar. Dit neemt niet weg, dat beiden voldoende bestaansrecht hebben.

Op de Frederik Hendrikstraat deelt lijn 3 zijn route met nr. 12 (Sloterdijk - Amstel). Bij de halte staat een aardige dwarsdoorsnede van de GVB-klandizie: drie bedoeïenvrouwen in flinterdunne witte gewaden, die gekleed zijn op de temperatuur binnen; een blanke man met een haardracht die op geen enkele kappersvakschool wordt onderwezen; een Surinaamse vrouw met een uiterst Hollands regenkapje; haar zoon van een jaar of 14, met rasta-haar; een dikke Amsterdamse vrouw met haar dito dochter, die niet in de gaten had dat er geen stempelautomaten meer zijn. Enkele seconden later, op het kruispunt, kan een aanrijding met een personenauto ternauwernood voorkomen worden. Veel getoeter, gebel en boze gebaren over en weer.

Wij passeren het Concertgebouw bij het Museumplein, waar ik afgelopen donderdag ben uitgestapt. Wanneer de tram met zijn vierkante wielen over een kruispunt rijdt, (rammel, rammel, rammel) vallen de lichten meestal even uit. HTM lijn 3 en GVB lijn 3: beoordeeld op comfort zijn het tegenpolen. Er heeft op de Amsterdamse lijn 3 eens een Haagse tram gereden, om de bestuurders te laten wennen aan de voetbediening. "Wat een prachtige tram" riepen alle passagiers in koor. Nou, als een Amsterdammer toegeeft dat het elders beter is...

Bij de van Woustraat, waar we lijn 4 kruisen, stapt helemaal niemand in of uit. De loop zit er vanmiddag niet in. Zijn de mensen eindelijk moe van het winkelen? Het is ook geen dag om je huis te verlaten.

We bolderen over een duistere Riembaan. Althans, zo wordt deze straat genoemd door Gerard Reve. Ik zal mijn exemplaar van De Avonden zo langzamerhand maar weer eens op gaan zoeken. "Word ook conducteur!" beveelt een affiche. "Hoe meer conducteurs, hoe veiliger de tram". (En hoe minder druk, denk ik er achteraan). Op het plaatje staat een forse man afgebeeld met vuistdikke spierballen. Gezien de omvang van het conducteurshokje lijkt dit me meer een (Melkert)baantje voor magere mensen .De twee dikke vrouwen gillen om het hardst. "KIJK EENS, DIT IS DE MAVO WAAR SJONNIE OP ZIT!! Blijkbaar moet iedereen dit horen. Het Sarphatipark ziet er, in de regen, onaantrekkelijk uit. Het is het Oosterpark, trouwens. Vlak bij het Muiderpoortstation bevindt zich in een zijstraat een drukke markt. Ik blijf alleen in de tram achter met de dikke gillende dames. We rijden een klein rondje door de Indische buurt zodat de tram met zijn neus weer in de richting van de Zoutkeetgracht staat. 15.28, ik heb 32 minuten gedaan over de rit. In de tram terug is het weer kil. Het tocht, al zijn alle deuren dicht. De trams van het GVB zijn zo lek als een mandje. De schatkist ook. De markt blijkt te die van de Dapperstaat te zijn, zie ik met een blik op mijn plattegrond. "Domweg gelukkig in de Dapperstraat". Geen idee wie dit gedicht gedicht heeft. Dichters zijn niet mijn sterkste zijde. Met de strekking van het vers ben ik het wel eens. Ook ik ben meer een stads- dan een natuurmens. Op de Dapperstraat stappen 9 passagiers in. In totaal zullen het er op deze rit circa 100 worden. De vaart zit er niet in: bij een opstopping op de 1e Constantijn Huygensstraat en de Sloterdijklaan, verliezen we 5 minuten. Om 16.09 stap ik uit bij de Haarlemmerpoort, na opnieuw een ritje van ruim een half uur. Met lijn 18 reis ik naar CS, waar ik overstap op lijn 25 naar De Bijenkorf. Allemaal nog op datzelfde stempeltje van die royale buschauffeur. Een halve middag reizen door Amsterdam, voor f 1,53: het is te geef. Maar O, die arme schatkist!

Een greep uit het winkelaanbod (Winkel in zeer ruime zin): Meubel OP=OP, ING-Bank, Hotel Oosterpark, Fysiotherapie Oosterpark, Park cafe Engels, Onze Lieve Vrouwengasthuis, De Lelie, Bruna, Honky Tonky Coffeeshop, Tahitha, Isken, Gall en Gall, Sanders Piano's Vleugels, Smullen Vlaamse Frites, Selam Tapijt- en Meubelpaleis, Ben Sterk Tabaksspeciaalzaak, C. v.d. Meulens IJzerhandel, Detemeijer Mode, Reisbureau van Nood, Glasstra Gashaarden, Hotel Albert Inn, Uitzendbureau Otter - Westerlaken, Kapper Loek Limburg, Ideaal Schoenreparatie en Sleutels, My Com Computerapparatuur, Bij Heyst Sanitair, Bouman Koffiezetapparaten, Dierenparadijs, American Barbershop, Grill Resturant Aleksander, Pro Wonen, Overmars Optiek, Mijnheer Gitaar, de Kaaswaag, Kral Fotostore, Boekhandel Martyrium, ProJob uitzendbureau, Eetcafe het Orkestje, Rio Kleermaker, Gary's Muffins, Evangelisch Centrum, Nibo Offset, Gall& Gall, Pizeria Paprika, Autocentrum Frederik Hendrik, Jolanda Snackbar,Vader Sport, Midas Turkye Spacialist, De Roos Bloemwerk (voor een lach en een traan), V&D, Poppeliers Muziekmetropool, Eendcafe, El Taco restaurant, Intertoys, Hairstudio, cafe Westers, Timing uitzendbureau., IBM Personal ware, Brandmeesters Koffie, Oilily, Azzuro (kleding), Dik juwelier, Raymond Linnard, Hillen (lelijke meubels), Schreutelkamp Brillen, Beddingtons Resturant, Eethuisje La Falotte, Joh. W Borkus (kotslelijke lampen), Grolsch De Scotia , Centraal Witgoed Amsterdam, Ijzerhandel Zuid, Braziliaans Restaurant Do Carioco, Verf - Behang - Glas van Kempen, Arke, Dynabyte, Foto Video Esser, De Tandarts, Hotel Vol ( grapje?), Beroepskleding Determeyer anno 1893, Den Hartog Volkorenbakkerij, Van den Broek Billiards Darts, Audio, Romantica Bloemist, Nederlandse Tapijtunie, Eethuisje la Falote, Boekhandel Nomen Nescio, De Bijbel het woord Gods - Die Bibel das wort Gottes, Wildspecialiteiten. Fred de la Bretonniere, Janus Slaapkamermeubilair, Het bed, Dierenspeciaalzaak - Hondenkapsalon, De Sleutelkluis, Chocolaterie Hans Bodt; Meubelluxe, Edah, Weijers Gezondheidswinkel.