LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
304. CORONA,
COVID EN COPILOT (20/08/2024)
303. PAARDENBILLEN
EN -TRAMS; BREITNER IN SINGER (04/08/2024)
302. SPAGHETTIFICATIE
(2): DICHTER BIJ HET ZWARTE GAT IN LEIDEN (09/04/2024)
301. HET BESTE, HET ALLER-, ALLER-,
ALLERBESTE UIT 99 FHM's A-VIERTJES (31/03/2024)
300. FRISSE
WIND IN LAREN; IMPRESSIONISTEN VANHET NOORDEN (25/02/2024)
299. SPAGHETTIFICATIE;
'INTO THE BLACK HOLE' IN VALKHOF MUSEUM (11/02/2024)
Kunsthal KAdE aan het Eemplein in Amersfoort heeft geen
eigen, vaste collectie. Er is dus altijd iets nieuws te zien als je het zo één
of 2 keer per jaar bezoekt. Dat doe ik nog wel eens, want ik vind deze
hypermoderne hal een van de aardigste musea voor hedendaagse kunst in dit land.
Ik was er in deel 278 van deze reeks voor Baksteen|Brick. Ook vandaag ben ik er op de bonnefooi
binnengelopen.
Momenteel loopt er de tentoonstelling ‘Slaap!’ Die begint
met een eyeopener, al klinkt dat wat tegenstrijdig, gezien het onderwerp. ‘Gemiddeld
slapen we maar liefst een derde van ons hele leven’, luidt een zin in de eerste
alinea van de tentoonstellingstekst. Dat weet iedereen eigenlijk wel, maar hoe
vaak realiseren we ons dat we zo’n 25, 30 jaar van ons leven verslapen?
Ik heb me al van kindsbeen af aangewend om per etmaal zeker
5 kwartier korter te slapen dan werd aanbevolen voor mijn leeftijd. Per dag 75
minuten extra speeltijd!
Ook als volwassene heb ik me maar zelden gehouden aan het onwrikbare
advies om 7 à 8 uur per etmaal slapend door te brengen en op een vast tijdstip
naar bed te gaan. Rust, regelmaat en ritme, die trits leidt tot sleur, en tot
de ondertitel van deze tentoonstelling: ‘Wake, sleep, dream, repeat’.
In mijn leven heb ik tot nu toe een jaar of 3½ extra tijd veroverd
op de goden Morpheus en Hypnos. Dan moet je daar ook nog iets leuks of desnoods
iets nuttigs mee doen. Mijn Thuispagina is voor een belangrijk deel in die tijd
geschreven, schat ik.
Aan ‘Slaap!’ nemen 50 kunstenaars deel. Hij is onderverdeeld
volgens de fasen van de slaap: sluimerslaap, lichte slaap, diepe slaap, droom.
De samenstellers hopen, dat we de tentoonstelling uitgerust
verlaten. Daartoe staan ook enkele bedden ter beschikking van de bezoeker,
waaronder dat links op de foto. Je mag er op gaan liggen, maar met één persoon
tegelijk, niet met schoenen aan, en er s.v.p. niet op springen; het is geen
trampoline.
Ik laat die bedden maar voor wat ze zijn. Noem me bekrompen,
maar ik vind het wat raar om in een museum te gaan liggen slapen, ook al mág
het.
Zoals gewoonlijk een lijstje van opvallende items op de
tentoonstelling.
Rechts op de foto een klassieker: (een replica van) De Gaper
uit ca. 1770. De Oostenrijks- Duitse beeldhouwer Franz Xavier Messerschmidt
maakte aan het eind van zijn loopbaan tientallen van dit soort nogal
karikaturale ‘karakterkoppen’. Die gaper gaapt zo aanstekelijk, dat de
toeschouwer zelf al snel een hele reeks geeuwen moet onderdrukken. Zien gapen
doet gapen.
‘Artist at work’ is de ironische titel van deze fotocollage
van de Kroatische kunstenaar Mladen Stilinovic (1947-2016). Hij maakte in 1978
een soort timelapse van zijn slapende zelf.
Bij enkele werken op deze tentoonstelling staat onbevangen commentaar
van kinderen uit het Kinderpanel van de Amersfoortse musea.
Anna Lucy (7) schrok eerst een beetje van deze man, maar denkt dat hij droomt
over zijn mama, een mooie droom.
Andy Warhol’s ‘Sleep’ is een film van ruim 5 uur uit 1963.
Hij bevat alleen beelden van zijn slapende minnaar John Giorno. Bij de première
in New York waren slechts 9 bezoekers aanwezig. 2 ervan poetsten al heel gauw
de plaat. Het verhaal vermeldt niets over de overige 7. Maar ik vermoed: in
slaap gevallen.
Het bed op de rechterfoto, daar mag je niet op liggen, en veel nachtrust zou je er ook niet op gehad hebben. Het wordt onder vuur genomen door wemelende, krioelende laserstralen die door een mist heen schijnen. De Chinese kunstenaar Li Hui (1977-2020) tekende ervoor en doopte dit werk uit 2010: ‘Reincarnation.’
Op sommige vrij-, zater- en zondagen kun / kon je een
filiaal van ‘Slaap!’ bezoeken in de Mannenzaal. Dat is nou net uitgerekend ook
het geval op de dag dat ik hier op de bonnefooi binnengewaaid ben.
Dus ik begeef me naar die Mannenzaal voor een welkom
extraatje. Het is een wandeling van een meter of 500, maar je overbrugt daarin
evenzovele jaren. Je loopt van het fonkelnieuwe, 21ste-eeuwse stadshart naar de
historische binnenstad tussen de stadsmuren.
De Mannenzaal is gebouwd in 1531 en behoorde bij het Sint
Pieters en Bloklands Gasthuis, een tehuis voor zieken en bejaarden. In de
Mannenzaal sliepen tot 1907 elke nacht 22 mannen in hun eigen bedstee, onder
oorverdovend gesnurk, stel ik me voor. Zij bezaten niet veel meer dan een
houten kledingkist plus een piespot bij hun slaapplek.
Ze moesten zo ongeveer slapen en opstaan op bevel, zo blijkt
uit het reglement uit 1885 dat hier nog hangt. 9 uur ’s avonds naar bed en ’s
morgens uiterlijk om halfacht eruit; in de zomer een halfuur eerder opstaan.
Ontbijt, lunch, diner, koffie en thee werden geserveerd in de eetzaal, ook op
vaste tijdstippen. Al die momenten werden aangekondigd door een bel.
Op die 12 dagen is er in de goed geconserveerde Mannenzaal de
deeltentoonstelling Voulez-Vous Coucher te zien. Door die titel nestelt meteen
het nummer ‘ Voulez-vous coucher avec moi, ce soir (Lady Marmelade)’ van
Labelle van een halve eeuw geleden zich als oorwurm in mijn hersenen. Dat was
bepaald geen slaapliedje!
Bij Voulez-Vous Coucher krijg je mondelinge toelichting op je
telefoon door QR-codes te scannen. Je hoort alles over manieren om in slaap te
vallen. Ook zijn er interessante
wetenschappelijke weetjes rond de slaap.
Zet je telefoon hier nou niet te hard en spreek op gedempte
toon: er proberen hier mensen te slapen! Bijvoorbeeld op de enorme lappenpop van
Frank Koolen, getiteld: “Zo’n dag’. Een jongetje ploft erop neer en raakt inderdaad
subiet in dromenland.
Sommige volwassenen hebben daar nog steeds een knuffel voor
nodig, al schamen ze zich er diep voor, en vertellen ze het vast niet bij een
sollicitatiegesprek of zo. Er bestaat tegenwoordig ook een slaaprobot, het blauwe,
blokvormige geval op de foto. Die ademt met je mee. Weer anderen hebben een menselijke
liefdespartner als knuffel.
Een van die aardige weetjes over de slaap: de oorzaak van het
bestaan van uitgesproken avond- en ochtendmensen. Dat had een functie in ’s
mensen evolutie. In oertijden vol oorlog, wilde beesten en andere gevaren, konden
de avondmensen de eerste wacht voor hun rekening nemen, en de ochtend- de
laatste. Zo was de stam altijd beschermd door wakkere lieden.
De tentoonstelling ‘Slaap’ in de Kunsthal KAdE is nog te
zien tot / met zondag 5 januari 2025, behalve op maandagen en die twee
beruchte, oervervelende slaperige dagen: eerste kerstdag en nieuwjaarsdag.
De dependance van de expositie in de Mannenzaal kun je voor
het laatst bezoeken op de dag dat dit FHM’etje online gaat. Het goede nieuws is
dat de Mannenzaal ook na vandaag nog op de route ligt van stadswandelingen
onder leiding van Amersfoortse Gidsen of Gilde Amersfoort. Ik was er zelf al
eens eerder, tijdens zo’n wandeling met gids in 2000.
FHM
20 oktober 2024
Er geweest: vrijdag 11 oktober 2024
