LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
299. SPAGHETTIFICATIE; 'INTO THE BLACK HOLE' IN VALKHOF MUSEUM (11/02/2024)
298. DE MIDDELEEUWEN DOORMIDDEN ZAGEN; HET
JAAR 1000 (07/01/2024)
297. PILAARBIJTERS
EN VARKENSSCHEERDERS; DE
BRUEGHELS IN EEN TIJDSLOT (24/12/2023)
296. BORMAN,
LOVELL & ANDERS, HENKIE EN CHRIET; DE KERSTVLUCHT VAN 1968
(17/12/2023)
295. JE STEM
VERHEFFEN; OVERPEINZINGEN ROND DE
TWEEDE KAMERVERKIEZING (26/11/2023)
294. GOET
GELACH EN QUAET-SLAGH,ADRIAEN VAN DE
VENNE IN MIDDELBURG (19/11/2023)
FHM’s
A-viertjes is een rubriek op de Thuispagina van Frans
Mensonides, die Henk als middle
name heeft
en dus FHM als initialen.
FHM’s verschijnt altijd op zondag, maar lang niet
op elke
zondag.
‘Impressionisme’, dat is zo’n term waarvan evenveel definities bestaan als er kunstkenners zijn. Maar over de grote lijnen is vrijwel iedereen het wel eens.
Impressionistische schilders zijn – het woord zegt het al – gericht op de indruk (impression) van het moment. Hun schilderijen zijn een subjectieve weergave van de sfeer die ze ervaren. Ze schilderen daarom wat schetsmatig. De kleuren zijn sterk aangezet, fel, helder. De schilderijen winnen meestal aan kracht als je ze bekijkt vanaf een decimeter of 5 à 6 afstand, en niet met je neus erop – wat sowieso niet mag.
Impressionisten schilderden graag en plein air, in de open lucht. Dat werd mogelijk gemaakt door de uitvinding van de verftube in 1841, waarna schilders niet meer gebonden waren aan het atelier. De stroming impressionisme ontstond kort daarna in Parijs.
Zoals zo vaak waren het technologische ontwikkelingen die de stoot gaven tot een nieuwe stroming in de kunst. De opkomst van de spoorwegen is er ook niet los van te zien. Schilders konden per trein veel verder van huis reizen om in de open lucht te schilderen dan in de tijd van trekschuit en paard en wagen.
Vanuit Parijs
verspreidde de nieuwe stroming zich als een frisse wind over Europa. In
onze meer noordelijke contreien konden de schilders ‘frisse wind’ wel
letterlijk nemen. Ze schilderden onder het hemeldak onder vaak beroerde
weersomstandigheden.
‘Frisse wind’
is ook de titel van een tentoonstelling die momenteel loopt in Singer
Laren, met als ondertitel: ‘Impressionisme van het noorden’. In 6
zalen, en met evenzoveel thema’s, worden werken getoond van
Nederlandse, Duitse en Deense schilders. De thema’s per zaal zijn:
Licht, Op het land, In de stad, In de tuin, Winter en Op reis.
Waar
kun je zo’n tentoonstelling beter organiseren dan in het lommerrijke,
rustieke kunstenaarsdorp in het Gooi (rijd er niet voor naar Laren in
Gelderland!), waar de mensen naast veel geld, ook smaak hebben? Ik
bezocht de tentoonstelling op een wat donkere, nevelige zaterdag. Met
mijn telefoon schoot ik eerst mijn eigen impressies van Laren. Maar dat
zijn wat ik noem ‘overgeschoten foto’s’, gemaakt op weg naar een museum. Ze komen t.z.t. in de rubriek die zo heet.
Op
de tentoonstelling zelf besloot ik in elke zaal één werk te selecteren
voor mijn traditionele museum-top-6. Dat kwam neer op wat ik ‘killing
your darlings’ genoemd zou hebben als die schilderijen mijn eigen
darlings waren. In elke zaal had ik meer werken kunnen selecteren dan
ik kwijt zou kunnen op mijn A-viertje, dat toch vaak al van elastiek
is.
Daarna zijn zowel mijn foto’s en
aantekeningen slordigerwijze door elkaar geraakt, en nu weet ik van
sommige werken niet meer of ze bijvoorbeeld in de categorie Licht of In
de tuin vielen. Het een sluit het ander niet uit, en licht sluit je
trouwens altijd IN, als het om schilderkunst gaat. Daarom slechts een
top-5, en dat in willekeurige volgorde.
*1* Peder Severin Krøyer (1851-1909), Het blauwe uur (1907)
Opvallend
veel Deense schilderijen op deze tentoonstelling zijn geschilderd aan
het strand van Skagen, in het uiterste noorden van Jutland. Bij mijn
reis naar Denemarken vorige zomer ben ik zo dicht bij de poolcirkel
niet gekomen. Als ik nog eens naar dat land reis, neem ik Skagen zeker
in mijn schema op.
Het blauwe uur,
iedereen die fotografeert kent het. In de schemering neemt alles een
blauwe tint aan. Alleen een schilder ziet het meteen; een fotograaf
ziet het pas op zijn foto’s. Zo’n blauwzweem kun je er bij het bewerken
gemakkelijk uit-Photoshoppen, maar een impressionist zou dat nou juist
nooit doen.
*3* Co Breman (1865-1938), Boerenerf (1899)
Een
mislukte ‘nieuwerwetsche poging om de zon binnen te halen’, zo noemde
een niet bij name genoemde criticus dit schilderij, volgens de
toelichting op de tentoonstelling. Het koele, elektrisch aandoende
licht deed hem pijn aan de ogen. Als ik eerlijk ben, vind ik dat deze
criticus ergens wel een punt had.
Het schilderij maakte in 1900 deel uit van de jaarlijkse tentoonstelling in Amsterdam door de kunstenaarsvereniging Vereeniging Sint Lucas. Breman, geboren in Zwolle, vestigde zich in 1897 in Blaricum en wat jaren later in Laren. In het Gooi stond hij bekend als harde werker én als feestbeest. Altijd een vruchtbare combinatie; zie de Bentvueghels die in de 17e eeuw de bohemien en de beest uithingen in Rome.
*2* George Hendrik Breitner (1857-1923), Doorbraak Raadhuisstraat Amsterdam (1898)
*4* Evert Pieters (1856-1923), Zomerdag (ca. 1911-1914)
Pieters
schilderde dit pointillistische schilderij in zijn woonplaats Blaricum.
Een van de afgebeelde dames is Anna Singer, geboren Brugh, een
Amerikaanse kunstverzamelaarster die met haar man geëmigreerd was naar
Nederland. Na de dood van haar man richtte zij in 1956 het museum
Singer op in haar villa De Wilde Zwanen. De villa werd uitgebreid met
een museumruimte en een concertzaal, die in de jaren 10 werd omgebouwd
tot theater.
*5* Max Liebermann (1847-1935), Lopend meisje (1897)
Hoe
impressionistisch wil je het hebben! Zonlicht en schaduwen in felle
kleuren, en het lopende meisje lijkt inderdaad wel, op haar klompjes,
van het schilderij af te willen wandelen. Singer Laren leidt het
schilderij HIER in op YouTube.
Liebermann
was een uit Berlijn afkomstige schilder die tientallen zomers
doorbracht in Nederland, en daarbij ook vaak in het Gooi gesignaleerd
werd. Vincent van Gogh had in 1883
vergeefs naar hem gezocht in Drenthe, doordat hij (van Gogh) het
zomerse schilderen pas in september had opgepakt. Liebermann was al op
huis aan toen van Gogh in Drenthe arriveerde.
Liebermann was
dus vaak op reis, zoals vele schilders uit die tijd. Ook de
tentoonstelling ‘Frisse wind, Impressionisme van het noorden’ gaat op
reis na de slotdatum, zondag 5 mei 2024; achtereenvolgens naar het
Duitse Waddeneiland Föhr en Hannover.
Tot
en met Bevrijdingsdag kun je er dus nog heen in het Singer. Wellicht
ten overvloede (want vrijwel elke tentoonstelling lijdt tegenwoordig
aan dat euvel): vergeet niet, een tijdslot te reserveren!
Frans Mensonides
25 februari 2024
Er geweest: zaterdag 3 februari 2024
