Langs lange lijnen: Midnet 101

Kattenbroek

Putten

Elburg

Aso-tje

In kort bestek

De Cijfers

Kattenbroek

Op witte donderdag, voor velen de laatste werkdag voor het paasweekeinde, ben ik van plan weer een aflevering toe te voegen aan mijn reeks over de langste buslijnen van Nederland. Bus 101, Amersfoort - Zwolle, staat al klaar op het busperron, maar eerst wil ik eindelijk eens een paar digitale stills maken van de avant-gardistische nieuwbouwwijk Kattenbroek. Bij vorige bezoeken aan Amersfoort is dat er niet van gekomen, wegens tijdgebrek en wegens lege batterijen. Ik ben speciaal geïnteresseerd in de kasteelhuizen; die foto heb ik nodig als illustratie bij een verhaal. Lijn 12 naar Kattenbroek vertrekt kwart voor en kwart over, meen ik me te kunnen herinneren. Ik zou dus een mooie aansluiting moeten hebben vanuit de Intercity uit Schiphol, a. 11.04. Helaas: het .15 - .45 patroon op lijn 12 geldt alleen voor de middaguren. In de ochtend is het om ondoorgrondelijke redenen .01 en .31. Dit systeem brengt met zich mede, dat ergens een gat van drie kwartier valt in de dienstregeling, en dat gat valt uitgerekend tussen 12.01 en 12.45. Ik kan mijn bezoekje aan deze wijk dus het best beperken tot een half uur, anders val ik op de terugweg in de siësta van Midnet. Kattenbroek, een wijk met naar schatting zo'n 10.000 inwoners, heeft geen overdreven hoogwaardig openbaar vervoer. Weliswaar is het een prachtige wijk, maar je moet er van tijd tot tijd toch uit weg kunnen.

In Kattenbroek kan ik de kasteelhuizen vanzelfsprekend niet vinden binnen een half uur tijd. Terwijl ik zoek, fotografeer ik alles wat mooi is. Zon, bewolking en regenval wisselen elkaar in hoog tempo af; dit zal de hele dag zo blijven. Ik zie de bus aan komen rijden die om 12.01 van het stationsplein is vertrokken. De bus rijdt een lus door de wijk alvorens terug te keren naar het station. Jammer dan: ik moet en zal dat kasteel fotograferen en neem het gat van 3 kwartier voor lief. Met wat geluk haal ik straks bus 101 van 13.26 nog.

Daar is het kasteel. Het vormt binnen de verscheidenheid aan stijlen in Kattenbroek bepaald geen hoogtepunt; de hoektoren lijkt meer op een saturnusraket dan op een onderdeel van een kasteel. Goed, ik had die foto nodig, hij is nu gemaakt en ik loop langzaam naar het winkelcentrum Emiclaer, waar ik ruim op tijd ben voor de bus. Ik kan de hele lus door de wijk nog meemaken. De abri staat al vol met bejaarden. De bus komt niet. "Duurt lang, hè", zeg ik. "Ja, lang" hoor ik. Maar eens kijken op het bordje. Hij had echt moeten komen om 13.03. Om tien voor halftwee komt de bus aanzakken. Ik ben benieuwd wie assertief genoeg is om te vragen naar de oorzaak van de vertraging. Niemand van de instappers. Een paar haltes verder is er extra oponthoud omdat de chauffeur het ook nog nodig vindt om met een reiziger te gaan steggelen over een al dan niet geldig stempeltje. Als we terug zijn op het stationsplein, ben ik in ieder geval ruim op tijd voor de bus van 13.56.

Putten

Voor mij zitten twee blonde schonen van ca. 14 lentes jong. Beide zijn even lang en even breed. Het zou een tweeling kunnen zijn, maar langdurige observatie van schoolmeisjes in streekbussen heeft mij geleerd dat gelijke meisjes altijd elkaars gezelschap zoeken. Dan valt niemand uit de toon. Geen overhaaste conclusies trekken; misschien verwissel ik oorzaak en gevolg en gaan hartsvriendinnen in de loop van hun opleiding steeds meer op elkaar lijken. Aardig onderwerp voor een doctoraalscriptie in één of andere gamma-wetenschap. Tevens goed voor een flinterdun artikeltje in het tijdschrift Psychologie, waarin deze boeiende wetenschap maandelijks wordt opgedist op Libelle-niveau.

De meisjes gaan nu lokgedrag vertonen ten opzichte van ene Niels, die vier bankjes verder naar voren zit. "Vechten, Niels, vechten? Je durft niet. Mietje!" Niels loopt, zo stoer mogelijk, naar achteren en gaat zitten op de plaats voor de meisjes. Eerste toenaderingspoging geslaagd.

Ik lees de op rijm gestelde vermaningen langs de weg:

Je krijgt spijt als je te hard rijdt

en in de bus

Sommige mensen kunnen moeilijk staan dus biedt hen alstublieft een zitplaats aan.

Aangezien ons volk grotendeels bestaat uit randdebielen en halve analfabeten, moeten geboden en verboden op rijm gebracht worden; anders onthouden ze het nooit. De gemeente Leiden schoot een paar jaar geleden wel erg ver door in deze betuttelende houding.

De scholen gaan weer beginnen Dus moeten automobilisten zich op hun rijstijl bezinnen

stond te lezen boven alle doorgaande verkeersroutes. Dat is logisch. September is een uitgelezen tijd voor bezinning, zeker op je rijstijl. Vanzelfsprekend hoef je je niet op je rijstijl te bezinnen rond kerstmis, in de tuinbonentijd en met de ijsheiligen, maar alleen als de scholen weer gaan beginnen. Hopelijk leidt al die bezinning tot meer verkeersveiligheid. Ik twijfel eraan. Een automobilist kan deze mededeling niet eens helemaal lezen als hij het dundoek met 90 kilometer per uur passeert. Hij vangt alleen het woord rijstijl op. Rijst-ijl? Schemertoestand als gevolg van overmatige rijstconsumptie? Nee, deze boodschappen missen hun doel volledig. Dat heeft de gemeente ook ontdekt. Daarom heeft men de banieren vervangen door flitsapparatuur. Te hard door groen kost ook poen, dichtte de stadspoëet.

Inmiddels is het linker meisje, die me de meest doortastende lijkt van het tweetal, demonstratief gaan lezen in een adviesboek voor pubers. Zij leest voor uit het hoofdstuk Eten en Drinken, maar alles wijst erop dat zij straks een nog veel boeiender onderwerp zal aansnijden. Inderdaad; even voorbij Nijkerk komt het hoofdje Seks ter sprake. Ginnegappend bekijken de meisjes de plaatjes waarop je alles onverbloemd ziet gebeuren, en dat in een streek waar de mensen nog leven naar de wetten van God, de SGP en Andries Knevel. Niels' interesse is gewekt. Met guitige bruine ogen kijkt hij over de rand van de stoel. "Zelfverdediging" zegt het linker meisje. "O, nee. Zelfbevrediging staat er. Ik vind dit echt niet kunnen hoor!" Niels vraagt nu of hij het boekje even mag lenen. Ja hoor, het mag.

Tussen Nijkerk en Putten moeten we wachten op een dubbeldekkertrein naar Utrecht. In de buurt van deze spoorwegovergang vond in 1944 de aanslag plaats op de hooggeplaatste Duitser; de aanleiding tot de razzia in Putten.

"Ga je lekker, Niels?" vraagt het meisje. Niels kijkt, nu met een zeer rood hoofd, op uit het boekje. De spanning stijgt. Nou joh, grijp je kans, denk ik. now is the time. Als je nu geen initiatieven neemt, heb je er het hele paasweekend in de kerk spijt van en moet je tot dinsdag wachten op een nieuwe mogelijkheid. Niels is zichtbaar bang om zich te vertillen aan die blonde tante. Hij is een kop kleiner dan zij. Meisjes zijn op die leeftijd verder in hun ontwikkeling. Dit blijft zo, tot de ouderdom. Nee, het feest gaat niet door. Niels geeft het boekje terug en begint met proppen te gooien naar een medeleerling die nog weer een kop kleiner is dan hij.

Oorlogsmonument Putten

We bereiken Putten, waar de nieuwbouw, sinds de tijd dat wij er onze vakanties doorbrachten, kilometers is opgerukt. De HEMA heeft helaas die heerlijke erwtensoep, die je tot laat in de avond proeft, van het menu afgevoerd. Ik neem een fors stuk aardbeienvlaai, bij wijze van late lunch. Weer ben ik in Putten, net als vorige maand. Om een of andere reden vind je de meeste lange buslijnen in Midden-Nederland. 

Elburg

In deze bus zit een luidruchtige groep scholieren gebogen over een boek met vieze plaatjes. Er klinkt gelach en gegiebel. Ik zou graag citeren wat zij te zeggen hebben, ware het niet dat het gesprek plaatsvindt in het Arabisch, of zoiets. Een van de meisjes draagt het hoofddoekje waarover veel Nederlandse mensen zo verontwaardigd doen. Na enige tijd dringt het tot me door dat de vermeende Arabieren Italiaans spreken; ik hoor tenminste woorden als pronto. Eén van de jongens uit het gezelschap imiteert orgasmekreten.

Voorbij de Midnet-garage, die er nog net zo uitziet als 35 jaar geleden, rijden we een regenbui binnen. De lawaaierige Italianen stappen uit bij het station van Harderwijk. Een paar stappen daarna meteen weer in. Zo loopt mijn telling aardig in de soep. De bus geeft bij station Harderwijk aansluiting op de stoptrein uit de richting Utrecht. In het centrum van Harderwijk stapt een groepje lagereschoolkinderen in, sorry: basisschoolleerlingen. Ze maken veel kabaal; de weinige volwassenen in de bus kijken verstoord om. Een lappenpop gaat van had tot hand onder de kinderen. "Poppetje, poppetje" schreeuwen ze telkens. "Poppetje, poppetje. Poppetje, poppetje". Een debielig meisje dient een jongen een reeks slagen toe. Deze blijft onbewogen naar buiten kijken.

"Poppetje, poppetje".

"Samenleven doe je niet alleen" meldt het CDA op een groot verkiezingsbord in een weiland. Trap maar weer eens een open deur in. Ik heb onlangs de stemtest van Writersblock gedaan en bleek groen en links genoeg om op Groen Links te mogen stemmen. Dat doe ik dan maar. Bovendien vind ik die Rosenmuller wel overkomen als een redelijk fatsoenlijke vent. Zeker niet de ultra-rooie crypto communist waar Kok hem laatst voor uitmaakte. Nou ben je in Koks ogen natuurlijk al gauw links, want wat een rechtse gehaktbal is die man zelf geworden. Dank zij paars hebben we de afgelopen vier jaar een bom duiten verdiend. De komende regeringsperiode moeten we het met zijn allen het geld maar eens rustig en ontspannen gaan verdelen en opmaken.

Poppetje, poppetje.

De chauffeur, die in Ermelo zijn collega heeft afgelost, grijpt regelmatig naar zijn keel en kan niet meer uitstoten dan een hees geblaf. Toch heeft hij zich naar zijn werk gesleept. Van mij mag hij tot de verkiezingen ziekteverlof nemen. Er is altijd wel een gek te vinden om in zijn plaats die rotbus te besturen. In Hulsthorst staat hij op van zijn zetel en begint naar achteren te lopen waarbij hij spiedend naar links en rechts kijkt. Het kabaal op de achterste banken verstomt. Met angstogen zien de schoolkinderen de bestuurder naderen. Het zal beslist niet de eerste keer zijn dat ze en bloc wegens wangedrag uit de bus worden verwijderd. Maar nee, de chauffeur loopt weer terug naar voren. Is hij de reizigers aan het tellen? Dan moet hij maar even meekijken op mijn onvolprezen Psion.

"Poppetje, poppetje", gaat het aarzelend verder. Dan ineens een rauwe kreet: "geef me mijn poppetje terug, lul, mongool". Het poppetje verdwijnt nu uit de conversatie. Een paar jongens weten een veel interessanter gespreksonderwerp: Alexandra. Alexandra is op Samuel. "Niet jongen!", zegt Samuel. Alexandra is verzot op zwemmen en Samuel is de laatste tijd ook opvalland vaak in het zwembad gesignaleerd. Valt helemaal niet op hoor!

"Nee Samuel, ik wil op het knopje drukken. Ik ben de eigenaar van het huis. Kijk maar gauw of Alexandra bij de halte staat!"

"Ik heb 10 boterhammen voor een halve dag" zegt Samuel, die het gesprek blijkbaar van Alexandra wil afleiden.

Harderwijk

In het centrum van Nunspeet staat een plastiek van een wereldbol die wordt vastgehouden door man en vrouw. De symboliek ligt er weer duimendik bovenop. Maak dan liever iets dat helemaal niets voorstelt. Bij het station is ook weer aansluiting en wel op de stoptrein naar Zwolle. Nunspeet is ongeveer even groot als Harderwijk, maar komt er bekaaid af. Harderwijk wordt straks, in de nieuwe opzet van de NS-dienstregeling, opgewaardeerd tot sneltreinstad, waar Nunspeet het met stoptreinen moet blijven doen. Bovendien heeft Harderwijk een stadsdienst (één bus op één lijn) terwijl in Nunspeet het moet doen met lijn 101, die overigens wel in alle hoeken en gaten van het dorp stopt. Nunspeet is een deftige plaats; hij doet me wel wat aan Wassenaar denken.

Er zitten nog steeds een paar scholieren in de bus. Ik citeer:

"Jij doet het met Mariska".

"Ja, in je hol!"

"Guldens zijn klein en kwartjes zijn groot".

Overal langs de weg staan witte plastic lijkzakken die volgepropt zijn met hooi (een gok). We bereiken Elburg. De route door het krappe centrum is sinds enkele jaren opgeheven. De bus maakt nu een omtrekkende beweging over een busbaantje dat met een slagboom is afgesloten voor het autoverkeer.

Elburg is een stad die in de 14e eeuw erg veel te betekenen heeft gehad. De stad is ontworpen door een rigide planoloog, die 6 eeuwen avant a lettre al voorstander was van rechthoeken.

Elburg is perfect rechthoekig en meet 400 bij 300 meter.De straten snijden elkaar onder een hoek van 90o. Elburg staat voor twaalf hectaren monumentenplezier. Elke stad heeft wel iets eigens. In Elburg zijn het de stoepen: deze zijn geplaveid met grote kiezelstenen en bevatten allerlei symbolen. Elburg was ooit een vissershaven. Het bonkige, hoekige poortgebouw deed dienst als vuurtoren.

In het stadje is de bevolking een actie begonnen voor een autoluwe binnenstad. Opvallend; meestal zijn de bewoners van middeleeuwse stadskernen daar mordicus tegen. In Leiden hebben enkele rechtenstudenten tot aan de Hoge Raad het recht bevochten om in de binnenstad te parkeren. Hoe noodzakelijk een autoluw beleid is, zie ik met eigen ogen, als het verkeer in en winkelstraatje compleet geblokkeerd raakt door een vrachtauto die staat te lossen. Een winkelierster staat op de volgende straathoek het verkeer te regelen. Niemand kan voor of achteruit.

Aso-tje

De jongen maakt deel uit van een groepje dat op weg is naar het woeste uitgaansleven van Zwolle, waar niet veel meer te genieten valt dan een Mac en een bioscoopje. In elk dorp stappen er nieuwe jongeren in, die hetzelfde van plan zijn. Alle uitgaanders kennen elkaar. Ik besluit maar weer eens luistervinkje te spelen.

"Zullen we hier even uitstappen, een lekker patatje nemen, en met de volgende bus verder gaan" (de jongen die zoeven nog verklaarde, kostmisselijk te zijn).

"Weet jij wat voor cijfer Elly had?"

"Ja. Een 8,8. Het zal Elly niet wezen! En dan zegt ze ook nog, dat ze het wel moeilijk vond. Dat zegt ze altijd. Ik vind dat zo irritant!"

"Wat had jij dan?"

"Een 7,5"

"Hoe kan dat nou? Je hebt bij Elly afgekeken. Dan moet jij ook een 8,8 hebben"

"Nee, ik kon niet alles zien. Ze schrijft zo onduidelijk. Doet ze expres. Walgelijk!"

"Een meisje in onze klas, die lacht zo raar. Ze blijft er bijna in. Als ze lacht, is het net of ze moet huilen. Weet je hoe stom ze lacht? Dat gaat zo: ahuuuu, ahuuu, ahuuuu, ahuuu!"

Nee, deze aflevering van "Langs lange lijnen" is van uiterst bescheiden niveau; ik moet het toegeven. Het ligt niet helemaal aan mij. Je bent ook afhankelijk van wat je onderweg meemaakt. Ik besluit zelf te zorgen voor de pointe. Wanneer de bus de eindhalte nadert, het NS station van Zwolle, loop ik naar voren met de vastberadenheid die bij mij altijd vooraf gaat aan nog tijden daarna betreurde miskleunen. Zodra de bus tot stilstand is gekomen (de zoveelste noodstop) overhandig ik de chauffeur een gulden fooi en suggereer hem dat hij dit geldbedrag maar moet opsparen voor een paar extra rijlessen. Benieuwd wat hij hierop zegt. In het geheel niets. Zijn domme hoofd verandert zelfs niet van uitdrukking. Ook de bijval van het publiek, waar ik stiekem op had gehoopt, blijft uit. Ik zie de bus wegstuiven; met onverantwoord hoge snelheid. Die zit zich vast niet op zijn rijst-ijl te bezinnen. In de trein naar het Westen bedenk ik, dat ik weer eens een ronde verloren heb in de strijd voor een kwalitatief hoogstaand OV.

De trein brengt me in nog geen 35 minuten terug in Amersfoort. "Wat doet een mens in vredes naam in een bus" luidt de conclusie en samenvatting van dit verhaal.

Naar:

Midnet 107 en 50: Lelystad - Arnhem - Utrecht

NZH 174: Weesp - Haarlem

Hermes 21: Eindhoven - Nijmegen

---

lijn 101 (Amersfoort - Zwolle) in kort bestek

De cijfers: lijn 101, donderdag 9 april 1998.