In Deel 2 gaan we in op de wijzigingen in het RET-tramnet. Op maandag 28 augustus 2000, de eerste dag van de nieuwe dienstregeling, namen wij de TramPlus naar Beverwaard: een wijk in het uiterste zuidoosten van de Maasstad, die tot voor kort alleen bereikbaar was met een gewone tram.
In Deel 3, tenslotte, gaat het weer over de toekomst van het OV. In deze slotaflevering uit de reeks "In en om Rotterdam" wordt verslag gedaan van een fietstocht, ondernomen door Maarten Batenburg en ondergetekende, langs de toekomstige route van Randstadrail en de HSL.
Oh ja: een "TramPlus" is een gewone tram, met luxere zitbanken, die - door een grotere
onderlinge halteafstand en een betere doorstroming - een iets hogere gemiddelde snelheid
haalt dan een gewone tram.
Prachtig, hoe OV-bedrijven verslechteringen als verbeteringen verkopen, bezuiniging als investering, en knollen voor citroenen. "Mooi met de tram" heet de folder die me ergens door een wagenbegeleider in de handen werd gedrukt. Ik pak mijn Stabilo Boss om een paar jubelkreten te markeren: modernisering; snel en goed vervoer; veel trams reden nog zoals veertig jaar geleden; trams beter over de stad verdelen; lijnen worden langer, zodat reizigers minder vaak hoeven over te stappen; 6000 reizigers extra per dag; op weg naar een ijzersterk netwerk.
Wie de moeite neemt, het kaartje in de folder te ontcijferen, ziet dat niet elke wijziging echt voordelig uitpakt voor de reiziger. De lijnen mogen dan wel langer worden; dat geldt zeker niet voor lijn 6 en 9 (opgeheven) en lijn 3, waarvan de vorm na amputatie inderdaad wel iets van een drie wegheeft. Ook lijn 8, ingevoerd om het verlies van 6 en 9 enigszins te compenseren, is een raar misbaksel; hij lijkt een beetje op een acht. Misschien waren sommige tramlijnen 40 jaar geleden toch wel beter dan die van nu; in ieder geval meer gestrekt.
Globaal gezien wordt, na alle wijzigingen, het hele tramnet nog steeds bereden. Het hele tramnet? Nee, een klein stukje rail, tussen het Hudsonplein en de Pelgrimsstraat, is tramloos, en ligt mt ingang van maandag 28 augustus weg te roesten. Een heel klein stukje met één halte (het voormalige beginpunt van lijn 9), maar wel een heel drukke halte. Tegenwoordig rijdt hier bus 45 (St. Franciscus - CS - Galvanistraat bij Marconiplein).
Het hele reorganisatieplan heet uitgedacht te zijn om het TramPlusnet te kunnen uitbreiden.
Op het kaartje, zonder toestemming door mij overgenomen bij het informatiecentrum Beneluxlijn
is de stand van zaken goed te zien.
In 1996 is lijn 20 (CS - Lombardijen) geopend als eerste TramPluslijn. Deze lijn is nu doorgetrokken naar Beverwaard, terwijl lijn 2 (gewone tram) is teruggetrokken tot Lombardijen. Er is een tweede TramPluslijn ingevoerd: lijn 22 (CS - Lombardijen), die via dezelfde route rijdt als lijn 20 en deze in sommige perioden van de dag versterkt.
In de koker zitten dan nog de lijn naar Carnisselanden, die naar IJsselmonde (reeds voltooid tot en met het stadion) en die naar Schiedam / Vlaardingen.
De huidige lijn 1 zal worden omgebouwd tot TramPluslijn en krijgt vanuit Schiedam een zijtak
naar Vlaardingen Holy. De lijn is daarom nu alvast maar verlengd naar de andere kant: De
Esch. Lijn 1 is nu de langste tramlijn van de RET; 16 kilometer. Nog steeds vind ik het
jammer, dat hij nooit gekoppeld is aan lijn 1 van de HTM; dan had je nu een megalijn gehad
van 43 kilometer, waarmee we zeker in reistijd zouden kunnen concurreren met de Vlaamse
kusttram.
Hier een overzicht van alle RET-tramlijnen
| Lijn | Route | lengte in km |
| 1 | Schiedam Woudhoek - Schiedam Broersvest - Marconiplein - Middellandstraat - CS - Coolsingel -Oostplein - De Esch | 16 |
| 2 | Charlois - Metro Maashaven - Randweg - Lombardijen | 8 |
| 3 | Kleiweg - Crooswijk - Koopgoot - NS - lus door Blijdorp | 7 |
| 4 | Molenlaan - Hillegersberg - Station Noord - CS - Nieuwe Binnenweg - Marconiplein (alleen in de spits nog door naar Schiedam) | 10 |
| 5 | Willemsplein - CS - lus door Schiebroek (ongewijzigd) | 9 |
| 7 | Spangen - Middelland- CS - Oostplein - Voorschoterlaan - Oudlaan / Erasmus (ongewijzigd). | 9 |
| 8 | Spangen - Marconiplein - Westzeedijk - Koopgoot - CS - Crooswijk - Oostplein | 8 |
| 20 | CS - Coolsingel - Kop van Zuid - Randweg - Lombardijen - IJsselmonde - Beverwaard | 13 |
| 22 | CS - Coolsingel - Kop van Zuid - Randweg - Lombardijen (versterkingsritten voor lijn 20) | 8 |
| 23 | CS - Coolsingel - Kop van Zuid - Stadion (alleen bij evenementen). | 6 |
Rond halftwee stel ik me op bij de halte van lijn 20 / 22, ongeveer ter hoogte van Café Engels op het Stationplein. Ik bestudeer de nieuwe dienstregeling. Lijn 20 naar Beverwaard rijdt op maandag tot / met vrijdag eerst een hele tijd 7,5 minutendienst, om in de avondspits over te gaan op 8, en na 20.00 uur te zakken naar een uiterst karige 20 minutendienst.
In de spits wordt tussen CS en Lombardijen met een dubbele frequentie gereden, dank zij lijn 22. Dit komt dus neer op 4 minutendienst in de middagspits, en in de ochtendspits één tram per 225 seconden.
Lijn 22 komt ook op de baan op zaterdag- en zondagmiddagen, om ten gerieve van het winkelende publiek de 12 minutendienst van lijn 20 te verdubbelen tot één tram per 6 minuten.
Terwijl ik de dienstregeling sta te bekijken, zie ik TramPlussen op volstrekt willekeurige tijdstippen vertrekken. Volgens mij rijden ze, na aankomst bij de uitstaphalte, meteen door, ongeacht de tijd.
Om 13.47 pak ik de tram naar Beverwaard. In de TramPlus zijn sinds kort kaartautomaten geplaatst; kaartverkoop bij de bestuurder is niet meer mogelijk. Allemaal voor een nog hogere snelheid. Nu, het gaat inderdaad redelijk vlot, zeker over de Erasmusbrug, die met maximumsnelheid genomen wordt. Het blijft een imposant gezicht, de wereldstad Rotterdam vanaf de "Zwaan".
Ik onderbreek mijn rit bij het Wilhelminaplein
voor een klein metro-uitstapje naar Zuidplein,
waar ik nog wat foto's wil maken. Ook zeer
fotogeniek is het plein bij het
Gerechtsgebouw op de Kop van Zuid. 
Op het metrostation Wilhelminaplein, geopend in 1997, begint het reizigersvervoer nu wat aan te trekken. In den beginne stond je vaak moederziel alleen op dat schuin aflopende perron, maar nu kruipt het passagiersaantal misschien langzaam naar de 20.000 reizigers per dag die oorspronkelijk geraamd waren.
De tram rijdt in de spits dus eens per 3,75 minuten tussen CS en de Kop van Zuid; de metro rijdt één verdieping lager met een nog hogere frequentie hetzelfde traject. Zowel tram als metro zitten in de spits boordevol.
Op het WIlhelminaplein stuift lijn 20 net voor mijn neus weg, maar nog geen halve minuut later komt 22 voorrijden. Het is één van de eerste ritten van lijn 22, deze middag. De tram zit zijn voorganger vlak op de hielen.
Ik rijd mee tot de halte Randweg. Dit is hét tramknooppunt van Rotterdam-Zuid, op het kruispunt van Beijerlandselaan, Randweg en Groene Hilledijk. Lijn 2 uit Charlois (uitspraak zo ongeveer Sjaarloos, en zeker niet Charlwa) takt hier aan op lijn 20 en 22. Ook de tram uit Carnisselanden moet hier straks aantakken.
Een waar tramstation, met 4 halteperrons. Vóór 1998 lag op dit punt de ondergrondse tramhalte Beijerlandselaan, waar het naar pis stonk en waar niemand op de tram durfde te wachten. Meerdere malen heb ik gezien, dat mensen de komst van de tram op maaiveld afwachtten, en zich naar beneden spoedden als ze het gele vehikel in de verte zagen naderen.
Ik bekijk de dienstregeling van de ingekorte lijn 2 (Charlois - Lombardijen), die er qua frequentie ongeveer net zo uitziet als lijn 20. Diverse wagenbegeleiders zijn vandaag ingezet om passagiers te wijzen op de wijzigingen. Een zwaarbesnord exmeplaar spreekt me aan. "Wilt u naar Beverwaard?", vraagt hij.
-"Nee hoor, ik schrijf alleen maar even op, hoe vaak de tram gaat".
Dit kan de snor niet wisselen.
-"Ik ben namelijk De digitale reiziger", voeg ik eraan toe, maar dit doet mijn zaak beslist geen goed.
Om niet nog meer verwarring te stichten loop ik snel de Groene Hilledijk op. Het probleem is me in één oogopslag duidelijk; parkeervakken in de middenberm zullen plaats moeten maken voor een trambaan. Probleem? Wie gaat er nu per auto naar een winkelcentrum dat zo goed bereikbaar is met het OV?
Na een paarhonderd meter houden de winkels op. Hier is de Hilledijk echt Groen. Ik loop terug naar de halte en zie de snor juist afgelost worden. Hij kan zijn werk niet meer aan, met al die halve garen die vandaag op pad zijn.
Hoewel er volgens dienstregeling eens per 4 minuten een tram richting Lombardijen vertrekt, moet ik 9 minuten wachten. Tijd genoeg om de wonderbaarlijke werkwijze te bestuderen van twee stratenmakers (het halteperron moet na twee jaar al weer herbestraat worden).
De ene stratenmaker staat als een bezetene zand in een kruiwagen te scheppen, terwijl de ander gefascineerd toekijkt. Zodra de kruiwagen vol is, komt nummer twee in actie. Hij pakt de kruiwagen beet, rolt hem naar een zandhoop ca. 25 meter verderop en kiepert hem aldaar aangekomen leeg. De Schepper staat nu met een paars aangelopen hoofd uit te blazen en pijnlijk in de beëelte handen te wrijven.
De kruier (die bovendien veel jonger is) kwakt de lege kruiwagen neer voor zijn collega, met een gebaar van "nou jij weer". Nu begint het scheppend werk opnieuw, terwijl de kruier geïntereseerd het tramverkeer observeert.
Eindelijk komt de tram, d.w.z. er komen er twee; een 20 gevolgd door een 22. De eerste is natuurlijk mudvol, voornamelijk met schoolkinderen.
Even voorbij Lombardijen is de eindlus van lijn 2 en 22. Wij gaan nu alleen verder, richting Beverwaard.
Bij de Emelissedijk worden we opnieuw geconfronteerd met geüniformeerden, maar deze keer geen vriendelijk bedoelde wagenbegeleiders. Deze hebben handboeien. Politie. Er bevindt zich een jongen in de tram, die zich in een andere wagen misdragen heeft. Op aanwijzing van nog meer agenten, die buiten de tram staan, wordt hij tussen de menigte uitgeplukt en gedwongen tot uitstappen.
Dit ging nu eens met Rotterdamse efficiëntie; het oponthoud heeft nog geen anderhalve minuut geduurd. Er wordt nog druk over nagepraat. "Ik zweer het je, jongen. Die plietsies hadden échte pistolen!"
Er zijn, bij de introductie van de TramPlus naar Beverwaard, geen haltes opgeheven. Ik zeg niet, dat dat gemoeten had. Maar de snelheid is, mede daardoor, niet hoog. Een ritje CS-Beverwaard of vice versa duurt ruim 35 minuten, wat neerkomt op een moyenne van 22 kilometer per uur. De TramPlusnorm luidde ooit: 25 kilometer per uur; niet realistisch.
We razen over de Groeninx van Zoelenlaan, waar je zo'n mooi uitzicht hebt op de A16 en de files. Daarna rijdt de tram Beverwaard binnen. Nog steeds is hij afgeladen vol, hoewel het einde van de rit nadert. Een schoffie trapt tijdens de rit een deur open, maar wordt gecorrigeerd door een medeburger die niet veel ouder is. "Héé, héé! Ben jíj besodemieterd? moet je eruit vallen?"
Beverwaard is een opvallend kinderrijke wijk. Dat was in de jaren 80 al zo, toen lijn 2 net was doorgetrokken. Ze worden hier blijkbaar niet ouder.
Het eindpunt van lijn 20 ligt aan de Limbrichthoek, op een steenworp afstand van Bolnes, gemeente Ridderkerk. Het regent. Ik schuil een kwartier lang in een portiek, en neem de tram terug. Drie minuten te laat komt de bestuurder, gekleed in het fraaie regenboogtricot van de RET, uit het wachthuisje sloffen.
Voorbij Lombardijen zie ik steeds koppels van twee trams me tegemoet rijden, een lege 22 achter een propvolle 20. Op papier klopt die dienstregeling wel, maar in praktijk is het vanmiddag een zooitje. Voorheen reed tram 20 in de spits eens per 6 minuten; nu komen er elke acht minuten twee achter elkaar, een frequentieverlaging in plaats van verhoging.
Met de automatische halte-informatie die ooit in de TramPlussen is aangebracht, gaat het ook niet goed. In de vier trams die ik vanmiddag genomen heb, werkte het twee keer helemaal niet, en maar één keer perfect. In de tram waarin ik nu zit, loopt de informatie constant drie tot vier haltes voor.
Ongelooflijk. De wetenschap is sinds kort in staat, het complete menselijk genoom in kaart te brengen, maar een goed werkend OV-informatiesysteem ontwikkelen? Dat schuiven we door naar de 22ste eeuw.
De kaartjesautomaat doet het zowaar wél. Je legt muntgeld in een soort orgelbakje, en dat wordt dan op mysterieuze wijze naar binnen gezogen.
"Eindpunt". Hoewel we pas op de Coolsingel zijn, stap ik braafjes uit.
Wat is nu precies de plus van TramPlus? Het is niet definieerbaar; je moet er in geloven, denk
ik.
Einde van deel 2
Frans Mensonides
31 augustus 2000
Halte randweg; voorjaar 1999