Lijn 5 voor het station Naarden - Bussum
Wie het woord 'stadsdienst' hoort of ziet denkt al gauw aan snelle, zeer frequente buslijnen die binnen een stad rijden om passagiers, in het meest gunstige geval, van het centrum of station naar de buitenwijken te vervoeren en viceversa. Oké, er zijn in Nederland een handje vol echte stadsvervoersbedrijven. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Nijmegen, Groningen, Dordrecht en Maastricht. Alleen in de vier 'grote' steden is er sprake van een 'gemengd bedrijf', met andere woorden.er zijn meerdere vervoerssoorten. Bus, tram en metro. De andere steden moeten het louter met bussen stellen.
Behoudens deze steden zijn er nog vele andere, zij het iets kleinere, stadsdiensten. Over het
algemeen verzorgd door de streekvervoerders. Op "De Digitale Reiziger" heeft de stadsdienst
al eens in de belangstelling gestaan. De 'directeur' van de Digitale Reiziger heeft er al een
aantal voor zijn rekening genomen. Zo dwaalde hij door de 'stadsdienst' van Almere,
Maastricht en Eindhoven. Laat ik nu eens een 'stadsdienstje' pikken dicht bij huis.in
Hilversum. Met een lange inleiding, dat wel..!
Misschien is in die tijd mijn interesse voor het openbaar vervoer gegroeid. Ik vond het destijds frappant dat er tussen de 10 bussen uit de serie 5501 t/m 5510, een aantal opmerkelijke verschillen zaten. Later kwam ik er achter dat de bussen 5501-5505 gebouwd waren in 1970, en dientengevolge waren voorzien van donkergrijze stoelbekleding en een 'grote' versnellingspook. De serie 5506-5510 waren uit 1971, en hadden 'rode bankjes' en een kleine(re) versnellingspook. Maar verderwas er geen verschil.
Eind jaren '70 ging ik frequent gebruik maken van de Hilversumse stadsdienst. De naam NBM was inmiddels gewijzigd in Centraal Nederland. We waren net verhuisd van Bussum naar Blaricum, en vooral in de wintermaanden ging ik per bus naar school. In de zomermaanden was een ritje op de fiets (bijna 17 kilometer heen.en dito weer terug) vanzelfsprekend goedkoper voor mijn ouders, en beter voor mijn conditie (lees : dikke buik).
Ook mijn school was in de wijk Kerkelanden, en de lijnen A en C waren nog steeds van de partij. Hoewel lijn C er sneller over deed, middels een kortere route, nam ik toch meestal lijn A. Die was iets rustiger en deed er zo'n 5 a 10 minuten langer over om op het station te komen. Ach ja.er was nog geen OV-studentenkaart, dus wilde ik 'waar' voor mijn gelden nam ik de langere route voor lief. In die tijd reden alle lijnen een halfuursdienst, dus gezamenlijk elk kwartier door de buitenwijken. De lijnen A en C naar Kerkelanden, B en C naar het Erfgooierskwartier, en A en B naar het Diaconessen Ziekenhuis.
Na twee jaar driftig studeren, ploeteren en de ontdekking van acné (niet logizerwijs in deze volgorde) werd de stroom reizigers naar de Kerkelanden zo groot dat Centraal Nederland lijn C ging opwaarderen tot een kwartierdienst (alleen op het traject Station Kerkelanden). Dus voor mij veel meer reismogelijkheden, en wonderwel sloten de bustijden perfect aan op de schooltijden.
De 'ouwe trouwe' Leyland LOKjes konden deze frequentieverhoging niet bolwerken. De extra ritten die lijn C bood werden meestal gereden door Daf MB200's uit de serie 1200 of 6100.
In mijn laatste schooljaar kwam lijn D erbij. Eigenlijk een verlenging van het 'stadstraject' van lijn 35, die destijds vanaf het station doorreed naar het Zeeheldenkwartier. Met de invoering van lijn D werd het eindpunt Zeeheldenkwartier (Van Ghentlaan) verplaatst naar Ziekenhuis Zonnestraal, ergens op de grens tussen Hilversum en Loosdrecht. Aangezien de lijnfilms van alle Hilversumse bussen géén letter D hadden werd er meestal met een blanke lijnfilm gereden, soms met een bordje achter de voorruit waar de letter D met plakletters was opgezet.
Eén jaar later werd lijn D gekoppeld aan streeklijn (1)37. Aangezien deze streeklijn werd gereden door de Centraal Nederland vestigingen Amsterdam en Hilversum, kwam er zeer divers materieel voor op lijn D.
Ik herinner me nog een gigantische onweersbui. De politie en brandweer hadden hun handen vol aan het afsluiten van wegen in Hilversum en het leegpompen van kelders en andere zaken. Toevalligerwijs moest ik een ritje maken met lijn D (ik geloof naar een vriendje of zoiets), maar ik ben daar nooit aangekomen.
Aangezien ik van de doorkoppeling der lijnen (lijn 37 wordt lijn D) behoorlijk op de hoogte was en ik al reeds voor het station was ingestapt, trof ik een 'Amsterdammer' aan. De chauffeur was behoorlijk de kluts kwijt door de onweersbui en dito wegafsluitingen en afwijkende routes. "Hoe kom ik nu in godsnaam bij Zonnestraal", hoorde ik de chauffeur verzuchten en zag hem driftig bladeren in zijn busboekje met plattegrond van Hilversum.
Pienter als ik was, gezeten op de voorste bank, heb ik de chauffeur via allerlei sluipweggetjes, naar Zonnestraal geloodst, en wonderwel.nog binnen de dienstregelingtijd weer terug op het station gebracht.
Een gulden als dank (voor een ijsje) was mijn deel. Het is de eerste en enigste keer dat de chauffeur mij een fooitje gaf, in plaats van andersom.
Omdat het gebruik van lijncijfers toch wel een beetje uit de mode was (en er nog steeds géén letter D op de film stond) zijn de stadslijnen in Hilversum in het begin van de jaren '80 vernummerd in 1 t/m 4.
Mijn 'gebruikerstijd' van de stadslijnen hield op toen ik mijn eindexamen Grafische Technieken aan de Technische School had gehaald.
De stadsdienst kabbelde rustig voort.de Leyland LOKjes hadden ook hun finale bereikt en werden in 1984 vervangen door DAF MB200's (serie 9436 t/m 9444), met als enige noviteit voor het Hilversumse stadsdienst meer zitplaatsen en een stabalkon bij de achterdeur.
Medio jaren '80 moest er van overheidswege bezuinigd worden. Het gebruik van de stadslijnen liep achteruit en de minister draaide de geldkraan dichter en dichter. Ook de Hilversumse stadslijnen konden niet aan de bezuinigingen ontkomen. Als donderslag bij heldere hemel werden de stadslijnen gewijzigd in 114, 115 en 116. Met andere woorden, lijn 1 werd 114, lijn 2 werd 115 en lijn 3 werd wegbezuinigd en opgenomen/gecombineerd met lijn 115, en lijn 4 werd lijn 116. Er waren nog enkele wijzigingen voor wat betreft de routes. De oude route van lijn 1 van Kerkelanden naar het Diaconessenhuis werd tussen Kerkelanden en het Station gelijkgetrokken met de oude lijn 3 (dus via de Vaartweg). De verbinding tussen Kerkelanden en het Bloemenkwartier/
Zeeheldenkwartier kwam hierdoor te vervallen. Evenals de oude route van lijn 2, welke eerst vanaf Erfgooierskwartier via het Centrum en Station naar het Diaconessenhuis reed. De bediening van het Erfgooierskwartier werd teruggebracht tot één lijn (lijn 115), evenals de bediening van het Diaconessenhuis (lijn 114). De reden van de omnummering was omdat alles zo gezellig in het busboekje kon worden opgenomen bij de streeklijnen die min of meer dezelfde regio bedienden. Nou ja.lijn 121 werd omgeturnd tot 118, lijn 122 werd lijn 119 en lijn 123 werd lijn 117. Deze laatste lijn verloor zijn buitentraject (via Loosdrecht, Tienhoven en Westbroek naar Utrecht) aan dorpsbuslijntje 32. Centraal Nederland had in zijn bezuinigingsdrift een aantal buslijnen teruggeschroeft tot een veredelde buurtbus. Lijn 32 reed met een 15-persoons Mercedesbusje, meestal de 7314. Daarna kwamen er nog meer van dit klein materieel bij, de 7319 en de 7321.
Zo bleef het een tijdje. Opeens waren er eind jaren '80 weer een aantal wijzigingen. Lijn 113 kwam erbij, welke zo'n beetje de oude route van lijn A (zie begin van dit artikel) ging rijden, van Kerkelanden via het Bloemen- en Zeeheldenkwartier naar het RKZ-Ziekenhuis, aan de zuidkant van het centrum. Opmerking detail was dat deze lijn 113 met een dorpsbusje gereden werd, enwel van dinsdag t/m zaterdag, met zelfs een aantal extra ritten op de vrijdagse koopavond. Kortom, een vreemde dienstregeling.die aan een snelle dood werd blootgesteld.
Op materieelgebied veranderde er ook het één en ander. De MB200's (9436-9444) werden doorgeschoven naar de streekdienst, en er kwamen gezellige kleine Neoplan busjes voor terug. Hilversum kreeg maar liefst 14 van deze busjes met lage instap, de 2042-2055 uit de serie 2031-2055. Lang mocht de pret niet duren, na amper twee jaar gingen de busjes terug naar de dealer. Anno nu.2000, rijden er nog steeds twee exemplaren van dit type rond bij Connexxion, enwel de 2035 en 2049, beiden regelmatig te vinden op de stadsdienst Soest, maar dit terzijde. De Neoplan busjes werden vervangen door de eerste serieproducten van de Daf Den Oudsten Alliance City, de 2100-2112.
En zo kabbelde het weer twee jaartjes door. Bij de streeklijnen werden de lijnnummers 118 en 119 weer teruggenummerd tot 121 en 122. Lijn 117 bleef zijn ritjes rijden naar Nieuw-Loosdrecht, en kreeg versterking van een nieuwe lijn 118. Waarom dit gebeurde is mij tot op heden een raadsel gebleven, want de lijnen 117 en 118 reden precies dezelfde route, waarom dan toch twee lijnnummers ???
Lijn 113 werd opgeheven (Kerkelanden-RKZ Ziekenhuis). Opzich niet echt vreemd, want het RKZ-Ziekenhuis werd ook opgedoekt. Maar.lijn 113 kwam terug, nu als versterking van lijn 115 op het traject Station Erfgooierskwartier. De frequentie van lijn 115 ging op dit traject terug naar een uurdienst, zodat er samen met lijn 113 toch wel weer een halfuursdienst werd geboden. In de wagenomloop werd lijn 113 gekoppeld aan lijn 117. De wijk Kerkelanden bleef bediend door de lijnen 114 en 115. Ook lijn 114 ging in frequentie terug, en wel op het traject Station NS Diaconessenhuis, naar een uurdienst. Het dienstregelingsgat werd opgevuld door lijn 116 (die nog altijd tussen Zonnestraal en Station NS reed) door te trekken naar het Diaconessenhuis.
Het genot van de eerste serieproducten Alliance Cities duurde ook niet lang. Om onduidelijke redenen werden ze in 1996 vervangen voor nieuwe exemplaren van ditzelfde type, de 1200-1210. Van de oude Alliance Cities rijden nu nog enkele exemplaren rond op de stadsdienst Hoofddorp, maar dit terzijde.
Kortom.voor de reizigers werd het er niet echt duidelijker op met al die lijnnummer wisselingen.
Maar.hierin kwam enige verandering toen Centraal Nederland ophield met bestaan en plaats moest maken voor de nieuwe firma Midnet. De 'doorverbindingen' tussen buitenwijk en buitenwijk kwamen te vervallen, alle lijnen gingen eindigen op het Station. Met andere woorden, de lijnnummers werden gewijzigd. Lijn 114/115 naar Kerkelanden werd lijn 1, lijn 113/115 naar Erfgooierskwartier werd lijn 2 en lijn 114/116 naar het Diaconessenhuis werd lijn 4. Ook de buitenlijnen werden niet vergeten, de lijnen naar Nieuw-Loosdrecht werden in de stadsdienst opgenomen, lijn 117/118 werd lijn 5 en 6, waarbij lijn 5 als spitslijn ging fungeren overdag, en verder de diensten opzich nam in de avonduren. De bediening van het Zeeheldenkwartier ging over naar lijn 6. Verder werd streeklijn 133 (Hilversum-Hilversumse Meent-Bussum) omgenummerd tot lijn 3, en kwam zodoende in de stadsdienst terecht. Ook het oude 'stadstraject van Bussum' (naar Bussum-Zuid en Ziekenhuis Gooi-Noord) werd zodoende lijn 3. In 1995 kwam er een tijdelijke buslijn 7, welke één dienstregelingsjaar ging rijden tussen Station en Raadhuis. Dit minibuslijntje werd met een mini(taxi)busje gereden, met een kartonnen lijnnummer op de voorruit.
In 1997 werd het Bussumse stadstraject van lijn 3 (naar Blaricum Ziekenhuis Gooi-Noord) wegens bezuinigingen opgeheven, lijn 3 reed dus nu alleen maar tot Bussum NS.
En.zo ging het weer enige tijd goed. In 1998 en 1999 ging de gemeente Hilversum op de schop. Met andere woorden, het werd één grote bouwput. Bussen konden niet meer in het centrum komen, en moesten een grote omweg maken. De verbinding met het centrum werd nog wel onderhouden, door middel van de binnenstadsbus, min of meer de reïncarnatie van lijntje 7, want ook deze werd met een mini(taxi)busje gereden.
Lijn 1 (naar Kerkelanden) ging rijden via de 's-Gravelandseweg en ging via Hilversum-West naar Hilversum Zuid. Lijn 4 werd via het Diaconessenhuis (omgenoemd tot Ziekenhuis Hilversum) doorgetrokken naar het Zeeheldenkwartier, en ging dus via Hilversum-Oost naar Hilversum-Zuid. Lijn 6 reed ongeveer dezelfde route, maar reed alleen niet het 'rondje' langs het Ziekenhuis. Lijn 5 werd wegens gebrek aan passagiers opgeheven.
In september 1999 was Hilversum weer een beetje bereikbaar. Ook de streeklijnen hadden de afgelopen maanden ettelijke kilometers moeten omrijden, met als gevolg dat de dienstregeling op sommige lijnen met ruim 10 minuten werd uitgebreid. Maar.bij het ingaan van de dienstregeling 1999/2000 (op 5 september) was alles weer zo'n beetje normaal in Hilversum. De grote bouwactiviteiten liepen op zijn eind, en de bussen konden weer hun 'oude' route gaan volgen. Lijn 1 reed weer via de Vaartweg naar Kerkelanden, en lijn 4 bleef rijden naar het Zeeheldenkwartier, maar ging nu door het centrum, en niet meer via het Ziekenhuis. Ook lijn 6 kwam weer door het centrum opweg naar Nieuw-Loosdrecht.
Blijft over, het traject naar Erfgooierskwartier en Ziekenhuis. Met ingang van 5 september werd onder de lijnnummer 2 en 3 een ringlijn ingesteld. Lijn 2 reed Station-Erfgooierskwartier-Ziekenhuis-Station, en lijn 3 in tegengestelde richting. Vanwege de rijtijden, en opgeworpen obstakels (lees : verkeersdrempels) werd de route in het Erfgooierskwartier gladgestreken. De bewoners (en passagiers) van de Van Dijkstraat gingen massaal tot actie over, ze wilden de bus terug in hun straatje. Met andere woorden, Connexxion.(want die naam was nu op de bus verschenen) moest enkele maanden nadenken, voordat de route op 30 januari 2000 weer via de Van Dijkstraat werd gereden. Tot 5 september 1999 reed lijn 3 via de Hilversumse Meent naar Bussum. Na deze datum werd het lijnnummer gewijzigd in lijn 5.
Op materieelgebied is nog te melden dat de 1209 en 1210 inmiddels zijn verbannen naar (eerst Lelystad) de stadsdienst Almere, maar de 1200-1208 rijden nog steeds hun rondjes door Hilversum, aangevuld met zo nu en dan een MB230 of Alliance Intercity.
September 2000. De dienstregeling van lijn 3 wordt in de avonduren ingekrompen, de laatste drie ritten verdwijnen, lijn 2 kan als alternatief gebruikt worden. Voor reizigers naar het Ziekenhuis (maar wie wil daar 's-avonds laat nog naar toe) betekent dit dus een extra reistijd van ruim een kwartier. Tenslotte krijgt lijn 4 een routewijziging, en gaat als een soort achtbaan door de zuidelijke buitenwijken van Hilversum rijden. Heen via de Emmastraat en Gijsbrecht naar het Zeeheldenkwartier, en terug via het Bloemenkwartier en Centrum.
Reden om een keertje de stadsdienst Hilversum te nemen voor een 'hernieuwd' onderzoek ?
Mijn eerste trip is naar het reisburo in Bussum. Ik ga over enkele dagen lekker even twee weekjes in de zon liggen op het eiland Rhodos, en ik moet bij het reisburo nog het één en ander regelen.
Na mijn bezoek aan de reisspecialist vertrek ik met stadslijn 5 van Bussum naar Hilversum. Met vier passagiers aan boord vertrekt bus 4974 (van garage Almere) naar de Hilversumse Meent. De route in Bussum is na veel gezeur, getouwtrek en wegblokkades, vorig jaar gewijzigd. De Boslaan in de rijkeluiswijk 't Spieghel heeft plaats moeten maken voor een route via de Meerweg en Groothertoginnenlaan. De kakkers van de Boslaan waren veel te bang dat 'die grote bus' een krasje zou maken op hunner BMW's en Mercedessen.
Binnen enkele minuten bereiken we de Hilversumse Meent. Een jaren '70 nieuwbouwwijk, gezellig gelegen tegen de rand van Bussum, op 7 kilometer afstand van Hilversum. Maar toch.we zijn hier in de gemeente Hilversum. Via een slingerroute zijn we binnen 5 minuten door 'De Meent' heen en razen de Franse Kampweg op, naar Hilversum. Er hebben zich onderweg nog twee passagiers aangemeld, en bij de bekende Amsterdammercamping 'De Fransche Kamp' stapt één van hen weer uit, met enkele boodschappentassen. Hoogstwaarschijnlijk was de campingwinkel nog gesloten op deze maandagochtend.
Het is toch alweer enkele jaren geleden dat ik deze route gereden heb, want de drempels op de Bussummer- grintweg tussen Bussum en Hilversum, had ik nog niet gezien c.q. gevoeld, als we er met een gangetje van ruim 50 kilometer per uur overheen hobbelen. De route op dit traject heeft al zo'n 10 keer in 25 jaar een ander lijnnummer gekend. Mijn eerste kennismaking met deze route gaat toch terug naar begin jaren '70, toen de NBM hier nog reed met lijn 30 (Amsterdam-Hilversum). Maar.alles is qua route nog steeds hetzelfde, via de wijk Trompenberg en langs de wereldberoemde Wisseloordstudio's.
Ik stap uit bij "De Kei" in het centrum van Hilversum. Eventjes naar de flappentap, en dan door naar de Kerkbrink. Sinds de grote bouwactiviteiten hier (zie boven) is het oude plein, de Kerkbrink, omgetoverd van een druk verkeersplein tot een voetgangersgebied, waar alleen de bus nog door heen mag. Middels een bussluis (een in de grond zakkende paal) mag de bus stapvoets over het plein manoeuvreren. Nog voor de paal stap ik een kwartiertje later op lijn 1. Bus 1203 vervoert mij naar de Kerkelanden. Sinds ik gediplomeerd ben, da's toch al zo'n 18 jaar geleden, en ik dus niet meer naar school in de Kerkelanden hoef, ben ik hier nog maar enkele keren geweest. En.hier is dus ook nog alles hetzelfde, alleen mijn 'oude school' is er niet meer. De wijk ziet er een beetje troosteloos uit. Ik stap uit bij de Kapittelweg en loop naar het winkelcentrum. Geheel naar goed gebruik van de Digitale Reiziger schaf ik bij de bakker een zakje krentenbollen aan, en loop al knabbelend via de Franciscusweg naar het Zeeheldenkwartier, langs de RTL4 studio's over het industrieterrein, een wandeling van zo'n kleine 10 minuten.
Aangekomen bij het vroege eindpunt van lijn 35, de Van Ghentlaan, neem ik lijn 6, en laat mij wederom naar buiten Hilversum vervoeren, naar Nieuw-Loosdrecht. De chauffeur kijkt een beetje vreemd op als ik bij het eindpunt geen aanstalten maak om uit te stappen, maar ik heb geen zin om uit te stappen, met motregent en ik heb geen jas meegenomen. Dus.ik laat Nieuw-Loosdrecht voor wat het is, en rij terug naar het Zeehelden- kwartier in Hilversum. De regen is opgehouden, en ik stap uit op de Diependaalselaan. Via de Admiraal de Ruyterlaan loop ik naar de Kolhornseweg, zo ongeveer het meest zuidelijke puntje van Hilversum. Bij begraafplaats de Zuiderhof wacht ik op lijn 4, maar deze rijdt een uurdienst, dus moet ik nog zo'n 15 minuten wachten. Achter de ramen in deze buurt zie ik een poster hangen. Sinds er op de naburige Hoorneboegse Heide 'runderen' rondscharrelen (en naar het schijnt, hebben ze iemand aangevallen of opgegeten, zo las ik in de plaatselijke courant), is er een actiegroep opgericht met als doel om die koeien er weg te krijgen. Of dat zal lukken.? De actiegroep 'Hekvrije Hoorneboegse Heide' zal er wel een hele kluif aan hebben !
Na kwartiertje komt lijn 4 aankachelen. Geheel volgens Hilversumse traditie een paar minuutjes te laat. Ik laat me volgens de nieuwe route terug vervoeren naar het Station. Op het stationsplein begroet ik een collega.
"Goh.moet jij niet werken", wordt mij gevraagd. Ik kijk vrolijk, met zo'n blik van.'hahaha'.over een paar daagjes ga ik lekker onder een palmboom liggen op Rhodos ! Mijn collega kijkt sip. Zij is opweg naar het werk.
Saampjes stappen we in lijn 3, de 1207 voor de liefhebbers. Dit traject heb ik de afgelopen maanden al zo ontzettend vaak afgelegd, opweg naar kantoor, dus ik zou niet weten wat ik er over moet melden. Terwijl mijn collega bij de Oude Amersfoortseweg uitstapt blijk ik lekker zitten. Terwijl zij de straat oversteekt en de laatste 100 meter naar kantoor te voet moet afleggen, wuif ik ponticaal naar haar.
Het is inmiddels half één in de middag, en afgezien van lijn 2 (die de route in omgekeerde volgorde aflegt), heb ik, nog steeds gezeten in lijn 3, alle lijnen van de Hilversumse stadsdienst gehad. Ik neem nog even het rondje door het Erfgooierskwartier, en na een kwartiertje zijn we weer terug op het station. Voordat ik mijn 'ouwe trouwe' lijn 134 terug neem naar Blaricum eet ik nog even een broodje.
Later, als we tussen Station en Sportpark rijden, moet ik nog even denken aan de Hilversumse
plannen voor een Hoogwaardig Openbaar Vervoer baan, die men zo graag in de mediastad wil
aanleggen. De gemeente wil wel, maar de bewoners (die waarschijnlijk een stukje van hun
achtertuin hiervoor moeten afstaan) liggen dwars. Nou ja.ik zou het niet zo erg vinden. Van
mij mag die busbaan er komen, het scheelt mij dan weer een stuk lopen naar mijn werk. Maar
ja.zo ver zal het wel niet komen. Tegen de tijd als die busbaan er is, zal ik al wel met
pensioen zijn, of.is de stadsdienst van Hilversum allang wegbezuinigd !
Chris Turksma
5 september
PS : Misschien binnenkort een Rhodos-OV-special ?