HOV-HoLa, wat mag dat nou
weer voor strijd- of oerkreet zijn?
HoLa staat voor Hooigracht-Langegracht, een route door het Leidse
centrum. Die is
ooit naar voren geschoven als tracé voor de - uiteindelijk
niet-doorgegane - RijnGouweLijn, en wordt dat nu voor de hoogwaardige
bussen die door Leiden gaan rijden. Ik liet
van me horen tijdens een discussieavond over HOV-net Zuid-Holland Noord.
Langegracht
Pelikaanstraat, op de HoLa-route
Hooigracht, met doorkijkje naar Sint Jorissteeg. Wil het HOV hier maar achteraansluiten?
Afgelopen lente schreef ik op FHM’s over een nieuw hoogwaardig openbaar
vervoerconcept in de regio Zuid-Holland Noord: HOV-net. Dit
plan kwam in de plaats voor een overambitieus provinciaal
lightrailproject, de RijnGouweLijn (RGL), dat ten prooi was gevallen
aan de crisis en aan een kwart eeuw bestuurlijke incompetentie.
Deze keer een impressie van een informatie- en discussieavond over de invulling van HOV-net binnen de stad Leiden. Deze stad, die ik al 49 jaar kan noemen als mij naar mijn woonplaats gevraagd wordt, is de grootste nederzetting in Zuid-Holland Noord, en gaat het knooppunt worden van het HOV-net. Hoogwaardige bussen moeten hier gaan aansluiten op de vier treinen per uur die vanaf 2017 zullen rijden op de spoorlijn Leiden-Utrecht.
De datum is dinsdag 21 augustus 2012,
de plaats van samenkomst: het Tweelinghuis aan de Langegracht,
onderdeel van het Stadsbouwhuis waar de technische afdelingen van de
gemeente zetelen. Net als in mei in de Stadsgehoorzaal is ook deze keer
even weinig volk op de avond afgekomen als past in een stadsbus: 30 à
40 man. Zij vernemen aan het begin van de avond uit de mond van enkele
provinciale en gemeentelijke beleidsambtenaren waar het
precies om gaat (zie ook deze site van de gemeente Leiden).
In 2015 gaat er een hoogwaardige bus
rijden van Zoetermeer Centrum West naar Leiden Centraal. Die moet in de
daluren om de 10 minuten vertrekken, en in de spits zelfs om de 5. In
2017 zal hij vermoedelijk doorgetrokken worden naar Kat- en / of
Noordwijk. Tussen Zoetermeer en Leiden wordt hij de opvolger van de
thans al behoorlijk hoogwaardige buslijn
206, die ik in 2007 portretteerde. Die lijn doet 26
minuten over de 14 kilometer van Zoetermeer Centrum West naar Leiden
Centraal, maar zou bij enkele verkeers-bottlenecks ten zuiden van
Leiden nog wat verder versneld kunnen worden.
Maar dan de route door Leiden, daarover gaat het hier vanavond.
‘Doorzettingsmacht’, dat lievelingswoord van de voormalige stedendwinger en dwingeland Ahasverus van Dijk,
dat woord zal de provincie anno 2012 niet graag meer in de mond nemen.
In open dialoog met de bevolking van Leiden wil men de beste kiezen uit
de volgende drie opties.
a) Behoud van de huidige route van onder andere lijn 206 door de Breestraat (rood op het kaartje hieronder). Die heeft als nadeel dat iedereen minder bussen op de Breestraat wil, en zeker geen 24 hoogwaardige (in de toekomst mogelijk gelede) bussen per uur. Men ondervindt nu al zo’n overlast van die 40 tot 50 laagwaardige die er al rijden.
b) Ingebruikname van een alternatieve route door het centrum, die over de Hooigracht en de Langegracht (lichtgroen). Die is ook niet nieuw. Ook in het tijdperk van de RGL werd deze route al als alternatief naar voren geschoven. Ik fotografeerde dit tracé, dat tegenwoordig HOV-HoLa genoemd wil worden, in 2008. Nadeel ervan is, dat het dus een omweg is, en bovendien een route waar de doorstroming niet gegarandeerd is; het verkeer loopt nogal eens vast, en dat kun je met hoogwaardig busvervoer nog minder hebben dan met gewone bussen.
c) De buitenom-variant (blauw). De bus uit Zoetermeer slaat ver vóór het centrum (maar zelfs al vóór het Regionaal Opleidingscentrum (ROC), waar men zo hevig haakte naar de RGL) af naar links en rijdt naar Leiden Centraal via een nieuwe busbaan over de Churchilllaan en langs de noordwestzijde van de spoorlijn Den Haag –Leiden. Mijl op zeven, maar je ontlast er de binnenstad mee. En je doet mijn eigen woonwijk aan, tussen haakjes.
Aan
dat nieuwe traject langs het spoor twijfel ik wel, sinds ik het een
keer heb nagelopen. Ruimte ervoor is er niet, tenzij men de bewoners
van de Morslaan van hun parkeerplekken zou willen beroven. Uiteindelijk
kom je toch uit op de Vondellaan, waar geen plek is voor vrije busbanen.
Kaart overgenomen van website gemeente Leiden en aangepast ter verduidelijking
Als onwankelbaar axioma schijnt tegenwoordig te gelden dat niet alle
bussen van dezelfde route gebruik kunnen maken. Als de HOV’s over de
Breestraat gaan, moeten de reguliere stads- en streeklijnen over de
HoLa, en vice versa.
Om de Breestraatdiscussie, die nu natuurlijk meteen weer oplaait, moet ik wel een beetje lachen. Ontegenzeggelijk voordeel van de Breestraatroute vind ik al tientallen jaren, dat die de kortste en ook snelste busverbinding vormt vanuit het zuiden naar het station. Ook de doorgaande reizigers, die helemaal niet op de Breestraat moeten wezen, hebben er dus voordeel van. Daarom rijdt er ook al ruim 50 jaar, sinds de opheffing van de tram, een vloot bussen door die betrekkelijk smalle winkelstraat, en wil men er ook al meer dan 50 jaar vanaf. Vooral de winkeliers. Maar waag het niet, die bussen op te heffen! Want ook al meer dan 50 jaar voeren de bussen per dag duizenden van hun klanten aan, die straks misschien voor de deur van de concurrenten uitstappen, rond de Hooigracht en de Pelikaanstraat.
Breestraat. Bus 14 ter hoogte van het stadhuis, gefotografeerd vanuit een open monument (8 september 2012)
Een onoplosbaar probleem. In de winter van 1995 op 1996 hebben wij van
ROVER voorbarig staan te protesteren – bij 7 graden onder nul en
windkracht 7! - tegen de toen ook al voorgenomen opheffing van de
busroute door de Breestraat. Mijn opvolgers kunnen zich nu opnieuw aangorden voor deze strijd. Deze discussie lijkt op
Nietzsche’s hamer, die de mens eeuwig zal treffen met wederkeer van het
gelijke.
‘Die lawaaierige, vervuilende bussen’, roept dan ook een vertegenwoordiger van de winkeliers (er zijn vanavond meer NIMBY’s aanwezig dan busreizigers). ‘Daar moeten we vanaf. En wat is nou simpeler dan onze oplossing: die grote vieze stinkbussen om het centrum héén, en aan de rand van de stad alle reizigers met bestemming Breestraat overstappen op kleine busjes. Kleine busjes die de mensen voor de deur van de winkel afzetten!’
De kleine busjes, die zijn even onvermijdelijk in deze discussie als de rondvaartboten waar vooral ignorante politici van Dwaallichten66 zo graag mee op de proppen komen. Hoor ik het woord ‘boot’ al niet uit een uithoek van de zaal?
Maar dat met die kleine busjes kan natuurlijk nooit werken. Busreizigers houden niet van overstappen. En Boudewijn Leeuwenburgh met een h, de voormalige baas van alle bussen in en om Leiden, deed daarover regelmatig een boude uitspraak die ik, als alle Boudewijnismen, goed onthouden heb: ‘Chauffeurs van kleine busjes nemen helaas geen genoegen met een klein salaris’.
Ik wil dat te berde brengen, maar een Hooigrachtbewoner is inmiddels al van leer aan het trekken. 1200 bussen per dag door zijn straat, maar daarvoor zijn de messen geslepen, er komt een knoerthete herfst, dit gaat tot aan de Raad van State! Ik onderdruk de neiging om hem een verhuizing aan te raden naar een boerderij in Gelderswoude. Anderen vragen hoe hij aan die 1200 komt; zoveel bussen rijden er in heel Leiden geeneens in totaal.
Ik hoor meer gouwe ouwe liedjes. ‘Als
we die buslijn uit Zoetermeer nou eens meteen ver-railen, en hem bij
Lammenschans via het bestaande spoor…’ Geen slecht idee, maar wel één
waarvoor de provincie geen geld overheeft; deze
buitenom-variant is al talloze keren afgeschoten.
Afgekeurd: lightrail over, langs of boven bestaand
spoor, om het centrum heen
Archieffoto 2008
‘Zo’n HOV-bus, wat verbetert er dan eigenlijk nog ten opzichte van lijn 206? Weet je wat beter is? Een boortunnel van station Lammenschans naar Leiden Centraal; alleen een halte bij Vroom en Dreesmann, probleem uit de wereld’. Ook die spreker heeft wat mij betreft alle gelijk van de wereld. Maar zo’n tunnel kost een slordige miljard euro, en zo’n bedrag wordt wel uitgegeven voor de particuliere vierwieler (Rijnlandroute) maar niet voor bus of tram. En we moeten ook nog wat geld overhouden om te storten in de bodemloze schatkisten van de siëstalanden, vanzelfsprekend; het is wél crisis!
Randy, die ik nog ken van vroeger, laat bezwaren horen tegen de derde variant, de omweg via de Churchilllaan. Veel reizigers uit Zoetermeer komen voor het ROC of voor de binnenstad. Die hebben daarmee dan straks geen rechtstreekse verbinding meer. En station Lammenschans vervalt dan als overstappunt van bus op trein; en daarvoor was HOV-net nu juist mede in het leven geroepen. Hoe wil je HOV op die manier populair maken? En gaat Veolia-lijn 45 (Den Haag – Voorschoten – Leiden) dan ook via die Churchill-route, met dezelfde nadelen?
Churchilllaan en Vondellaan, 1500 meter omrijden voor Zoetermeerders met bestemming
Leiden Centraal. Maar MIJ komt het niet slecht uit...
Nu neem ik het woord. ‘Ik was in de jaren 90 bestuurslid van de regionale ROVER-afdeling. Toen moest ik rekening houden met de belangen van alle bestaande en potentiële OV-reizigers in de streek. Nu spreek ik alleen voor mezelf, en kan dus schaamteloos in mijn eigen belang redeneren. Ik woon in de Fortuinwijk, in het zuidwesten van Leiden Zuidwest. Wat ik wil, als bewoner van zo’n uithoek, is zo snel mogelijk komen waar ik wezen wil, en dat is meestal station Leiden Centraal. En behalve zo snel mogelijk wil ik dat dan ook nog via de kortste route, want dank zij dat eerlijke chipkaartsysteem dat sinds enkele jaren geldt, betaal je extra voor elke hectometer omweg die men heeft gemeend te moeten uitdenken. Ik heb dus geen enkel belang bij een langere HoLa-route, met slechtere doorstroming en met nog meer haltes. Randy heeft gelijk, dat die Churchill-variant een onding is. Maar als die er toch komt, zet dan s.v.p. even een haltebordje neer op de hoek met de Kennedylaan; dan heb ik namelijk een HOV-halte bijna voor mijn deur!'
Gemeten naar het lachsucces op de geluidsmeter was dit dé opmerking van de avond, hoewel maar half serieus, en half satirisch.
De man van de kleine busjes geeft zichzelf weer het woord. ‘Dat nou niemand wil inzien, dat dat dé oplossing is; grote bussen om het centrum heen, heel kleine busjes, voor wie in het centrum wezen wil, héél kleine busjes, heel erg kleine busjes…’ Er beginnen zich nu spuugbelletjes te verzamelen in zijn mondhoeken; het zit hem geloof ik nogal hoog. Rustig maar, rustig maar; het heel kleine busje komt zo!
We gaan in drie groepen verder discussiëren, elk bij een plattegrond van één van de drie varianten. Ik kies de Breestraat. ‘Waar lullen we eigenlijk nog over’, zegt een heel boos aanlopende man. ‘Er is immers al lang besloten dat het busstation naar de achterzijde van het station gaat, naar het ziekenhuis LUMC. En dat de Steenstraat [de eenrichtingsroute van alle bussen in zuidelijke richting] afgesloten wordt voor gemotoriseerd verkeer. Dan kom je niet meer in de Breestraat. Dan kies je toch bij voorbaat voor de HoLa-variant? Waar lúllen we dan eigenlijk nog over?’
‘Nee, nee’, sust de dienstdoende
ambtenaar bij deze tafel, ‘er zijn studies gaande voor
tweerichtingsverkeer over de Turfmarkt’ [waar nu alleen de bussen in
noordelijke richting rijden].
Turfmarkt. Als je dit ziet, zou je eerder voor een tunnel pleiten dan voor tweerichtingsverkeer
Dat voorgenomen busstation bij het LUMC is ook onderwerp van een bezorgde brief van de ROVER-afdeling.
Deze kant van het station wordt tussen haakjes ook wel de Zeezijde
genoemd, hoewel je van hier toch een heel dikke 20 minuten in de bus
zit om het zilte nat te zien.
De heel kleine busjes komen ook nog even ter sprake. ‘Dat hebben we doorgerekend; onmogelijk! Die moet je laten rijden met een veel te hoge frequentie, om een overstap nog enigszins aantrekkelijk te houden. Anders verlies je te veel reizigers. Maar zo’n hoge frequentie kost eenvoudigweg veel te veel geld; de tekorten zouden de pan uit rijzen!’ Boudewijn had gelijk. Einde van het kleine busjesverhaal, gelukkig, al zie ik die discussie toch nog wel weer een keer oplaaien.
Einde ook van deze avond, die de lezer hopelijk evenzeer geamuseerd heeft als mij. Ik doe in de late avondschemering wat ik voorafgaande aan de vergadering ook al in de middagspits deed: de HoLa-route te voet. Over de Langegracht rijden overdag 8 bussen per uur per richting: 4 x lijn 15 (Leiden Centraal – Leiderdorp Leyhof), 2 x lijn 56 (Leiden Centraal – Roelofarendsveen – Leimuiden) en 2 x lijn 256 (Leiden – Roelofarendsveen – Schiphol). De doorstroming is prima op dit stuk (op een mooie zonnige middag in de nadagen van de zomervakantie).
Over de Hooigracht rijden in de huidige dienstregeling geen bussen. Dat is maar goed ook, want aan het eind ervan, waar hij overgaat in de Sint Jorissteeg, loopt het verkeer in de spits steevast vast.
Hoe realistisch is die HOV-HoLa? In 1994 al kruisten wij de degens over de Hooigracht-Langegrachtroute met wethouder Pex Langenberg van D66. Langenberg is verreweg het grootste stuk onbenul waarop ik tijdens mijn ROVER-loopbaan gestuit ben: vlot kapsel, vlot pak, vlotte babbel, inhoud nihil. Waarom doet hij me toch zo denken aan zijn partijgenoot Pechtold? Hij (Langenberg, dan) wilde alle bussen via de Hooigracht. Die autoluw gemaakt zou worden. Al wist niemand waar je die auto’s dán moet laten. Dat weet 18 jaar later ook nog steeds niemand. Daar gaat die hele HOV-HoLa-variant nu ook op afstuiten, mark my words. Ik houd de lezer op de hoogte van de ontwikkelingen!
Frans Mensonides
23 augustus 2012; laatste aanvulling 1 september 2012
Er geweest: dinsdag 21 augustus 2012
© Frans Mensonides, Leiden, 2012