De
professor
(r. 1) Hij is een sprekend boek, een open schatkist vol geleerdheid. Hij is een prediker buiten de kerk, een kluizenaar in de stad. Hij is de slijpsteen van de jeugd, een schaaf van groene twijgen die onder zijn bewind zullen uitgroeien tot steunpilaren van het vaderland. Hij is veerman in dienst van de deugd; scheepsladingen domme kalveren vervoert hij door de diepe gracht van de leerschool naar het hoge land van eer. Hij is de trommel in de stal die zorgt dat het onervaren veulen eelt op de oren krijgt. Hij is de schuit die de jonge reiziger tot Keulen brengt, halverwege de jaarmarkt van Frankfurt, die spiegel van wat er in heel de wereld te koop is.
(r. 11) Hij beziet een schoolmeester met
evenveel minachting als een staatsman hem. En kijkt de professor op
zijn beurt omhoog, dan erkent hij zijn meerdere in die staatsman. Als
een pauw zakt hij door de poten en laat met jaloerse nederigheid de
staart hangen. Hij zou zijn ambities moeten beperken tot de
universiteit, en zich houden bij wat gebeurt binnen die kloostermuren.
Dan is hij de meest vrije vorst die ooit heeft rondgelopen op aarde en
leeft hij in de Gouden Eeuw van het koninkrijk dat ‘Genoeg’ heet. 
De mooiste
maanden van zijn leven: Huygens als student 
Bolwerk der
vrijheid of broeinest van (katten)kwaad?
Huygens vervolgt met de beschrijving van een ontaarde professor, die zijn college’s als een last beschouwt. Liever houdt hij redevoeringen bij gelegenheden waar flink gedronken wordt. Gelukkig heeft hij lange vakanties en kan hij zich na een nachtje doorzakken verontschuldigen met een briefje aan de deur van de collegezaal. Het geld vergoedt veel; het liefst leidt hij domme rijkeluiszoontjes op, die hem het meest opleveren.
(r. 45) Slaagt hij er dan toch nog in, een doctorshoed te planten op de nobele ezelskop van een rijke domoor, dan doet hij dat plichtsgetrouw, ook al komen de oren er aan beide zijden door in de knel. Hij kijkt niet zo nauw, zolang dat orenbeest maar geld schijt. Bij het afstudeerfeestje propt hij zijn darmen even vol als hij zijn geldzak heeft volgepropt.
(r. 51) Als een vorst of een buitenlandse gezant onthaald wordt, dan ontbreekt de professor natuurlijk niet op het appel. Hij blijft het glas heffen op hun gezondheid. De gevolgen van die royale traktaties uit andermans zak blijven niet uit: hij boert in het Hebreeuws en kotst in het Latijn. Misschien valt hem de dag daarop de eer te beurt dat de prins zich in zijn gehoor bevindt als hij zijn lesje stamelt. Dan zingt hij de lof van de matigheid en van wat de gulden middenweg vermag. Als iemand dan plompverloren roept: ‘Wat een deugdzaam mens! Wat een stichtelijke leer!’, dan bevindt er zich altijd wel iemand in het gezelschap die van de hoed en de rand weet over zijn levenswandel. Die zegt ronduit: ‘Dit college is te danken aan zijn wijze vrouw. Die heeft hem vanmorgen het verhaaltje aangereikt dat hij nu staat af te ratelen. Het zijn de harde korsten van de verwijten die zij hem als ontbijt heeft opgediend.’
Den Haag, 4 oktober 1623 (ziek; gedicteerd aan mijn moeder)
Lees
ook Huygens' zedeprint over de aankomende
arts en die over de goede
predikant