LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
256. 'ZE HEEFT HAAR BROOD NIET IN LEDIGHEID
GEGETEN'; OUD BIDPRENTJE (07/03/2021)
255. CORONAJAAR
IN MOMENTEN (03/01/2021)
254. BEMINDE
ZATERDAG VOOR DE BUIS
(20/12/2020)
254a. BESLIST
EVEN LEZEN!!! 27 DINGEN DIE IEDERE SCHRIJVER MOET WETEN!!! VERPLICHTE
KOST VOOR IEDERE SCRIBENT!!! (20/12/2020)
253. NEPNIEUWS,
WAPPIES EN WONDERDRANKJES, PEST
TOEN EN CORONA NU (29/11/2020)
252. THUIS
LATEN BEZORGEN...
(08/11/2020)
251. REALISME
EN CORONAKUNST IN SCHIEDAM
(20/09/2020)
De rubriek FHM's A-viertjes
verschijnt onregelmatig. Maar als hij verschijnt, doet hij dat op
zondag.
Mijn
vader, eind jaren 40, en schrijver
Het was van de week ineens
een complete hype op Twitter. Iedereen
twitterde bewegende portretten van lang geleden ontslapen voorzaten.
Aanstichter van een en ander is de genealogische site MyHeritage,
en de naam
van deze nieuwe app: Deep
Nostalgia.
Het recept voor zo’n tot leven
gekomen portret is simpel. Fotografeer
met je smartphone een oude, vergeelde foto uit een familiealbum, en
upload die naar deze
pagina op de
site van MyHeritage. De
eerste 3 keer is dat gratis, daarna wordt het: dokken.
In een halve minuut tijd lapt de app
de afbeelding niet
alleen heel knap op, maar voegt hij er ook nog beweging aan toe. De
geportretteerde voorouder, misschien al langer dan een eeuw dood,
beweegt zijn
hoofd en gezicht in een paar verschillende poses, alsof hij zijn meest
gunstige
kant naar de camera wil richten. Dat alles zie je dan in een korte
video, een MP4-bestand
dat je kunt downloaden.
Je zou je ook gemakkelijk kunnen
voorstellen dat de persoon
op de video aandachtig luistert naar iets wat jij te vertellen hebt.
Bijvoorbeeld:
ik aan mijn vader, wat er zoal gebeurd is sinds zijn dood, deze week 60
jaar
geleden; waarom iedereen anno 2021 een soort slab voor zijn gezicht
heeft, en
wat dat toch voor kleine kastjes zijn waar alle mensen voortdurend op
lopen te
turen en te tikken onder het wandelen of fietsen. Onbegonnen werk, zo’n
gesprek; goed dat het niet echt kan!
Hoe zou ik bijvoorbeeld uit kunnen
leggen, hoe MyHeritage
dat flikt; grimassen toevoegen aan een foto? Ik kan niet zeggen dat ik
er zelf
veel van begrijp. Het werkt in ieder geval met kunstmatige
intelligentie, maar
mijn natuurlijke intelligentie schiet ervoor te kort.
Ik uploadde, naast mijn vader, ook
nog de rest van mijn
fotogalerij die op de schoorsteenmantel staat: moeder, grootouders,
overgrootmoeder uit Apeldoorn. En de foto van mezelf die mijn oom Frans
van me
maakte in de herfstvakantie van 1968, toen ik 11 jaar en 11 maanden oud
was.
Mensen meldden op Twitter hevige
gemoedsbewegingen door het
tot leven komen van het portret van hun dierbaren. Zelf vind ik de
animatie
daarvoor toch net iets te simpel. Nee, ik had ook niet verwacht dat de
geportretteerde
spontaan iets tegen me zou zeggen, of door een hoepel zou springen, of
zo. Het
kan best zijn dat MyHeritage daaraan nu in het diepste geheim werkt.
Wat wel een beetje eng is: ze
verzamelen ook het DNA van
mensen die daarvoor hun wangslijm afstaan en opsturen. Kunnen ze
daarmee de
inzenders zo ergens rond het jaar 2525 weer compleet tot leven wekken,
niet als
video, maar als kloon van vlees en bloed? Compleet met hun
herinneringen uit de
20ste en 21e eeuw, want dat wordt ook misschien nog wel eens
uitgevonden? Ik
wil er niet te diep over doordenken. Nostalgia kan ook te ‘deep’ gaan.
De levende portretten van mijn opa
van vaderszijde en mijn
overgrootmoeder uit Apeldoorn doen me niet veel. Ik heb die mensen niet
gekend,
ze zijn vóór mijn tijd overleden, dus ik ervaar ook geen schok van
herkenning.
Wel bijzonder vind ik te zien, hoe die vaak ernstige, stramme gezichten
op
ouderwetse portretfoto’s als bij toverslag ontdooien, tot leven komen
en meer
menselijk worden.
Verder raakte de video naar mijn
eigen jongensportret me nog
het meest.
Deep Nostalgia werkt niet alleen op
foto’s, maar ook op
geschilderde portretten, tekeningen en misschien – ik heb het nog niet
geprobeerd – ook wel op standbeelden. Ik zag al bewegende
zelfportretten
langskomen van Rembrandt van Rijn en Vincent van Gogh, schilderijen
van Dirck
Volkertszoon Coornhert (die binnenkort zijn 500ste verjaardag hoopt te
vieren),
Napoleon en vele andere figuren uit de geschiedenis.
Zelf plukte ik een getekend portret
van Constantijn Huygens
van mijn eigen site, en uploadde dat naar de app van MyHeritage, met
het
resultaat dat je hiernaast ziet. Ook op tekeningen werkt het dus.
Michiel van Mierevelt portretteerde
Huygens in 1625 als de
ambitieuze, veelbelovende, doch ook erg kwetsbare jongeman die hij was.
Maar in
de bewegende beelden zie ik ineens een ander aspect van zijn
persoonlijkheid.
Hij ziet er in een flits even uit alsof hij iets verwoestend geestigs
gaat
zeggen, waar hij later ook weer spijt van krijgt, zijn eigen glazen mee
ingooit, en zijn excuses voor moet aanbieden. Maar misschien leg ik dat
er zelf
wel in, omdat ik op hem afgestudeerd ben, en meen te begrijpen, hoe hij
in
elkaar zat.
deze
persoon bestaat niet
Trending topics op Twitter komen en
gaan. Twee jaar geleden
was er één rond de website This
person does not exist. Die website bestaat
zelf nog steeds, maar je hoort er nooit meer iets over. Die site doet,
ook met
behulp van kunstmatige intelligentie, nog iets veel wonderlijkers dan
MyHeritage:
portretten produceren van mensen die niet bestaan, en ook nooit bestaan
hebben.
Telkens als je de pagina ververst, verschijnt er een nieuw gezicht.
Ze hebben het programma eerst gevoed
met duizenden of
misschien zelfs miljoenen foto’s van gezichten van echte mensen, en
daarna een
app geschreven die nieuwe gezichten produceert. En dat meestal heel
overtuigend
doet. Wie zou denken dat de knappe jongedame hierboven uit de computer
komt, en
geen wezen van vlees en bloed is?
Het universum van This person does
not exist bestaat wel grotendeels
uit knappe mensen met erg regelmatige gezichten. Er verschijnen mannen
en
vrouwen, kinderen en volwassenen, dikkerds en magerds, en mensen van
alle
rassen. Maar nooit portretten van bejaarden. Als je wilt weten hoe de
mensheid eruit
zou zien als die lui van Herstel.nl het voor het zeggen zouden krijgen, dan
heb je
hier een voorproefje: alle bejaarden dood of opgeborgen uit het zicht.
Het algoritme achter This person does
not exist werkt niet
100% perfect. Soms duiken er plotseling mensen op met afgrijselijke
verminkingen, bijvoorbeeld met een paar extra ogen, met zweren en
builen in
felle kleuren, of met gezichten die zijn versmolten met de achtergrond.
Dat is
altijd even schrikken, als je al die gezonde, jonge, vrolijke lachende
mensen gewend
bent die vaak op die site getoond worden.
Maar weet je wanneer je echt lam
schrikt? Het is mij nog
niet overkomen, maar het zal toch gebeuren in één op de 10 miljoen of
één op de
miljard gevallen of daaromtrent: iemand die op jezelf lijkt alsof het
je
eeneiige tweelingbroer of –zus was. Een virtuele dubbelganger, een
niet-bestaande persoon die op jou lijkt als je spiegelbeeld; horror!
FHM (de echte)
7 maart 2021
© Frans Mensonides, Leiden, 2021