HOV-Velsen (4): Licht aan het einde van de bustunnel

Artist impression van de onderdoorgang onder de spoorbaan Beverwijk – Haarlem tussen Driehuis en Santpoort Noord.
Overgenomen van Nieuwsbrief provincie Noord-Holland

Dit is deel 4 van een zeer laagfrequente reeks over Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV) op het traject IJmuiden - Haarlem. Een project dat al veel te lang loopt, en daarmee deze serie.

Deel 1 verscheen in de sinterklaastijd van 2010, deel 2 in die van 2011 en deel 3 in de herfst van 2013. Nu pas, 2,5 jaar later, heb ik een vierde aflevering uit mijn toetsenbord gewrongen. Eerder was er gewoonweg geen voortgang te melden over dit HOV-bus-project dat ten gronde dreigde te gaan aan protesten van buurtbewoners.

Maar er is licht aan het einde van de bustunnel. Die snelle busverbinding tussen IJmuiden Zeewijk en Haarlem Delftplein gaat nu toch echt door. De bustunnel van Haarlem trouwens niet, maar dat was al bekend. Maar er komt op de grens van Driehuis en Santpoort wel een kort tunneltje, meer een onderdoorgang, onder de spoorlijn Beverwijk – Haarlem.

HOV-Velsen is een coproductie van die gemeente (waaronder IJmuiden, Driehuis en Santpoort ressorteren) en de Provincie Noord-Holland. Dit traject is geelgekleurd op bovenstaand kaartje. Het snelbustraject heeft nu het fiat verworven van de Raad van State. Alle NIMBY-groeperingen die tegen de busbaan te hoop gelopen zijn, zijn tot in hoogste instantie in het ongelijk gesteld.

Verder schijnt Haarlem het nu eindelijk met zichzelf eens te zijn over de rest van de busroute: van Haarlem Delftplein naar Haarlem NS. Die blijft lopen zoals hij nu al loopt, via de Rijksstraatweg, met hier en daar een paar kleine aanpassingen om de doorstroming te bevorderen. Althans: als de plannen doorgaan die deze maand de inspraak zijn ingegaan en daarna ongetwijfeld hun weg zullen zoeken richting de Kneuterdijk in Den Haag. Daar zetelt de Raad van State die soms het eindpunt vormt van projecten en soms van de protesten ertegen.

Er wordt nu gemikt op december 2017. Dan kan Connexxion-lijn 75 IJmuiden – Haarlem (de rode lijn op het kaartje) zich tooien met R-net-logo en -kleurstelling. R-net, onderwerp van een afzonderlijke reeks op mijn site, is dan natuurlijk het keurmerk voor snel, frequent en kwalitatief hoogwaardig OV in de Randstad. De haltes van lijn 75 hebben trouwens al jaren voorbarig een R-net-uitvoering.

Op verscheidene plaatsen wordt nu voortvarend gewerkt aan HOV-Velsen. Ik ging kijken op dinsdag 2 februari en verkende de HOV-route, gedeeltelijk met bus 75 en gedeeltelijk te voet. Voor de onderdoorgang onder het spoor kwam ik nog een keer speciaal terug op zaterdag de 13e. Van dat alles hieronder fotoverslag, gevolgd door een verhaal over Haarlems worsteling met de HOV-bus.

Op pad: IJmuiden - Driehuis

We doen de HOV-verbinding-in-wording in de volgorde van de weg, wat op deze site, en nergens anders, ‘hodologische volgorde’ heet. En dan starten we in Velsen om te eindigen op het Delftplein in Haarlem Noord, waar een busstation is en waar je je, indien noodzakelijk, kunt laten behandelen in het Kennemer Gasthuis, Locatie Noord.

Het huidige beginpunt van lijn 75 ligt op de Dennekoplaan in IJmuiden Zeewijk. Ook lijn 74, IJmuiden – Heemskerk heeft daar zijn beginpunt, evenals de ritten van lijn 82 (Amsterdam - IJmuiden) die niet doorrijden naar het strand.

De R-net-bus doet dat t.z.t. wel. Het trajectgedeelte over de Kromhoutstraat, vanaf de kust via het havengebied tot hier, is in 2013 al voltooid.

De dienstregeling van Lijn 75, IJmuiden Zeewijk – Haarlem NS, heeft sinds mijn vorige bezoek een wijziging ondergaan. De frequentie in de spits is opgevoerd, na opheffing van een spitslijn IJmuiden -Schiphol. In de ochtendspits rijdt hij om de 6 minuten, in de middagspits elke 7,5, daartussenin elke 12 minuten en in de avonduren en weekenden elk kwartier.

Een rit duurt een minuut of 35. Ik verwacht geen wonderen van die HOV-route als het gaat om tijdwinst. Als de rijtijd teruggebracht kan worden naar een halfuur precies, zou dat al mooi zijn. Ook verhogen van de betrouwbaarheid van de dienstuitvoering is één van de doelstellingen van het HOV-project. Daar ontbreekt nu wel het nodige aan. Bussen arriveren vaak te laat op hun eindpunt bij station Haarlem, en beginnen dan al met vertraging aan hun retourrit.

IJmuiden Zeewijk ontstond in de jaren 60, het tijdperk van de strakke, rechte, hoge flats. In de loop van een halve eeuw zijn er ook wat blokken modernere huizen bijgebouwd. Het zou hier nog redelijk aangenaam toeven zijn als het er niet altijd zou waaien. Onafgebroken blaast de zeewind, ook als in de rest van Nederland een windstilte heerst als op de paardenbreedten. Storm kolkt tussen de huizenblokken en in het wat verplukte Duinpark.

De R-net-bus zal met het verkeer meerijden over de as van IJmuiden: de Planetenweg en de LNS (Lange Nieuwstraat, langs de markt, de winkelgalerij en het stadhuis). De LNS krijgt dus geen vrije busbaan. Wel wordt in de loop van dit jaar het wegprofiel aangepast. Er komen vrijliggende fietspaden. Fietsers profiteren dus mee van het busplan, wat geloof ik in IJmuiden niet geleid heeft tot meer tevredenheid over het project.

Op de LNS zijn ze momenteel aan het werk in de buurt van het Marktplein. Bus 75 rijdt een stukje om via de Heerenduinweg.

De ironie van het noodlot wil dat het enige huis dat voor de HOV-baan tegen de vlakte moet, pal naast het informatiecentrum over het HOV-project staat. Dat huis is verlaten en dichtgetimmerd en wacht nu op de sloopkogel. Op de Troelstralaan, daarachter, bij de school, zijn de wegwerkzaamheden nog niet gestart.

Aan het eind van de Troelstralaan begint het 2,5 km lange tracé over het oude Vislijntje, de in 1983 opgeheven spoorlijn IJmuiden – Haarlem. Het terrein is nu vrijgemaakt van bomen en struiken en is netjes geëgaliseerd. Die oude, bemoste abri is eindelijk met de grond gelijk gemaakt. Het stationsgebouwtje bij de Zeeweg zal hetzelfde lot ondergaan; het was ooit een tandartspraktijk, als ik me goed herinner. In de Zeeweg ligt nog een van de allerlaatste stukjes rails van de Vislijn (foto rechtsboven).

In de wijken langs de ex-spoorbaan lijken alle - om wat voor reden ook - protesterende burgers zich neergelegd te hebben bij de busbaan; protestplakkaten zie ik er vanmiddag niet veel meer. Ze kunnen toch tevreden zijn over zichzelf; ze hebben er nog een vertraging van twee jaar weten uit te slepen. HOV-Velsen had in 2015 voltooid moeten zijn, volgens de oorspronkelijke plannen. Misschien zien wij die mensen uiteindelijk toch ook nog wel in de R-net-bus, als hij eenmaal rijdt.

Op het noordelijke gedeelte van het Vislijn-tracé, langs de Minister van Houtenlaan, wordt de busbaan na inspraak met de bewoners verdiept aangelegd. Dit vermoedelijk om inkijk door buspassagiers te vermijden. Wonderlijk: de tegenstanders van HOV-Velsen vielen onder andere over de hoge kosten van de aanleg, maar door dit soort maatregelen wordt hij natuurlijk nog veel duurder.

Verder zijn de buurtbewoners ook nog geconsulteerd over de beplanting langs de baan, maar ze zullen vast blijven mokken, knarsetandend over elke bus die er passeert.

Driehuis-Westerveld stond tot de opheffing van de Vislijn bekend als een station dat vrijwel alleen rouwenden trok, bezoekers van het crematorium en de begraafplaats. Er komt een HOV-halte. Behalve door uitvaartbezoekers, zal die ook wel vaak gebruikt gaan worden door leerlingen van het Ichtuscollege en de Duin- en Kruidberg-mavo. Toevallig hebben die op de zaterdag dat ik erlangs loop, allebei open dag. Beslist een extra aanbeveling om je kind op te geven voor deze scholen: HOV-halte op loopafstand!

En kijk, wat hebben we hier? Ik heb het wel eens gehad over hofdichten, maar wat hier hangt, is veeleer een HOV-dicht.

Oh ja, dat is waar, ook; de NIMBY’s hebben dit verwaarloosde, met struikgewas overwoekerde spoortje uitgeroepen tot natuurgebied. Te bizar voor woorden!

Met die lege bussen zal het ook wel meevallen. Volgens ramingen van de gemeente Haarlem zullen er bij de halte Haarlem NS 3500 reizigers per werkdag in of uit de R-netbus Haarlem-IJmuiden stappen.

Driehuis heeft straks een vorstelijk OV voor een dorp met 3.000 inwoners: elk half uur een trein en elke 6 minuten een HOV-bus. En dat terwijl Bloemendaal en Santpoort Zuid het, behalve met die trein, moeten doen met een buurtbus; verder zijn daar alle bussen opgeheven.

Onderdoorgang

Het pièce de résistance, in ieder geval het duurste gedeelte van dit project is de onderdoorgang van de busbaan onder de spoorlijn Haarlem-Beverwijk. Die tunnel begint een paarhonderd meter ten zuiden van Crematorium Westerveld in Driehuis. Aan de andere kant van het spoor komt de busbaan uit op de Santpoortse Dreef in Santpoort Noord.

Ook bij het ontwerp van deze tunnel is met alle belangen rekening gehouden. Hij loopt dwars door een ecologische verbindingszone en door een natuur- en archeologisch monument. Maar alles wordt zo goed mogelijk beschermd. Onlangs is men begonnen met de werkzaamheden; medio 2017 moet het klaar zijn.

Op dinsdag zie ik vanaf de Hagelingerweg in Santpoort Noord in de verte wat hijskranen voor de aanleg van de onderdoorgang. Vanuit de trein heb je er beter zicht op. Tot december nam ik die trein vaak om op mijn werk in Castricum te komen. Maar nu is de IC vervangen door een stoptrein, en wel zonder dat ze me gevraagd hebben hoe ik daarover dacht. Och, als in het OV met reizigers eens net zoveel rekening gehouden zou worden als met buurtbewoners, marters en dassen, miertjes en piertjes, archeologische potten en pannen…

Ik reis nu altijd om via Zaandam, dat gaat sneller, of althans minder langzaam. Maar nu pak ik zaterdag de trein naar Driehuis maar eens voor die onderdoorgang.

Je kunt er niet echt dichtbij komen, en de foto vanuit de trein is mislukt en niet publiceerbaar; bewogen. Ik had het kunnen weten, fotograferen uit rijdende treinen wordt meestal niks.

Ook aan dat weilandje tussen het spoor en de Santpoortse Dreef zie ik niet af dat het een natuurreservaat is. De meeste natuur hebben ze vermoedelijk al naar de knoppen geholpen voor de aanleg van die verkeersader, waartegen vast niemand geprotesteerd heeft.

Verder op pad: Santpoort Noord – Haarlem Noord

Nu is het weer dinsdag. In Santpoort Noord is er een tijdelijke bushalte bij Café-Brasserie Zaal De Wildeman, waar ik me, wachtend op de bus naar IJmuiden, probeer voor te stellen, welke wild gebras zich afspeelt achter die lange, blinde muur.

Kort daarvoor heb ik nog een stukje in aanleg zijnde busbaan op de foto gezet, zo’n 600 meter lang, vanaf de Broekbergenlaan langs de N208 richting Haarlem Noord. Deze busbaan snijdt een bocht in de Hoofdstraat af.

Hier sleepte de inspraakprocedure van 2011 tot 2014. Een kermisveldje werd ontzien, na hevige protesten van buurtbewoners.

HOV Haarlem Noord: Hoogwaardig doorlopend vervoer?

Lijn 75, ergens op de Rijksstraatweg. Nou, de natuur is nu trouwens echt helemaal van slag, zeg! Groene bomen, hartje winter!
Het zou beangstigend zijn, als deze foto niet dateerde van juni 2015.

Niet-kiezen is ook een keuze, alles bij het oude laten is soms ook een vorm van innovatie en wilde plannen niet uitvoeren is vaak alleen maar verstandig. In de vorige afleveringen schreef ik over de worsteling van de gemeente Haarlem met HOV Noord. HOV Velsen loopt maar tot het Delftplein, 100 meter voorbij de gemeentegrens. Hoe verder door deze drukke provinciehoofdstad? ‘Hoogwaardig doodlopend vervoer’, noemde ik het al in deel 1. Maar het wordt met een beetje geluk toch nog doorlopend vervoer in plaats van doodlopend.

Allerlei onbekookte plannen zijn de afgelopen 10 jaar geopperd, en verdwenen ook weer in de bureaulade. Een tram komt er niet; die biedt ook bijzonder weinig meerwaarde als hij door dezelfde smalle straten moet als de bus. De bustunnel onder heel Haarlem door, van Delftplein naar Schalkwijk, sneuvelde in de crisis. De euro’s werden indertijd nog wel in Haarlem gedrukt, maar waren voor die stad toch niet in ongelimiteerde hoeveelheden beschikbaar. Het zotte Groen Links-plan om de bus om station en centrum heen via de Waarderpolder te leiden, is gelukkig verlaten. Een busbaan over de Delftweg werd het ook niet; van de Delftweg moet je de bussen toch weer richting het station zien te krijgen en dat zou gepaard gaan met grote omwegen en opstoppingen.

En zo bleef in wezen de nul-variant over. Het busverkeer tussen Haarlem Delftplein en het station blijft nu gewoon lopen via de Rijksstraatweg, die al in de tijd van de stoomtram een OV-ader was. Tegenwoordig rijden er naast onze lijn 75, ook nog nummer 3 (IJmuiden – Haarlem Schalkwijk) en 73 (Uitgeest – Schalkwijk), beide via Velserbroek. Lijn 3 is de boemelbus die op elke straathoek stopt; 73 en 75 halteren alleen aan de haltes Minahassastraat en Julianapark.

Aan een vrije busbaan over de Rijksstraatweg durft de gemeente haar vingers niet meer te branden. Daar waren ooit wel plannen voor, maar die zijn ten prooi gevallen aan protesterende buurtbewoners, naar wie men toen kennelijk de oren heeft laten hangen. Dus de bus blijft gewoon met het verkeer meerijden. Wel worden er wat maatregelen tot verbetering van de regelmaat en doorstroming genomen. Het staat allemaal beschreven in dit document.

In 2015 is in de Spaarnestad voortvarend gewerkt aan dit plan. Eerst werden de ernstigste knelpunten op de Rijksstraatweg geïnventariseerd, en dat waren er maar liefst 12 op een afstandje van 4,4 kilometer. Toen werden er oplossingen uitgewerkt: hier een verkeerslicht erbij, hier een eraf, daar groen licht voor de bus, elders een ander wegprofiel, en weer ergens anders een voorsorteerstrookje.

Het werd: sprokkelen. Sommige maatregelen beloven een kwart minuut rijtijdwinst voor de bus, anderen nog minder. En dan waren er bovendien geen oplossingen voorhanden voor het ernstigste knelpunt: het Kennemerplein, vlak ten noorden van het station, waar de bus soms een eeuwigheid voor het rode verkeerslicht staat.

Maar in totaal zou de gemiddelde rijtijd van Delftplein naar Station toch zakken van 11,5 naar 9,5 minuut, 120 seconden winst. We gaan het klokken, als over een kleine twee jaar de R-net-bussen eindelijk rijden van IJmuiden naar Haarlem.

Frans Mensonides
18 februari 2016
Er geweest: maandag 2 februari en zaterdag 13 februari 2016