LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
276. HORROR-TANDARTS; HET VERVOLG (23/10/2022)
275. PAARDLOZE KOETSEN; LOUWMAN MUSEUM
(25/09/2022)
274. MET
OPEN OGEN EN UITGESTOKEN VOERLHOORNS (04/09/2022)
273. MART
VISSER, MAN VAN VELE GEZICHTEN, IN
BEELDEN AAN ZEE (14/08/2022)
272. ZICH
ONTPOPPEN, VLINDERS AAN DE VLIET
(31/07/2022)
271. 'KUNST
VOL VERHALEN', MIJN BROERTJE EXPOSEERT
(01/05/2022)
De
rubriek FHM's A-viertjes
verschijnt onregelmatig. Maar als hij verschijnt, doet hij dat op
zondag
Een Vlaamse lezer wees me er laatst op, dat het Koninklijk
Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) weer open was gegaan na een
verbouwingsperiode van maar liefst 11 jaar. Het museum stelt honderden
kunstwerken, vooral schilderijen, tentoon uit 7 verschillende eeuwen: de 15e
tot en met de huidige. Ik zette het museum meteen op mijn lijst, nieuwsgierig,
want ook vóór die lange renovatieoperatie was ik er nog nooit geweest.
Het KMSKA, een museum als een paleis, werd in de 80’s van de
19e eeuw gerealiseerd in de wijk De Zuid, op de plek waar ooit de Spaanse Citadel
heeft gestaan. Tussen 2011 en 2022 zijn de oude zalen van het KMSKA grondig
opgeknapt, en kwam er een moderne aanbouw. Als het in Vlaanderen echt mooi moet
worden, halen ze er vaak Nederlandse architecten bij. Zo ook deze keer: Kaan
Architecten uit Rotterdam klaarde de klus. Op 24 september jl. vond de
feestelijke heropening plaats.
Ik heb voor zaterdag 5 november per Internet het tijdslot 15:00
– 15:30 gereserveerd voor entree tot het KMSKA, dat om 18:00 sluit. Ik dacht
dat ik wist waar in Antwerpen ik het museum kon vinden, maar om een heel lang verdwaalverhaal
kort te maken: zo rond 15:25 uur betreed ik nog net op tijd de indrukwekkende
hal ervan.
Op mijn uitgeprinte – en betaalde - toegangsbewijs staat
vermeld dat ik zonder meer langs het ‘onthaal’ kan lopen, en de kaart alleen
maar hoef te laten scannen bij een scanpunt. Hoe ik het doe, doe ik het, maar
opeens sta ik al midden in een zaal vol schilderijen, zonder het ‘onthaal’ of
een persoon met een scanner gezien te hebben. Er heeft ook niemand naar me
geroepen van: ‘Hee, hee, hee, waar gaan wij naartoe?’
Ik probeer de Hollandse gedachte te onderdrukken dat ik net
zo goed helemaal geen kaartje had kunnen kopen. Nu worstel ik nog een kwartier met
de app van het KMSKA. Die tovert op mijn telefoonscherm verhalen over schilderijen
waarnaar ik vergeefs zoek in de tientallen zalen van het museum. Als ik eenmaal
aan het dwalen ben geslagen, gaat dat de rest van de dag niet meer over.
Uiteindelijk klap ik de telefoon dicht. De resterende tijd
ga ik gewoon zoals gewoonlijk naar schilderijen kijken, en ga ik in elke zaal
op zoek naar het schilderij dat me het meest raakt. Dat alles om de op deze
site traditionele museum-top5 samen te stellen. Het is dat ik mezelf maar één tweezijdig
A-viertje tekst gun voor deze rubriek, anders kon het ook wel een top-25 worden,
gezien de overvloed aan schone kunst in dit museum.
Mijn oog valt deze middag vooral op aparte, absurde, bijzondere
schilderijen. Waaronder veel schilderijen waarop schilderijen staan afgebeeld. Het
fascineert me altijd weer: waarom doet een schilder zoveel moeite om werken van
zijn concullega’s over te schilderen?
Hieronder de top-5 (in willekeurige volgorde). NB: klik op
de linkjes voor een grotere en scherpere versie van de schilderijen.
*1*
In de 17e eeuw hingen veel rijke en ruim behuisde lieden hun
wanden propvol schilderijen, en legden een ‘rariteitenkabinet’ aan. Daarin bevonden zich naturalia (schelpen, opgezette
dieren en gedroogde planten) en artificialia (menselijke maaksels), waaronder
exotica (spullen uit verre en vreemde landen). Dat geheel lieten ze dan weer
schilderen.
Sommigen van zulke verzamelaars gaven het gewone volk de gelegenheid
om hun kunstkamers te bezoeken en te bewonderen. Hun collecties waren voorlopers
van musea zoals wij die nu kennen.
De schilder Frans Francken II (1581-1642) stamde uit een
Antwerps geslacht van kunstenaars. Zijn Kunstkamer is een bont schilderij waar
je wel een heel tijdslot naar zou kunnen blijven kijken. Op deze pagina in de
Wikipedia staat alles wat erop te zien is, in detail opgesomd.
*2*
Cornelis de Vos (1584-1651) werd geboren in Hulst, maar woonde
en werkte in Antwerpen. Hij portretteerde een minder fortuinlijke collega,
Abraham Grapheus, die van huis uit De Graaf heette. Die was conciërge,
boekhouder, griffier, kassier en boodschappenjongen van het Antwerps schildersgilde.
Hij draagt de heel fraaie, maar wel erg grote en zware sierketting van dat genootschap.
Echt blij kijkt Grapheus niet, en zijn gezicht vormt een treurig contrast met
zijn uitmonstering.
Grapheus heeft zelf geen werken nagelaten, maar was erg
populair als model voor bekwamere schilders dan hij. Daardoor hangt hij nu toch
nog in musea.
Het zat hem niet mee in het leven. Zijn zoon stak op een
kwaaie dag in een kroeg een paar mensen overhoop. Er werd een inzamelingsactie gehouden
door het gilde, zodat de arme familie De Graaf de schadeloosstelling kon
betalen.
Elk tijdperk brengt een paar genieën voort en een hele rits schlemielen
die wel geroepen waren, maar niet uitverkoren.
*3*
Als op dit moment iemand achter me een foto maakt, staat
daarop een schilderijenliefhebber voor ‘De schilderijenliefhebber’, waarop een
schilderijenliefhebber staat die voor enkele schilderijen staat.
De Braekeleer (1840-1888) hield zich angstvallig buiten de
stromingen van zijn tijd. Hij was een ‘levend anachronisme’, zoals ik ergens
las. Maar wat maakt dat nog uit, 1½ eeuw en talloze stromingen later?
*4*
Mijn foto uit het museum bleek onscherp, dus ik heb hem overgenomen
van Wikipedia (E), 16th september (Painting)
*5*
James Ensor (1860-1949) is ‘niet enkelvoudig te benoemen’,
vonden ze in het Mu.ZEE in zijn geboorte- en woonplaats Oostende, dat ik in
2015 bezocht. Als een museum dat al zegt, ga ik het ook maar niet benoemen; wie
ben ik?
Ensor is prominent aanwezig in de collectie van het KMSKA,
met tientallen schilderijen.
*6*
Winter
En dan deze toegift nog, een top-6, deze keer, omdat het
verschijnsel: ‘winter’ momenteel zo actueel is in de Lage Landen. Energiecrisis…
Laten we hopen op een winter zonder zulke ijstaferelen; s.v.p. uitgerekend deze
winter geen Elfstedenwinter!
Voor alle 4 de seizoenen van Grimmer (ca. 1570 –1618 of
1619), klik op het linkje.
Na het verlaten van het KMSKA spring ik in het inmiddels ingevallen
duister in een tram van lijn 4 die er net aankomt – helaas die naar Hoboken, de
verkeerde kant op. Ik zei het al: als ik eenmaal met dwalen begin…
FHM
20 november 2022
Er geweest: zaterdag 5 november 2022
Nog twee schilderijenliefhebbers
EEN STEEN IN DE MUUR; BAKSTEEN | BRICK IN AMERSFOORT (11/12/2022)
