LAATSTE ZES AFLEVERINGEN

273. MART VISSER, MAN VAN VELE GEZICHTEN, IN BEELDEN AAN ZEE (14/08/2022)
272. ZICH ONTPOPPEN, VLINDERS AAN DE VLIET (31/07/2022)
271. 'KUNST VOL VERHALEN', MIJN BROERTJE EXPOSEERT (01/05/2022)
270. DOOMSCROLLEN EN DOEMDENKEN: VERSLINGERD AAN SLECHT NIEUWS (06/03/2022)
269. OUWEMANNENKWAALTJE: DAGOPNAME IN HET ALRIJNE (13/02/2022)
268.PUZZELS VOOR DE ZONDAGMIDDAG: REDACTIESOMMEN (06/02/2022)

De rubriek FHM's A-viertjes verschijnt onregelmatig. Maar als hij verschijnt, doet hij dat op zondag

Café Pierre - uitzicht op de Rijn – de beeldentuin, met Asis Rafiki van Monika Dahlberg

Museum Arnhem is een museum dat nooit verveelt en altijd weer verrast. Bij een bezoek na een paar jaar afwezigheid heeft het meestal een nieuwe naam, een nieuwe ingang, een nieuwe look, een nieuwe zaal, een nieuw uitzicht (al blijft de Rijn in de diepte een constante factor), een nieuwe filosofie en een nieuwe verrassende tentoonstelling.

Ook deze keer blijkt zo goed als alles op de schop te zijn gegaan. Alleen de naam is deze keer niet veranderd en luidt nog steeds: Museum Arnhem. Ook is het museum nog steeds  gewijd aan 20ste- en 21e-eeuwse beeldende kunst, dat blijft zo.

De afgelopen 4 jaar is Museum Arnhem grondig gerenoveerd. De tentoonstellingsruimte is uitgebreid met een zaal die gebouwd is boven de afgrond naar de vallei waarin de Rijn stroomt. Ook de beeldentuin is uitgebreid. Verder is de kassa verplaatst naar onder de koepel van de v/m herensociëteit die het hart vormt van het complex, en is het museum verrijkt met een stijlvol café, Café Pierre.

Dat is genoemd naar Pierre Jansen, ooit onze nationale kunstkenner en kunstuitlegger. Hij was van 1969-1982 directeur van dit museum en verscheen tussen 1959 en 1972 regelmatig op tv om in zijn programma Kunstgrepen een kunstwerk uit een Nederlands museum te bespreken. Vrijwel Iedereen van mijn leeftijd en nóg ouder, zal zich hem nog herinneren: die broodmagere, hevig sidderende gestalte; zijn begeestering.

Het museum is in mei jl. heropend, en viert dat met drie tentoonstellingen: Open, Tenminste houdbaar tot, en Van links naar rechts. Ik kies uit elke expositie 2 werken om even de Pierre Jansen bij uit te hangen.

Open

Selfie in de spiegel -  Margriet van Breevoort, The Tourist, 2016 - Dick Ket, Triptiek met zelfportretten: De eter, De werker, De medicijndrinker, 1937-1940

Nee, dat doe ik niet, voor Pierre spelen. Ik ben geen kenner, maar slechts een toeschouwer die door Museum Arnhem uitgedaagd wordt om niet alleen naar hun topstukken te kijken, maar ook in de spiegel: hoe kijk je nu eigenlijk naar kunst? Daarover worden wat prikkelende vragen gesteld op kleurige kleefbriefjes die gereed liggen. Er liggen potloden bij om je antwoord erop te schrijven. Daarna kun je het papiertje aan de wand plakken.

Ben je bang voor dit vreemde wezen, The Tourist, geschapen door Margriet van Breevoort (1990)? Nee, integendeel: iedereen zou zich zo door de wereld moeten verplaatsen, met grote open ogen en uitgestoken voelhoorns; alles inzuigen en verwerken wat je ziet en hoort en voelt, niet alleen op vakantie of in een museum, maar altijd.

Waarom is dit triptiek van Dick Ket (1902-1940) je lievelingswerk? Waaraan doet het je denken? Waarom raakt dit kunstwerk je?

Om die laatste vraag te beantwoorden: door de tragiek van de schilder, tot uitdrukking gebracht in het rechter luik van het triptiek, waar hij een vies drankje moet slikken. Ket had een ernstige aangeboren hartafwijking en leed aan straatvrees en vreemdelingenangst. De laatste jaren van zijn te korte leven kwam hij het ouderlijk huis bijna niet meer uit en schilderde louter zelfportretten en stillevens met voorwerpen uit zijn atelier.

Dat huis stond in Bennekom en was door hem zelf ontworpen. Om het te zien toog ik er in 2015 een keer speciaal voor naar Bennekom – waar in een eetcafé tussen haakjes een autochtoon me aanzag voor ‘nog één van de ouwe van de Kraats’, maar als ik dat was, zou ik dit stukje wel ondertekenen met FHvdK.

‘Open’ is voorlopig nog wel open, nl. tot/met oudejaarsdag 2023.

Tenminste houdbaar tot

Rob Voerman, Pressure, 2012 - Jan Mankes, Zelfportret met uil, 1911

Met Tenminste houdbaar tot is Museum Arnhem helemaal op de woke toer. Op deze tentoonstelling staat de natuur centraal, die wij met zijn allen mondiaal aan het verwoesten zijn met onze verspillende levensstijl en CO2-uitstoot; opwarming der aarde…

Ik weet niet hoe de lezer ertegenover staat, maar ik word de laatste tijd echt ontzettend moe van al die apocalyptische ruiters die het smelten van de wereld maar blijven aankondigen. Maar ik zag laatst een heel verhelderend staatje over de CO2-uitstoot van verschillende menselijke activiteiten.

Ik laat me nooit verplaatsen in een vliegtuig en zelden in een auto, heb geen kinderen in dit tranendal gezet en eet nog maar om de andere dag vlees. Daarmee bespaar ik zoveel CO2 dat ik ter compensatie wel elk weekend heen en weer naar New York zou mogen vliegen. Dat ik daar vanaf zie, is mijn bijdrage aan het redden van moeder aarde.

Het einde is heinde, maar MIJN schuld is de nakende ondergang van de mensheid niet. Ik kan nu dus onbevangen kijken naar Tenminste houdbaar tot. Bijvoorbeeld naar het zelfportret met uil van Jan Mankes (1889-1920) uit een tijd dat niemand het nog over CO2 had. Mankes lijkt zelf wel wat op een uil, met bijna even grote ogen als The Tourist.

Zelfs de meest fanatieke doomscroller zou hoop kunnen putten uit Pressure van Rob Voerman (1966), als dat schilderij een keer in zijn timeline zou verschijnen. Tussen de smeulende resten van onze beschaving bloeit toch weer nieuw gewas op. Het einde van het mensdom betekent heus niet het einde van deze planeet; die draait nog wel 4 à 5 miljard jaar zijn rondjes.

De tentoonstelling Tenminste houdbaar tot is zelf houdbaar tot 27 december 2022. Tot, en niet tottenmet? Altijd die twijfel als je de datum van vandaag als THT vermeld ziet op je biefstuk. Kun je hem dan nog wel consumeren, of ben je dan net te laat?

Van links naar rechts

V.l.n.r. Harmen Meurs, Vrouwenprotest tegen werkloosheid / Hongerprotest, 1925 - Wim Schumacher, Mijn moeder, 1925

Deze tentoonstelling doet een greep uit de grote collectie neorealistische werken van het museum. In die stroming, die vooral in de eerste helft van de 20e eeuw opgeld deed, staat het dagelijks leven van mensen centraal, dat fel-realistisch, en niet zelden ontluisterend wordt weergegeven.

Schilderijententoonstellingen bekijk je meestal van links naar rechts, maar dat is niet de reden dat hij zo heet. De neorealisten strekten zich uit over het gehele politieke spectrum, van ultralinks tot ultrarechts. Het Vrouwenprotest van de overtuigde communist en antifascist Herman Meurs (1891-1964) hangt vrijwel naast een werk van Pyke Koch, die goed fout was in de oorlog, en zelfs al daarvoor.

Meurs weigerde lid te worden van de Kultuurkamer; Koch aanvaardde tijdens de bezetting een opdracht van de Duitsers om een serie postzegels te ontwerpen. Maar bij de grote overzichtstentoonstelling van Pyke Koch in Utrecht in 2018 betoogde ik al dat je een kunstwerk moet beoordelen als kunstwerk, los van hoe je denkt over de kunstenaar en zijn opvattingen.

 Het schilderij van Meurs dateert uit 1925, maar doet mij vooral denken aan de hete herfst die we misschien tegemoet gaan aan de vooravond van de ijzige winter van 2022-2023.

Tot besluit dit portret Mijn moeder van Wim Schuhmacher (1894-1986). Een broze, hoogbejaarde vrouw. Het staat helemaal los van links of rechts. Hebben we allemaal niet een moeder (gehad)?

Van links naar rechts is te zien tot / met zondag 20 november 2022

FHM
4 september 2022
Er geweest: vrijdag 29 juli 2022

VOLGENDE AFLEVERING: PAARDLOZE KOETSEN; LOUWMAN MUSEUM (25/09.2022)