Niet
minder dan zes
nieuwe stations openden op zondag 9 december 2012 hun poorten voor de
treinreiziger. De nieuwe NS-stations aan de Flevo- en Hanzelijn: Kampen
Zuid,
Dronten en Almere Poort, heb ik al gehad.
In
deze reeks bezoek
ik de andere drie: Hoevelaken (Connexxion), Hengelo Gezondheidspark
(Veolia)
en Halfweg-Zwanenburg (NS). Ik deed dat op drie verschillende dagen. En
wel
hoppend van trein op trein, van spoorwegmaatschappij naar
spoorwegmaatschappij,
op saldo, met mijn OV-chipkaart. Van het chipgebeuren heb ik al verslag
gedaan
in mijn chiprubriek; in deze kleine reeks artikelen vooral de
aangenamere
kanten van het reizen.
Deze
keer: Hengelo Gezondheidspark,
een naam die beloften oproept die hij niet helemaal waar kan maken. Ik
reisde
om via Mariënberg en zat in een trein die net bijna een aanrijding
gehad had
kunnen hebben; spannend!
Op vrijdag 14 december 2012 dus een heel ingewikkelde reis,
om tussen ontbijt en diner niet alleen dat Hengelose gezonde park te zien, maar
ook Halfweg-Zwanenburg, en ook om nog een proefritje te maken met de nieuwe
treinen van de Arriva-Vechtdallijn (Zwolle-Emmen, door mij bereden tot
Mariënberg). Je hebt vijf treinen nodig voor de rit Leiden – Gezondheidspark
via Mariënberg, en moet dus vier keer overstappen. Bij elke overstap wissel je
tevens van maatschappij (NS, Arriva, Syntus / Connexxion / Twents, NS, Syntus).
De Hanzelijn brengt Noordoost-Nederland toch een klein
halfuur dichter bij Leiden; naar mijn onbescheiden mening is dat miljard echt
niet voor niks uitgegeven. De Hanzelijner van vandaag is wel te laat; hij zit
tot Schiphol achter een stoptrein, en blijft op Lelystad ook nog een hele tijd
staan wachten, om onduidelijke redenen.
Onderweg lees ik net toevallig een tweet over de
Vechtdallijn die ik wil nemen. Iemand meldt dat er een meester door een rood sein
is gereden, een noodstop moest maken en bij aankomt op zijn bestemming werd opgewacht
door de politie. De twitteraar vermeldt niet precies, wáár, in Zwolle of Emmen.
Ik heb er later ook nergens iets over kunnen terugvinden. Zelfs die tweet kan
ik niet meer boven tafel krijgen, nu ik dit stukje aan het schrijven ben. Ik
heb verzuimd, hem te saven, en kan hem ook niet meer opvissen uit mijn
timeline, die zover niet teruggaat.
Goed, welaan dan, ik bereik de eveneens vertraagde Vechtdallijn nog net op tijd, na haastig omchippen. Het zijn de elektrische Spurts, ofwel: GTW’s, die ik ook al heb zien rijden op de MerwedeLingeLijn en de Heuvellandlijn. Fraai ingerichte blauwe treinen (maar deze keer geen ‘Valleilijnblauwe uitstraling’; ander blauw). Ik fotografeerde ze van binnen al op die dag van de Hanzelijn. Het comfort van de zitbanken kan ik helaas niet beproeven; ik moet genoegen nemen met een klapbankje in het fietsencompartiment.
Een display kondigt station Dalen aan, maar dit is toch echt
Dalfsen pas.
We komen te laat aan op Mariënberg. Ik heb exact 30 seconden om over te
stappen, om te chippen en ook nog het station te fotograferen. In het meest
bescheiden spoorwegknooppunt van Nederland (700 inwoners) wil ik beslist geen
uur doorbrengen. Maar achteraf blijkt dat zelfs het dunst bevolkte spoorlijntje
van dit land, Mariënberg-Almelo, tegenwoordig ook rijdt in halfuursdienst.
Syntus rijdt deze ritten, in opdracht van Connexxion. Maar op de treinen staat
‘Twents’, ter nog verdere vergroting van de naamsverwarring.
De rode LINT-diesel
rijdt door zompig veenland, van tijd tot tijd onderbroken door dorpjes met
forenzenwijken. Daartussenin boerderijen met opwekkende namen als ‘Ora et
Labora’. Bid en werk; dat doen ze in
deze volgorde, vermoed ik, anders had er wel: ‘Labora et Ora’ gestaan.
Vroomshoop,
Vriezenveen en in mindere mate Daarlerveen stellen nog iets voor, maar Geerdijk
is niet eens een dorp; meer een lint van huisjes langs een vaart. Ik heb ooit
(spoorwegbedrijven zijn er nooit scheutig mee) een lijst gezien met
reizigerscijfers per station. Geerdijk stond toen op de laatste plaats met
slechts enkele tientallen instappers per dag. Ook Daarlerveen stond in de
top-10 van winkeldochters van het Nederlandse spoorwegnet.
Volgend
jaar komt ook deze lijn Almelo - Mariënberg te vallen onder Arriva en onder de
naam Vechtdallijnen. Er zijn plannen om de lijn door te trekken naar
Hardenberg. Geerdijk en Daarlerveen worden dan opgeofferd aan die operatie, en
gaan sluiten. Laat ik vóór die tijd s.v.p. een keer op één van beide stations
uitstappen; anders blijft de spijt schrijnen, net als met IJmuiden Casembrootstraat.
Maar niet vandaag, geen tijd, geen tijd!
Op zo’n
lijntje verwacht je geen opschrijfbare avonturen. Toch gebeurde er wel iets
opmerkelijks toen ik het in 1998 nam. Ook toen was er een ingrijpende wijziging
van het spoorboekje. Deze spoorlijn door het veen was bovendien het lijdend
voorwerp van de eerste aanbesteding van een nevenlijn in Nederland. Oostnet won
deze schamele hoofdprijs.
Na aankomt
in Almelo werd de machinist bij het verlaten van zijn cabine uit een hinderlaag
besprongen door een kijvende vrouw. Een uur geleden had zij deze trein net zien
vertrekken, bij binnenkomst van haar NS-trein. Of er niet even gewacht had
kunnen worden? Maar nee, aansluitingen werden niet meer overgenomen, na de
overname van het veenlijntje door Oostnet, en mobilofooncontact tussen beide
bedrijven was niet meer mogelijk.
Het mens
ging echt finaal uit d’r knijter; ze gilde met lange, hysterische uithalen die weerkaatsten
tegen de stationsgebouwen. Ja, het was nog wel even wennen, toen,
aanbesteding van regionale spoorlijnen. En dan waren er toen nog niet eens
chipproblemen…
We maken een sprong naar Hengelo. De IC’s Enschede – Amersfoort – Den Haag CS / Schiphol rijden een kwartier vroeger dan vroeger. Met die kanteling, waarover straks meer, zijn natuurlijk ook de stoptreinen Enschede – Apeldoorn gekanteld. En dat heeft dan weer gevolgen voor de andere stoptreinen. Voor zover ik me herinner, gaven diverse Sprinters om kwart vóór en kwart over onderlinge aansluiting in Hengelo, maar nu zie ik ze allemaal na elkaar stoppen, en niet op elkaar wachten.
Ik neem de LINT van Veolia naar Zutphen, louter voor de 1500
meter naar dat verwachtingwekkende Gezondheidspark. Ik ga me er laten nakijken.
Zo’n hobby als ik heb, trein-in, trein-uit, is feitelijk niet normaal.
Wat is een Gezondheidspark? Mijn fantasie gaat nog wel eens
vaker met me op de loop. Ik dacht, behalve aan ziekenhuizen, verpleeghuizen en
psychiatrische inrichtingen, minstens aan hectarengrote glazen fitnesszalen
voor cardio- en krachttraining, waar honderden Twenten zich, badend in parelend
zweet, afbeulen op fiets-, roei- en andere martelwerktuigen. Daarnaast ritsen
privéklinieken om je ogen te laten laseren, tanden te laten bleken, borsten te
laten oppompen of leeglopen, of je rimpels dicht te plempen of op te rekken. Verder
natuurlijk kruidentuinen vol legale, medicinale wiet, want ook dat bestaat, en
thermen en bronnen voor mens sauna in
corpore sauno. Maar niets van dat alles.
Hengelo Gezondheidspark is weer zo’n zo goedkoop mogelijk station,
met een abri, een vertrekstaat en een oplaadautomaat. Er is alleen een spoor 1.
Het kijkt uit over rijtjes met ouwelijke huisjes, in een tuinstad die in de
avond van zijn bestaan ineens aansluiting heeft op de spoorwegen.
Verder biedt ook dit station, net als Hoevelaken, uitzicht
op een wijde vlakte. Wel liggen er hier en daar zandhopen, waar misschien nog
wel eens iets gezonds gebouwd zal worden. In de verte zijn wat moderne
bouwwerken zichtbaar. Ik loop erheen over een wandel- fietspad met opvallend
licht getinte blubber, die lekker goed zichtbaar is op mijn nieuwe donkerbruine
schoenen.
Vreemde hobby heb ik inderdaad: mijn mooie, dure, nieuwe
schoenen te verruïneren in het verre oosten van ons koninkrijk, waar ik
helemaal niets te zoeken heb!
Die gebouwen die ik uit de verte zag, behelzen Carint Reggeland (Wonen, welzijn en zorg), ZGT (Ziekenhuisgroep Twente) en TMZ: TriviumMeulenbeltZorg (verpleeghuis, terminale zorg en revalidatie). Samen vormen zij het Gezondheidspark Hengelo. Verder niks.
Ik spoed me maar terug naar dat perronnetje. Hengelo
Gezondheidspark; het valt me nog mee dat ze het niet Hengelo Health Care Park
noemen, in navolging van Amsterdam Science Park. Het is alweer het derde
station van Hengelo, na Hengelo-zonder-meer en Hengelo Oost. Het vierde
eigenlijk, want deze Twentse stad heeft ook nog een gelegenheidsstation Hengelo
F.B.K.-stadion, aan het spoor naar Enschede, waar alleen treinen halthouden als
er een hardholwedstrijd is. Ik arriveer net op tijd voor de volgende trein naar
Zutphen, via Delden, waar ik vorig jaar was.
Van Zutphen verder naar Apeldoorn. En alweer een wisseling van maatschappij. De spoorlijn Zutphen –
Apeldoorn, via onder andere Voorst-Empe en Apeldoon De Maten, waar ik me in de
zomer van 2007 heb laten natregenen, is op 9 december 2012 van NS naar Arriva
gegaan. Daardoor is Zutphen nu bereikbaar met drie treinenmij’en, en staan er ook
drie soorten kaartlezers. Meer over het chippen op de regionale lijnen in mijn
rubriek: ’De stand in chipland’.
De aansluitingen van deze lijn op de IC Enschede – Randstad
zijn vergriept. Je moet nu in Apeldoorn 19 minuten wachten, behalve in de spits
(wanneer er treinen Deventer – Amsterdam
CS – Enkhuizen rijden, die buiten de spits beginnen in Amersfoort) of op de even
uren, wanneer de trein Berlijn - Amsterdam Centraal rijdt.
Ik heb het hoppen van trein op trein nu wel even gezien, dus ik loop Apeldoorn in voor een paar broodjes en om even wat etalages te kijken in een winkelhart in een welvarende stad, te oordelen naar de overvloedige kerstuitstallingen in de overdekte winkelhallen. Alhoewel: in één van die mooie gangen is een opheffingsuitverkoop gaande. Mijn oudtante was in de jaren 30 en 40 in deze contreien verkoopster in een meubelzaak – echt de informatie waar de lezer van een treinenrubriek op zit te wachten. Zij zou hier in haar eigen Apeldoorn niet veel meer herkennen. Maar haar ouderlijk huis op de Korenstraat staat er nog wel.
Een foute beslissing, het station te verlaten op een
treinendag. Het begint al vaag te schemeren, nog afgezien van motregenen, waar het
ook mee begint. De kans om straks Halfweg – Zwanenburg nog fatsoenlijk te
kunnen fotograferen, slinkt tot het minimum. Een kamerlid pleitte laatst voor
invoering van de nieuwe jaardienstregeling in het late voorjaar, als vanouds,
zodat eventuele gestrande reizigers niet in de kou hoeven te staan. Alleen al
om het fotograferen zou ik al bijval met hem moeten betuigen.
Tot overmaat heb ik op Amersfoort ook nog eens geen aansluiting naar Amsterdam
Centraal. Dat had ik kunnen weten. Het is ook weer het gevolg van het kantelen
van de dienstregeling op de IC Enschede – Amersfoort – Den Haag / Schiphol.
Waarom was dat ook alweer? Ik was het zicht op dit
ingewikkelde verhaal een beetje kwijt, en vroeg het aan iemand die nog meer van
treinen weet dan ik.
Het komt allemaal door dat stukje Hanzespoorweg Lelystad –
Zwolle, dat in gebruik is genomen. Dat heeft zijn repercussies tot in
Groningen, Leeuwarden en Enschede.
Er rijdt nu een trein Leeuwarden / Groningen – Den Haag over de Hanzelijn. Daardoor hoefde er geen doorgaande trein Groningen / Leeuwarden - Den Haag via Amersfoort meer te rijden, volgens NS, hoewel die Hanzetrein er bijna net zo lang over doet als die via Amersfoort deed. *) Daardoor kreeg de IC die uit het noorden via Amersfoort en Utrecht rijdt, Rotterdam als vaste eindbestemming. Die dan de trein Enschede – Den Haag weer in de wielen rijdt. Want aan het combineren en splitsen van IC’s, zoals vroeger gebeurde in o.m. Utrecht en Zwolle, doet NS ook niet meer. **) 'Dus' moest de IC Enschede – Den Haag wel een kwartier opschuiven, en daarmee natuurlijk ook de IC Enschede – Schiphol, die een half uur na die andere rijdt.
En dus moet je op een reis Enschede – Amsterdam Centraal een
kwartier wachten in Amersfoort. En zijn in Deventer de aansluitingen op de
IJssellijn ook verloren gegaan, behalve als de Berlijner rijdt.
En daardoor had ik daarnet ook zo’n slechte aansluiting vanuit
de trein Zutphen – Apeldoorn. Die kan niet kantelen, want dan loopt hij in
Zutphen weer uit de pas met de IJssellijn.
Kortom, er ontrolt zich een wijze levensles. Je maakt eerst
al dan niet verstandige keuzes, en op een gegeven moment valt er niks meer te
kiezen, omdat je eerder al gekozen hebt. Je hebt dan nog slechts gedwongen keuzes, als dat geen contradictie is.
*) Op het traject Den Haag – Zwolle sec is de Hanzelijn zelfs nog
langzamer dan de trein via Amersfoort.
Als je in de Residentie de Hanzetrein
mist, en enkele minuten later de korte IC tot Utrecht neemt,
en daar overstapt
op de aansluitende IC Rotterdam – Noorden, ben je tijdig genoeg in Zwolle om
daar
je gemiste Hanzetrein te zien binnenrijden. En vice versa, omgekeerd.
**) Tenminste: door de week niet meer, maar nog wel in het weekend; dan kan het ineens wel,
en wordt gecombineerd gereden van Gouda tot Utrecht Centraal.
Ik stap in Amersfoort dan maar op een aansluitende trein
naar Schiphol, verlaat die in Duivendrecht voor de stoptrein naar Amsterdam
Centraal, mis daar de stoptrein die me in Halfweg-Zwanenburg had moeten brengen
en neem de volgende, een kwartier later. Als die trein remt voor het nieuwe
station, gutst de regen neer uit een diepzwart zwerk. Halfweg-Zwanenburg dus een
andere keer, in een volgende aflevering.
Zutphen
Hiermee zou deze aflevering dan voltooid zijn, ware het
niet, dat ik kort voor het ter webbe gaan ervan, DIT BERICHT las. Die
twitteraar die ik hierboven noemde, had gelijk. Er heeft op 14 december 2012 inderdaad
een Vechtdallijntrein een noodstop gemaakt. Dat gebeurde bij de buurtschap
Herfte, ten noorden van Zwolle, waar de Arriva-lijn uit Emmen aantakt op de
NS-lijn uit Groningen / Leeuwarden.
De meester was het rode sein 30 meter voorbij gereden, terwijl
er een NS-trein naderde, maar was toch uiteindelijk nog op tijd tot stilstand
gekomen. Hij riep vervolgens om, dat er een storing was – in zijn eigen
bovenkamer, denk ik, maar dat verzweeg hij.
Later schreef hij doodgemoedereerd op een FORUM
dat hij
door de rooie was gereden, maar gelukkig geen aanrijding had
veroorzaakt (scrol naar GekkeHaan, want zo noemt hij zich, niet ten
onrechte). Maar
dat kwam allemaal doordat het sein ineens dichterbij was dan hij
vermoedde; het
lag dus niet aan hem, was geloof ik de boodschap. Wat een karhengsten
heb je
toch rondrijden in het OV! Natuurlijk was ook de vakbond van mening dat het incident
aan de baas lag, en niet aan de medewerker.
Dat gebeurde dus allemaal toen ik per Hanzelijn op weg was
naar Zwolle, dus dat was de vertraagde trein waar ik een kwartier later in zou
stappen. De digitale reiziger zat, zonder het te beseffen, weer eens bovenop
het nieuws: ik zat in een trein die kort tevoren bijna een ongeluk had gehad!
Een vraag resteert nog wel. Is het misschien wat
overtrokken om hier van een bijna-ramp te spreken? Voor zover ik kan
onderscheiden op de luchtfoto op Google Maps, staat de bewuste seinpaal op dik
200 meter vóór het aansluitingspunt. Dus de meester van Arriva had nog een
veiligheidsmarge van een paar hectometer, voordat hij zich in een NS-trein zou
boren.
Wat daarvan zij: GekkeHaan is op staande voet ontslagen. Maar
als het met ontslagen machinisten net zo gaat als met ontslagen horror-artsen,
zal hij binnenkort wel opduiken op het spoor in België of Duitsland.
Frans Mensonides
13 januari 2013
Laatste aanvulling: 20 januari 2013
Er geweest: vrijdag 14 december 2012
© Frans Mensonides, Leiden, 2013.