Jaargang 5 Aflevering 66 DONDERDAG 19 DECEMBER 2002
|
MEDEDELING! Daar de site van Lycos er om de haverklap uitligt, heb ik een reserve-site geopend op WANADOO, die louter bestaat uit de meest recente aflevering. Zet hem bij je favorieten, voor het geval dat het weer zover is! De URL luidt: home.wanadoo.nl/framenso/dezeweek.htm Deze column is afkomstig uit het archief van REFLEXXIONZZ! Klik hier voor de meest recente aflevering. Column
Buch versus Büch “Boudewijn Büch heeft nooit in een psychiatrische jeugdinrichting gezeten. Ook had hij geen gestorven zoon. En zijn vader heeft geen zelfmoord gepleegd.” Dat was me even een schandaal, zeg!, dat het Leidsch Dagblad wist te onthullen, in zijn editie van dinsdag 3 december 2002, niet lang na het overlijden van Boudewijn Büch. De uit Wassenaar afkomstige schrijver, literatuurkenner, verzamelaar, reiziger en TV-persoonlijkheid heeft zijn levensverhaal verzonnen. Kun je dan niet eens meer vertrouwen op wat je léést? Wat zal onze wakkere streekkrant volgende week allemaal nog uit de beerput vissen, in een land dat reeds is murwgebeukt door schandalen? Moeten we straks ook nog leven met de wetenschap dat Gerard Reve Frits van Egters’ levensloop, Multatuli die van Sjaalmans en Nicolaas Beets die van Hildebrand zo maar uit de duim heeft gezogen? Ik heb de meerderheid van Büch’s romans gelezen, vond sommigen ervan volstrekt overtuigend, en wist nu dat ik bedot was. Moest ik mijn geld terugeisen? Toen ik verder doordrong in het krantenartikel, bemerkte ik echter dat het geen onthulling behelsde van een literair schandaal, maar een interview met Patrick Buch, zich noemende communicatieadviseur, een van Boudewijn’s jongere broers. Met stijgende ergernis las ik het artikel. Ik kreeg de indruk dat broerlief nauwelijks had kunnen wachten tot na de begrafenis, met het spuwen van zijn gal over wat hij een “pathologische leugenaar” noemt. Een wraakoefening op een zwart schaap van de familie, en dat vlak na zijn dood; weinig verheffend, allemaal. Nu is het wel zo, dat autobiografische schrijvers dit soort narigheid over zichzelf afroepen. Als je het wilt voorkomen, kun je beter schrijven over tovenaarsleerlingen en mensen die in de ban zijn van de ring; zulke romanfiguren tekenen doorgaans geen protest aan. Er zijn in de literatuurgeschiedenis meer voorbeelden bekend van naasten die zich niet konden vinden in de wijze waarop zij door hun schrijvende bloedverwant geportretteerd werden. De ouders van Jan Wolkers waren begrijpelijkerwijze niet erg ingenomen met “Terug naar Oegstgeest”, en bij een feestje ter gelegenheid van de publicatie van Reve’s “De Avonden” schijnt zich een pijnlijk incident voorgedaan te hebben: “nu ik je ouders ken, vind ik het een rotboek”, voegde een van de aanwezigen de jonge auteur toe. Ikzelf had laatst een vergelijkbare ervaring. Ik had een gemelijk stukje geschreven, opmerkelijk bondig voor mijn doen, over mijn van mislukkingen aaneen hangende levensloop, en dat verhaaltje verdroot mijn moeder zeer. Er steekt familietragiek achter dit soort botsende visies. Ik kon me, in tweede instantie, de woede van Patrick Buch wel plaatsen, al had hij een gelukkiger moment kunnen uitkiezen om dat alles te spuien. Een van de belangrijkste grondrechten - al heeft Amnesty International er nog nooit een handtekeningenactie voor gehouden - is het recht van de mens op zijn autobiografie. Die mag niemand je afpakken; het is je eigen leven. En dan zul je die geweld aangedaan zien!, en dat nog wel in een boek dat bij honderdduizenden verkocht wordt; weinig dingen kunnen treuriger zijn. Goed, Boudewijn Büch heeft dus, als we zijn broers verhaal mogen geloven, meer bijverzonnen bij zijn eigen leven dan alleen het trema boven zijn achternaam, dat in zijn geboorteakte niet voorkomt. Zouden zijn verhalen over dodo’s, eilanden en Goethe dan wél betrouwbaar zijn??
Er kwamen naar aanleiding van deze postume broedertwist drie vragen bij me op, die ik hieronder zal stellen (en tevens beantwoorden, want ik laat de lezers niet gaarne achter in vertwijfeling).
Voor de omgeving heel erg, zoals hierboven betoogd, maar voor de lezer van een roman doet het totaal niet ter zake, als het verhaal maar overtuigt. Sterker: ik kan een romanfiguur van a tot z verzinnen, zijn leven opschrijven in de ik-vorm, en niemand mag me dan voor leugenaar zetten; romanschrijvers zijn niet gebonden aan de waarheid. En niemand kan mij ook persoonlijk verantwoordelijk houden voor de uitlatingen en daden van mijn ik-persoon; dat is al eens uitgevochten tot bij de Hoge Raad van State. Neen. Elke narratie: literair, journalistiek of aan de borreltafel, is een constructie; een constructie in het kwadraat, in feite. Ons geheugen is al selectief; het zal dingen die in ons straatje passen, gemakkelijker onthouden dan andere zaken. En wat je dan onthouden hebt, is nog lang geen vertelling; er dienst nog een hoop aan bijgeschaafd te worden.
Zelf merk ik dikwijls bij het schrijven van een autobiografisch (jeugd)verhaal, dat ik geen erg heldere herinneringen heb aan de gebeurtenissen die ik beschrijf. Ik weet nog een handjevol vage dingen, die vaak weinig samenhang vertonen. Uit die paar losse elementen brouw ik dan een verhaal, waarover ik niet graag voor een of andere fraudecommissie onder ede zou verklaren dat het de zuivere waarheid bevatte. Het rare is: als je zo’n constructie eenmaal hebt uitgedacht, en op papier hebt gezet, dan treedt hij in de plaats van je “werkelijke” herinneringen, en ga je er vervolgens nog in geloven, ook. Hij verklaart over de roman “Het dolhuis” (een van mijn favoriete Büchs, vol grauwe treurnis en absurdisme) dat zijn broer helemaal niet op zijn tiende een half jaar in een psychiatrische inrichting heeft verbleven, maar hooguit 6 weken op kinderkamp was geweest, op zijn zevende. Maar Patrick Buch is pas uit het ei gekropen toen Boudewijn Büch al 8 was, en heeft deze episode uit diens leven dus ook maar van horen zeggen. Toen ik dat bedacht had, werd ik toch weer kwaad op die kwade broer. Nu is het zo: Patrick Buch heeft mijn eigen levenspad ook nog gekruist, wat mijn oordeel over het kranteninterview beïnvloedde. Ooit werkte Patrick Buch als voorlichter op een groot kantoor waar ik een nederige functie vervulde. De communicatiedeskundige, toen nog een jongmaatje, viel daar in ongunstige zin op door arrogant, studentikoos gebral vanuit een verwaten hoofd boven een hemeltergend vlinderdasje. Vrijwel iedereen had een hekel aan hem, je hoorde vaak: “Wat een kwal is dat, zeg; je zou niet zeggen, dat dat een broer is van die leuke, aardige vent die altijd voor de televisie komt”. Dat moet wel vreten aan iemand, in de schaduw leven van een beroemde broer. Misschien een goede raad voor Patrick Buch: schrijf het allemaal eens op; jouw kant van het verhaal; je eigen autobiografie. “Vertel het maar in je eigen woorden”, zoals Frits van Egters zijn vrienden altijd aanried. Frans Mensönides
Aflevering gemist? Kijk in het overzicht van recente REFLEXXIONZZ! in de rechterkolom. Daar is ook te zien: de uitsmijter van Fris Spr!ts. Alvast een citaat uit een volgende aflevering: Alle kinderen lopen met rode mutsen met knipperlichtjes. Overal in de binnenstad vinden kerstmarkten plaats; we hoeven dit jaar niet naar Duitsland of België voor die smakeloze troep. Blazers van een orkestje pompen met schier berstende wangen “Rudolf the Red-nosed Reindeer” in hun zilveren instrumentarium. |
Pasfoto:
 foto: Wim Scherpenisse Colofon
REFLEXXIONZZ! biedt columns over openbaar vervoer en andere onderwerpen, reisverslagen, korte verhalen en geen gedichten.
REFLEXXIONZZ! maakt deel uit van de opgeheven site De digitale reiziger, waarvan het archief nog toegang verleent tot alle tussen 1996 en 2001 verschenen artikelen. Wie op de hoogte gehouden wil worden van alle updates, kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief Reiziger. Op- of aanmerkingen, opbouwende of afbrekende kritiek, benevens suggesties zijn welkom in mijn brievenbus. Vrijwel alle brieven worden door mij beantwoord, zij het meestal niet per kerende post. Overzicht meest recente REFLEXXIONZZ!
Mijn eigen Zeestraat van Huygens (2) - Panorama, Internetlectuur en vis - Zo. 16.12.2002 De uitsmijter, door Fris Spr!ts Bomhoff citeert in boek uit vertrouwelijke kabinetsvergaderingen BOMhoff KLAPT uit de school (en het sloeg in als een...) Ha, ha, hi, hi, ho, ho: allemaal even lachen om alweer zo'n flauwe, smakeloze woord-bak van Hollands kortste en kleinste columnist, ingehuurd van de goedkoopste krant van ons land: uw aller Fris Spr!ts.
© 2002, Frans Mensonides, Leiden 51/215/353(72)/101,8 |