Oosterbeek
Op zondag 12 mei 2024 reed hij voor het eerst: de Trolley 2.0 van Breng. Die bus verbindt sinds die dag onder lijnnummer 352 Arnhem met Wageningen. Hij heet ook wel de Rijnlijn. Die laatste naam heb ik nergens gezien op bussen of haltes, en hij heeft voor zover ik weet, geen officiële status.
Wat is Trolley 2.0? Het gaat om een hybride bus die zowel kan rijden onder een trolleybovenleiding als op een accu. Zolang hij onder de draad rijdt, wordt de accu opgeladen. Waar de bovenleiding ophoudt, klapt de beugel in en rijdt de bus verder op eigen kracht.
De bus op lijn 352 bereikt dat punt bij restaurant De Oude Herbergh aan de westkant van Oosterbeek. Hij heeft dan vanuit Arnhem 6½ km onder de bovenleiding gereden, en heeft nog 11½ km op accu voor de boeg tot het busstation van Wageningen. Of eigenlijk: 23 km, totdat hij weer terug is bij De Oude Herbergh, want de bus wordt in Wageningen niet bijgeladen.
De volledige route van lijn 352: Arnhem Velperplein – Arnhem Centraal – Oosterbeek – Doorwerth – Kievitsdel – Heelsum – Renkum - Wageningen Busstation.
Arnhem Centraal
In Arnhem, de als enige overgebleven trolleystad in de Benelux, ontstond ergens in de jaren 10 het idee voor Trolley 2.0. Daarna hoorden we er jarenlang niet veel meer van. Ik dacht dat het met dit project was gegaan zoals het gaat met de meeste innovaties op OV-gebied in dit land: gedoemd om een stille dood te sterven.
In 2019 werd er weer een boost aan gegeven. Ik kon melden dat Trolley 2.0 in 2020 in gebruik zou worden genomen. Wie me dat verteld had, weet ik niet meer, maar het klopte niet.
Pas vanaf 2022 gingen ze echt meters maken met het project. 1200 meter in getal. Over die afstand werd In Oosterbeek de bovenleiding doorgetrokken: vanaf het kruispunt Utrechtseweg / Stationsweg naar de rotonde bij (pannenkoeken)restaurant en B&B De Oude Herbergh.
Voor de trolley-2.0-verbinding Arnhem – Wageningen werden 10 Trollino-18-bussen besteld bij de Poolse busbouwer Solaris. De Trollino’s zijn gelede, 18 meter lange bussen met een vlot, flitsend design.
Lijn 352 bestaat al veel langer dan die zondag in mei. Sinds 2015 reden er al dieselbussen op deze lijn. Bij de omzetting in een Trolley 2.0.-lijn is zijn beginpunt verplaatst van Arnhem Centraal naar het Velperplein in het centrum van Arnhem. Verder zijn er geen wijzigingen in de route.
Tussen 2000 en 2015 had lijn 352 voorgangers met de lijnnummers 52 en 86. Die onderhielden een verbinding van Station Ede-Wageningen via Wageningen naar Arnhem.
Het is de bedoeling dat Trolley 2.0 zeer binnenkort ook weer die route gaat rijden. Lijn 352 wordt dan gekoppeld aan lijn Rrreis 303 (Wageningen Busstation – Ede-Wageningen) die rijdt via de campus van de WUR (Wageningen Universiteit & Research). Tenminste als de accu van de bus in staat is om voldoende capaciteit te leveren voor nog eens 10 km extra – of 20 km voor een retourtje. Dat gaan ze nog onderzoeken.
Mogelijk zal er nog een nieuw stuk bovenleiding moeten komen. Dan kan ook de WUR, waar de duurzaamheid de studenten in de collegezaal met de paplepel wordt ingegoten, opgelucht ademhalen dat ook hun bus op stroom rijdt. Vorig jaar stelde ik, in het gelinkte stuk, vast dat het daar nog steeds met ouwe diesels gaat.
Vóór het jaar 2000 maakte het traject Arnhem – Wageningen deel uit van Midnet-lijn 50, Arnhem – Utrecht, ‘De mooiste buslijn van Nederland’ over de Utrechtse Heuvelrug. Die zeer lange lijn werd in het millenniumjaar gekortwiekt tot Wageningen – Utrecht.
Naast lijn 352 onderhoudt ook bus 51 een dienst tussen Arnhem en Wageningen. Waar 352 de doorgaande wegen aanhoudt, rijdt 51 een ontsluitende route door Renkum, Heelsum en Doorwerth.
Het
is even wennen voor de Arnhemmers: het blauw, sinds 1949 de kleur van
trolleybussen, heeft plaatsgemaakt voor het wit-paars-groen- en toch
nog een beetje blauw van Rrreis. De bussen zijn alvast uitgevoerd in
de
kleurstelling van ComfortRrreis, hoewel lijn 352 pas met ingang van juli 2026 onder de merknaam Rrreis gaat vallen in plaats van Breng.
‘Ik ga nog liever lopen dan daar in te gaan zitten’, zoiets liet een erg conservatieve Arnhemse busreizigster zich ontvallen in een streekkrant. Nou, plezierige wandeling dan!
In Oosterbeek zijn ze meer ingenomen met het project. Het brengt de trolleybus terug in dit villadorp ten westen van Arnhem (een bekend ezelsbruggetje: Oosterbeek ligt ten westen, en Westervoort ten oosten van Gelderlands hoofdstad). Al heel lang reed trolleybuslijn 1 van Velp via Arnhem naar station Oosterbeek. Maar na corona werd die lijn op het traject Arnhem Centraal – Oosterbeek vervangen door lijn 352, die deels dezelfde route reed.
Ik ga kijken op zaterdag 25 mei 2024 en fotografeer de bus naar Wageningen die voor station Arnhem Centraal gereed staat. Daarna loop ik naar het beginpunt van de lijn, op het Velperplein. De bussen uit Wageningen keren daar niet om, maar rijden rechtdoor naar de busgarage aan de Westervoortsedijk. De bus naar Wageningen komt daarvandaan voorrijden.
Op zaterdagen rijdt lijn 352 in kwartierdienst; in de spits op werkdagen in 10-minutendienst. Zaterdagmiddag oefent het centrum van Arnhem een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op de bewoners van omliggende dorpen. Lijn 352 is vanmiddag dan ook goed bezet.
Voor de hele rit van Velperplein naar Busstation Wageningen staat een rijtijd van 40 minuten. De eerste 7 minuten gaan volgens dienstregeling op aan het nog geen kilometer lange stukje naar Arnhem Centraal.
Dat is wel iets wat ontbreekt aan het Trolley 2.0-project: doorstromingsmaatregelen. Vooral in Oosterbeek staat de Trollino vaak wel erg lang voor een van de overvloedig aanwezige verkeerslichten. Er kan nog best een minuut of 3 à 5 van de rijtijd af.
Ik stap uit in het hart van Oosterbeek om foto’s te maken van Trollino’s te midden van het autoblik. Dat het verkeer hier muurvast staat, is zo’n beruchte momentopname, die het beeld danig kan vertroebelen. Het is vermoedelijk niet op elke zaterdag zo. Vanmiddag willen alle auto’s op de Utrechtseweg linksaf slaan, de Hoofdlaan in. Dat heeft te maken met de Stuwwalloop die overal op billboards staat aangekondigd.
Ben ik al eens niet eerder gestuit op dat loopevenement? Jawel, dat was in 2015, ook op de laatste zaterdag van mei, toen ik landgoed Duno bewandelde in de Veluwe-reeks. In een andere aflevering van die reeks wandelde ik in Oosterbeek voor iets ernstigers dan een nieuwe bus: de slag om Arnhem. Die dag onderging ik ook de experience van Airborne Museum Hartenstein.
Op het grasveld voor villa Hartenstein zie ik vandaag de World Peace Flame, een vlammetje onder een stolp. Een miezerig vlammetje; het vredeskaarsje is bijna uit.
Ik loop verder tot het punt waar de trolleybovenleiding ophoudt, op een rotonde bij De Oude Herbergh. De bovenleiding gaat hier door een lus. Dit punt is voor trolleybussen de laatste kans om terug te keren op hun schreden, als er niet genoeg stroom meer zit in hun accu.
Er komt aan de overkant van de weg een bus uit de richting Wageningen aangereden. De chauffeur rijdt de bus tot onder de geleider en de stroomafnemer gaat omhoog (rechtsonder op de foto).
Even daarna arriveert de bus naar Wageningen. Ik stap in. Aan deze kant van de weg dezelfde procedure, maar dan omgekeerd. De stroombeugel zakt met een zacht gesis en de bus rijdt verder op de accu.
In Renkum stapt er een bejaarde man in met een dikke, winterse muts. ‘Is deze plaats vrij?’, vraag hij, wijzend op de stoel tegenover me. Er zit niemand, en gereserveerde plaatsen kent deze technologische innovatie evenmin als andere streekbussen in dit land. Dus ik verleen hem permissie om te gaan zitten; ik ben echt de beroerdste niet.
Hij kijkt om zich heen. ‘Wat een mooie, nieuwe bus is dit. Dat is toch die nieuwe trolleybus die ook zonder stroom kan, of zoiets? Wilt u wel geloven dat dit de eerste keer is dat ik er in zit?’ Dat wil ik best geloven, sterker nog: ik kan melden dat het ook míjn eerste keer is. De eerste keren in je leven moet je koesteren en onthouden, ook al is het maar een eerste keer in de Trolley 2.0.
Busstation Wageningen. Voor de terugrit naar Arnhem staat een heel legioen reizigers klaar. Ik ga even wandelen in de stad.
Voor
Maarten van Rossem, die er getogen is, is Wageningen de mooiste stad
van de wereld. Dat zie ik er zelf niet aan af, maar een paar aardige
foto’s maak ik er wel.
Bowlespark
Ook in het Torckpark heeft het flink geregend. Dat er een grauwsluier hangt over mijn foto’s, ligt aan het vocht in de lucht, al dacht ik even dat de lens van mijn telefoon was beslagen. Dit wordt thuis weer: PhotoShoppen, om de foto’s er nog een beetje toonbaar uit te laten zien.
De uiterwaarden van de Rijn – Torck himself – nogmaals zijn park – gevelsteen in de ruïne van de Nudepoort
Hotel De Wereld, waar op 5 mei 1945 NIET de overgave van de Duitsers is getekend, al denkt iedereen dat. Op die dag hebben de geallieerden en de Duitsers alleen onderhandeld over de voorwaarden. De werkelijke overgave werd een dag later ergens anders in Wageningen ondertekend, maar geantedateerd op 5 mei. Feitelijk vieren we Bevrijdingsdag al 79 jaar op de verkeerde dag.
Deze op de rug geziene reuzenman behoort tot het vredesmonument uit 1951 van de hand van Han Richters. Hij (het beeld bedoel ik, niet Han Richters) heet in de Wageningse volksmond heel oneerbiedig Blote Gerrit.
In de hele binnenstad van Wageningen zie ik overal hele zwermen uitgelaten studenten; de jongens in zwart rokkostuum, en de dames in het lang met blote schouders. Er bestaat vast wel een naam voor die dracht. De studenten zijn aangevoerd met touringcars.
Heelsum
Ik pak de Trolley 2.0 terug. In Heelsum, een wat vaag villadorp zonder duidelijk centrum, stap ik uit om het belangrijkste monumentale gebouw te fotograferen, ’t Kerkje op de Heuvel, geflankeerd door een portret ervan. Het staat hier al 500 jaar en is gebouwd met financiële steun van de kasteelheren van Doorwerth.
Een paar hectometer verder begint het alweer te regenen en ik pak op de N782, de Doorwerthsestraat, bus 352 weer op. Bij De Oude Herbergh mislukt de omschakeling van accu op bovenleiding in eerste instantie. De chauffeur moet een paar keer naar buiten lopen om te constateren dat de beugel inderdaad niet goed tegen de bovenleiding aan zit.
Met lichte vertraging rijden we verder. Die Trollino’s hebben prima rijeigenschappen, of ze nu rijden onder de draad of op accu.
De bus zit vol en loopt nog voller. De restaurants, theaters, kroegen en casino’s van Arnhem lokken, en in Renkum, Heelsum, Kievitsdel, Doorwerth en Oosterbeek is misschien niet zo gek veel te beleven op de zaterdagavond. In Oosterbeek is de file opgelost en de Stuwwalloop gelopen voor dit jaar. Arnhem Centraal; ik stap uit.
Ja, ja ja, dit was een ‘Reisje langs de Rijn-Rijn-Rijn’. De Rijnlijn, laat-ie fijn zijn!
Hoe gaat het verder met Trolley 2.0? Vermoedelijk dus met doortrekking van lijn 352 naar de WUR en naar het onlangs geheel vernieuwde station Ede-Wageningen.
Andere mogelijke Rijnlijnen zijn ook wel eens genoemd in het verleden: naar Huissen, Doesburg en Elst (Gld.). Concrete plannen zijn er echter nog niet, bij mijn weten. Huissen wilde in de jaren 10 de trolleybus niet hebben, om allerlei heel vergezochte NIMBY-redenen. Daar mogen ze van mij wel tot in lengte van jaren in de dieselwalmen zitten.
Maar voor de rest van de regio Arnhem zijn deze schone en geruisloze bussen beslist een aanwinst!
Frans Mensonides
31 mei 2024
Er geweest: zaterdag 25 mei 2024
©
Frans Mensonides, Leiden, 2024