‘Een gevarieerd uitzicht: treinen,
huis- en slaapkamers (van
onbehoorlijk dichtbij), kerkhoven, forten, sportvelden, een stadion en
tenslotte een Weg tot de Wetenschap’. Zo beschreef ik
op 21 september 2012 op
voorhand een tramrit met de Uithoftram, de tramlijn naar de campus van
de
Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht. Op die dag werd het
eerste
stukje spoor gelegd voor de 8 km lange railverbinding, en liep ik het
hele traject,
voor zover bewandelbaar.
Hij is in gebruik genomen, de duurste tramlijn ter wereld! Hij
is aangelegd op een spoor van bladgoud; de bovenleidingmasten zijn van
platina
en de dwarsliggers met diamanten ingelegd. Zoiets zou je kunnen
veronderstellen
als je de prijs per meter weet: 64.000 euro. Duurste ter wereld? De
‘zuinige’ Schotten
claimen die titel ook voor hun vrij nutteloze tram
in Edinburgh, die ik een
paar maanden geleden nam. En ook Jeruzalem dingt naar die eretitel.
De ‘Uithoftram’ was maar een
werknaam. Tijdens de aanleg van
de lijn veranderde de naam De Uithof in Utrecht Sciencepark (USP). De
tram
wordt nu gereden onder het logo van U-OV en onder het lijnnummer 22,
met
twee-aan-twee gekoppelde Spaanse trams van het type Urbos 100. Per stuk
hebben
die 5 geledingen, een lengte van 32 meter, 66 stoelen (waarvan 8 klap-)
en
ruimte voor 154 verticaal opgestelde studerenden. Per rit verschijnt
dus het
dubbele op de baan van al die aantallen. Met hun ruime capaciteit
moeten deze
trams een eind maken aan de onwaardige taferelen op buslijn 12, die met
dubbelgelede bussen in de ochtendspits om de 2 minuten reed, maar toch
niet
meer wist te bieden dan sardientjesvervoer.
Deze week beginnen de trams
voorzichtigjes met een – in de
ochtendspits wel erg krappe - frequentie van 6 minuten. Dan is het 2
weken
kerstvakantie en zakt de frequentie naar 7½ minuut. Ergens in 2020
wordt het
5-minutendienst. Maar uiteindelijk moeten er 16 trams per uur gaan
rijden;
3¾-minutendienst. ’s Avonds na 21:30 uur en in de weekends verschijnt
de tram helemaal
niet op de baan, alsof het leven in Utrecht Science Park dan helemaal
stilstaat! Het ziekenhuis UMC, bijvoorbeeld, is tijdens die uren vast
ook wel
open, maar dan alleen per bus bereikbaar.
Na een aanlegperiode van 7 jaar,
inclusief 1½ jaar
vertraging, werd lijn 22 op zaterdagmiddag 14 december 2019 opengesteld
voor
nieuwsgierigen die een gratis ritje mochten maken. Zelf ga ik dus
kijken op de
eerste dag van officiële exploitatie, de maandag erna. Ik neem de tijd
voor dat
ritje van een ruim kwartier; ik ben in Utrecht van 10:00 – 13:00 uur en
van
15:45 – 16:45 uur. In de tussentijd ga ik even op en neer naar
Eindhoven om het
bordje Eindhoven Centraal te fotograferen
voor een nog te verschijnen
artikel
op deze site.
Deze tramlijn, dat is ook weer zo’n
project waarover ik
tijdens de voorpret al zoveel geschreven heb, dat ik er niet veel
nieuws meer
over kan melden nu hij eenmaal rijdt. Die voorpret heeft bijna een
halve eeuw
geduurd en begon dus ver voordat deze site bestond. In 2012 schetste ik
de geschiedenis
van 50 jaar aanmodderen met het openbaar vervoer naar de excentrisch
gelegen campus
De Uithof.
Toen in september 2016
station Utrecht
Vaartsche Rijn open
ging (nu tevens de eerste tussenhalte op lijn 22), ging ik eens kijken
hoe de
vlag ervoor stond. Het jaar daarop deed ik dat met Pinksteren nog eens
dunnetjes over per fiets (onderaan in hetzelfde artikel). En op tweede
paasdag
van dit jaar ging ik, opnieuw op de tweewieler, kijken naar de voltooide
trambaan, waarop toen nog louter testritten gereden werden.
Ik heb een hekel aan vroeg opstaan,
zeker in de winter, en
ik heb bovendien voor vandaag een Keuzedag genomen waarmee ik pas na
9:00 uur
de trein in mag. Daardoor ben ik pas over tienen ter plaatse. Ik heb
dan al een
hele hoop moois gemist in de ochtendspits – maar het wel meebeleefd op
de
digitale media. Op Twitter las ik er niet zo gek veel over en dat is
doorgaans
een gunstig teken.
Weet je, dit is gewoon een
feestelijke dag, dat het
uiteindelijk toch gelukt is met die tram! Ik merk het al als ik vanuit
de hal
Van Utrecht Centraal de trap afloop naar de tramhalte, tussen vrij
dikke
drommen studenten, op dit tijdstip halverwege de ochtend. Op deze plek
aan de
stadszijde van het station heb ik eerder dit jaar al zo nu en dan
nieuwsgierig
door de kieren gekeken van de schuttingen die er toen nog voor stonden.
Het
feestelijke gevoel zal me geen moment meer verlaten, de uren vandaag in
Utrecht.
Het komt mede doordat ik, zoals de
trouwe lezer weet, ooit
zelf student was in Utrecht. Maar als student in de letteren (thans:
geesteswetenschappen) kwam ik zelden of nooit op wat toen nog de Uithof
heette,
dat vooral het terrein is van de bèta’s en de medici. Een enkele keer
deed ik
er in de avond tentamen in een zaal met 200 man. En dan allemaal met
bus 11 of
12 terug, met de bekende nerveuze tentamenpraat: ‘Wat had jij nou bij
vraag
3a?’ De opluchting als iedereen hetzelfde had als jij, en de
vertwijfeling als
je als enige dat misschien geniale, doch hoogstwaarschijnlijk foute
antwoord op
je blaadje had staan.
Die tentamens duurden tot 21:30, als
ik het me goed
herinner. Als dat nog zo is, kan iedereen na afloop nog net met de
laatste tram
naar huis.
De Universiteit Utrecht is zogezegd
mijn Alma Mater, mijn voedende
moeder, letterlijk; een rare uitdrukking, maar zo heet dat nou eenmaal.
Maar
vandaag voedt niet de universiteit, maar het ruimschoots aanwezige
personeel van
U-OV ons, en wel met praktische aanwijzingen (‘Inchecken op het
perron’; ‘Zo
ver mogelijk doorlopen naar voren’; ‘De tram links vertrekt als
eerste’) en ook
met chocolaatjes in tramvorm. Na de derde achter de kiezen geschoven te
hebben,
weiger ik ze verder toch maar liever.
Die 6-minutendienst op deze vrij
korte lijn is wel overzichtelijk.
De trams vertrekken van beide beginpunten om 02, 08, 14 etc. minuten
over het
hele uur. De rit duurt volgens dienstregeling en meestal ook in
praktijk 19
minuten. Daarbij wordt de eerste halte op de campus, Padualaan, al na
een
minuut of 11 bereikt en het ziekenhuis na een kwartier.
Aan de eindpunten is er 8 minuten
stilstand. Er kunnen daar
maximaal 2 trams opgesteld staan. Bij Utrecht Centraal liggen er 4
sporen naast
elkaar, maar de buitenste 2 zijn voor in- en uitrukkende wagens. Een
‘slag’
duurt in totaal 54 minuten en er zijn dus 9 combinaties van 2 Urbossen
nodig om
de dienstregeling uit te voeren.
Een paar weken geleden brak er paniek
uit bij U-OV. Er
stonden nogal eens trams met panne buiten dienst (nieuwigheid??) en ze
hadden
er toch echt 20 nodig, 2x9 in dienst en 1+1 als reserve, van de 27 die
ze
besteld hadden in Spanje. Als straks de frequentie stijgt naar 5
minutendienst,
dan wordt de omlooptijd 50 minuten en hebben ze er inderdaad 2x10=20
nodig.
Tussen 10:00 en 11:30 loopt het
allemaal op rolletjes; elke
6 minuten zo’n bakbeest van 64 meter. De wagens zijn gezellig druk met
steeds
zo’n ¾ van de zitplaatsen bezet, wat toch neerkomt op 1000 passagiers
per uur
per richting.
Tegen noen komt ineens even de klad
erin en zijn er
intervallen van ca. 10 minuten zonder tram, waarna er 2 vlak achter
elkaar
komen. Dat herstelt zich gelukkig snel, nog vóór de tussenspits die ik
verwacht.
De tussenspits? Ik heb ook één keer
een reeks middagcolleges
gevolgd op de Uithof. Dat was een uitstapje; dat was een inleiding tot
de
geschiedenis van de televisie. Het is moeilijk te geloven als je een
avondje
zit te zappen voor de tv, maar er bestaat zoiets als
televisiewetenschap en dat
valt ook onder de geesteswetenschappen.
Pure nostalgie van een alumnus. Maar
waarom ik dit te berde
breng: de middagcolleges begonnen om 13:00 en tussen de middag had je
ook een
soort spitsuur op lijn 12, in beide richtingen; na de ochtendcolleges
gingen ook
een hoop studenten huiswaarts.
Dat is nog steeds zo. Ineens zijn de
trams nu propvol. Maar
in de richting USP alleen de achterste wagen, terwijl in de voorste
iedereen
relaxt op zijn stoel zit. Allemaal op Utrecht Centraal ingestapt in de
achterste
tram. Mensen, mensen, mensen; nou zit je in de tramlijn met het hoogste
gemiddelde IQ van Nederland, en kom je niet op het lumineuze idee om op
het
perron even door te lopen! Aan de andere kant: een poosje staan in de
tram is
wel even heilzaam, als je een halve dag opgevouwen zit in die altijd te
krappe
collegebankjes.
Later, in de middagspits het beeld
dat ik verwachte: vrijwel
lege trams richting USP en behoorlijk volle de andere kant op; steeds
zo’n 200
à 250 man per rit.
In USP voel ik van boven, ergens
vanuit al die ramen, steeds
de priemende blikken in de nek – in ieders nek! - van de geografisch
econoom
Dr. Ton van Rietbergen. Hij kan zich vandaag absoluut niet concentreren
op zijn
vorsende arbeid. Jarenlang heeft hij een eenpersoons kruistocht gevoerd
tegen
deze tram, en knarsetandend ziet hij hem nu rijden. Hij was van mening
dat
vrijwel het complete vervoer van en naar de campus per (huur)fiets had
kunnen
en moeten plaatsvinden. Nooit heeft hij duidelijk kunnen maken, waar
hij
tienduizenden deelfietsen vandaan had willen halen. En als het nou eens
ijzelt,
stormt, sneeuwt?? Maar rijdt die tram dan ook wel?
Utrecht
Centraal. De halte ligt zoals gezegd aan de
centrumzijde van het station, waar eens de drukke Adama van
Scheltema-busbaan
begon. Die is nu verplaatst naar de andere kant van het spoor en heet
nu
Dichtersbaan.
Vlak
voor de halte Station Vaartsche Rijn neemt de tram een
heuvel en komt op hetzelfde niveau als de treinsporen – en inderdaad de
woon-en
huiskamers van enkele huizen.
Daarna
begint een stuk van 3 kilometer zonder haltes. De
tram bereikt hier zijn maximum snelheid van 70 km/uur, behalve in de
scherpe bocht
vanaf de spoorbaan naar de hockeyvelden langs de Laan van
Maarschalkerweerd.
Daarna stopt de tram schuin achter stadion Galgewaard.
Op
de Weg naar de wetenschap, dichtbij halte De Kromme Rijn,
bij het gelijknamige zwembad.
De
drukke halte Padualaan bij de Hogeschool Utrecht. Nu zijn
we aangekomen op het terrein van USP. De tram rijdt hier met een matig
gangetje,
om niet teveel studenten te pletten die hem niet horen aankomen.
Heidelberglaan.
Hier zitten we in het hart van het academische leven, op een
paar passen van de universiteitsbibliotheek en de ‘transistoria’,
waaronder het
scheve Educatorium. Ik dwaalde eromheen tijdens mijn fortenwandeling
in 2007
en speculeerde toen over de tram die er misschien ooit zou komen. En
legde uit
waarom een transistorium zo heet. De tram bereikt deze halte 13 minuten
na vertrek van Utrecht
Centraal, toch een paar minuten sneller dan lijn 12.
UMC
Wilhelmina
kinderziekenhuis Maxíma
P&R.
Eindpunt. De sporen lopen nog door, met een haarspeldbocht, naar een
opstelterrein. Hier kun je je vierwieler achterlaten in een
parkeergarage en
verder reizen met de tram. Om de hoek is een klimmuur voor waaghalzen.
Nog een paar puntjes tot slot van dit artikel dat op de dag
zelf al online gaat en mogelijk enige sporen draagt van haastwerk;
excuses voor
het ongemak, in dat geval.
Buslijn 12 is helemaal opgeheven,
hoewel hij tussen
Vaartsche Rijn en Galgenwaard een andere route volgde dan de tram nu
doet. Ik
vroeg laatst per Twitter aan U-OV of het niet verstandig zou zijn om in
ieder
geval die dubbelgelede bussen nog achter de hand te houden. De laatste
weken is
de andere tramlijn in Utrecht, de SUNIJ (Sneltram Utrecht – Nieuwegein
/
IJsselstein) meerdere malen getroffen door uitval, soms hele dagen
lang. De
vaste passagiers op die lijn zijn des duivels. Als dat nou ook op lijn
22 eens
gebeurt? Dan staan de docenten te praten tegen lege collegebankjes.
Maar U-OV
stelde mij gerust: wisselstoringen en zulk leed doen zich wel voor in
Nieuwegein en IJsselstein, maar zijn uitgesloten in USP.
Het is tussen haakjes de bedoeling dat de SUNIJ binnen afzienbare tijd
wordt
vastgeknoopt aan lijn 22, zodat je een doorgaande verbinding Nieuwegein
/
IJsselstein – Utrecht Centraal - USP krijgt. Dat zal gebeuren als er
meer lage
vloertrams zijn ingestroomd ter vervanging van die oude
hogevloer-barrels uit
1983 waarvan de levensduur maar gerekt en gerekt wordt.
Tijdens mijn paasfietstocht somde ik
op welke wijken van
Utrecht en welke woonplaatsen binnen en buiten de provincie allemaal
rechtstreeks per bus bereikbaar waren vanuit USP. Ik ga nog eens een
keer
rustig uitzoeken of die allemaal nog steeds bereikbaar zijn, en laat
het weten. *)
Tot slot: ik zit met mijn Thuispagina
in een periode met
veel railnieuwtjes, maar dit is nog steeds de site van een
OV-voorvechter en
niet van een railhobbyist. U-OV heeft met ingang van zondag 15 december
2019
naast tram 22 ook een nieuw busconcept geïntroduceerd, U-link,
met 6
hoogfrequente, met gloednieuw materieel gereden regionale lijnen.
Daarvan komen
er 2 door USP. Ik ga er na de jaarwisseling aandacht aan besteden,
beloofd!
Frans Mensonides
16 december 2019
Er geweest: diezelfde dag
*)
Inmiddels heb ik dat rustig uitgezocht. De introductie van U-link en
tramlijn 22 hebben geleid tot enige afbraak in de rest van het
busnet van U-OV; ik was er al bang voor! Enkele plaatsen in de
provincie Utrecht verloren hun handige rechtstreekse verbinding met
USP. Dat zijn Doorn en Driebergen, waarvan de studerende inwoners nu
bij de halte Jordanlaan in Zeist moeten overstappen op U-link-lijn 34
om USP te bereiken. En dat zijn ook Wijk bij Duurstede, Cothen,
Werkhoven,
Odijk en zelfs het op korte afstand van USP gelegen Bunnik. Ook voor
deze reizigers staat een overstap op het programma en wel op de tram –
bij de halte Galgenwaard, waar de trams al propvol zitten.
Aangevuld op 5 januari 2020
Nog een
kleine aanvulling: een lezer wees erop dat tram 22 op het
transactie-overzicht
op Mijn OV-chipkaart te boek staat als Metro. Dat vind ik echt te veel
eer,
hoor, voor dit trammetje.
27/01/2020
©
Frans Mensonides, Leiden, 2019