LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
161. ONDERGANG VAN EEN ARCHIEFBEDRIJF (2 DELEN) (02 en 09/02/2014)
160. 'ZOEKTOCHT NAAR HET TYPISCH
FRIESE' (26/01/2014)
159. DE KUNSTMAAN TELSTAR, OF: MIK,
MAK EN MEEK (19/01/2014)
158. NIETJES TELLEN; ZUURVRIJ WERKEN
(12/01/2014)
157. JAARWISSELINGSDAGBOEK: B-KANT
EN QUIZ (05/01/2014)
156. DAGBOEK VAN EEN KERSTWEEK:
DICTEE EN DINER (29/12/2013)
Ik schreef vorige maand over de Telstar-kunstmaan en het
instrumentale nummer ‘Telstar’ van The Tornado’s, die beide in de zomer van
1962 gelanceerd werden. En ik beloofde nog een stukje over een ander nummer uit
de geschiedenis van de popmuziek, dat ook iets te maken had met communicatiesatellieten.
Dat nummer
is ‘All You Need Is Love’ van The Beatles. En daar kwam ik pas onlangs
achter. Ik schreef al eens - nota bene in een stuk over ons muzikale geheugen
- dat ik deze song van The Fab Four vooral associeer met het overlijden van de
wielrenner Tommy Simpson op 13 juli 1967. Dat terwijl ‘All You Need Is Love’ helemaal
niet gaat over dode wielrenners. En ik zou ook gezworen hebben dat ik dat ik
dat nummer rond die julidag voor het eerst gehoord had.
Maar dat was niet zo. Want ik moet het al op 25 juni 1967 gehoord
hebben. Gehoord en gezien. The Beatles zongen het namelijk in ‘Our World’, een
wereldwijd life-schakelprogramma dat die zondagavond werd uitgezonden op
tv. En ik heb dat programma gezien. Dat
herinner ik me nog wel, als de dag van gisteren zelfs; ik mocht er voor
opblijven. Maar dat The Beatles er in voorkwamen, dat herinner ik me dan weer
niet.
‘Our World’ werd mogelijk gemaakt door de snelle ontwikkelingen
die in gang waren gezet met de lancering van Telstar. Om beelden echt de hele wereld
over te kunnen sturen, heb je minstens drie geostationaire satellieten nodig, kunstmanen
die altijd boven dezelfde plek op aarde blijven staan. In 1967 was dat punt
bereikt. Drie Amerikaanse satellieten en één Russische zouden een groot deel
van de mensheid een avond lang aan de buis kluisteren. Een programma met
onszelf, wij, 3,4 miljard wereldburgers, in de hoofdrol.
Het idee voor deze unieke tv-show was afkomstig van een
BBC-producer en werd verder uitgewerkt door Eurovisie. In 2,5 uur de wereld
rond, tientallen rapportages uit evenzovele landen, snel overschakelen van
Amerika naar Azië, van Europa naar Australië, via Tunesië in Afrika. We zouden vooraanstaande sporters aan het werk
zien, musici, filmacteurs, maar ook doorsnee-aardbewoners: een cowboy op zijn
ranch in Canada, strandrecreanten aan de Pacific, staalarbeiders in Oostenrijk,
personeel van een tramremise in Melbourne, marktbezoekers in Tunis, Parijse automobilisten
vanuit een politiehelikopter…
En alles life; niets opgenomen. Het was al mooi dat dit
allemaal kon. Maar de bedenkers van ‘ Our World’ voelden wel aan dat het nog
niet genoeg was om een al redelijk verwend televisiepubliek gedurende 150
minuten te boeien. Er moest ook een rode draad in het verhaal zitten, en een
moraal erachter. ‘Our World’ werd een ode aan de technologische voortuitgang
die dat programma mogelijk gemaakt had. Maar ook een waarschuwing voor de
toekomst. In het jaar 2000 zouden we op onze wereld onderdak moeten bieden aan 7
miljard mensen, dubbel zoveel als in 1967. Hadden wij wel voldoende voedsel
voor die myriaden monden? Moesten we ons daar óók niet op richten, naast
ruimtewandelingen die al gemeengoed waren en maanwandelingen die eraan zaten te
komen?
Drie weken voor de geplande uitzenddatum kwam er een kink in
de kabel in de vorm van de Zesdaagse Oorlog tussen Israël en zijn Arabische
buren. Daardoor laaide de Koude Oorlog weer eens op. Het Oostblok trok zich plotseling
terug uit ´Oud World´. Dat zo idealistische project dreigde daarmee ten gronde
te gaan aan verdeeldheid. Er zouden in ieder geval flink wat items vervallen. Men
kon bovendien niet meer beschikken over die ene Russische satelliet.
Na ampel overleg besloot men de uitzending in afgeslankte
vorm door te laten gaan, via de drie Amerikaanse kunstmanen. En zo geschiedde. De
uitzendduur werd teruggebracht tot 2 uur; in Nederland van 20:00 tot 22:00 uur.
Er waren beelden te zien uit 14 landen. Kijkers in 31 landen konden het
programma zien; Nederland behoorde tot de 17 landen zonder eigen bijdrage. 10.000
tv-mensen waren wereldwijd bij de uitzending betrokken. In ons land ging die gepaard met de sonore commentaarstem van Koos
Postema. Het programma trok 400 miljoen kijkers; een wereldrecord in die tijd.
Beter nog dan ‘Our World’ zelf herinner ik me het
enthousiasme dat het teweeg bracht. Kranten schreven erover; iedereen praatte
erover. Het programma weerspiegelde het vooruitgangsgeloof dat in de jaren 60 heerste;
de blijdschap dat er elk jaar weer meer dingen mogelijk waren dan het jaar
daarvoor; de verwachting dat alle wereldproblemen opgelost zouden worden door
technologie. Kom daar tegenwoordig nog eens om! Alles wat nieuw is, wordt nu als
bedreiging gezien. Facebook zou onze jeugd verpesten, en: plak maar gauw een pleister
over de webcam in je PC, anders ziet Obama je straks in je blote kont door je
kamer paraderen!
Wat herinnerde ik me nog van ‘Our World’ zelf, voordat ik
gegevens begon te verzamelen voor dit stukje? Slechts wat flarden;
begrijpelijk, na 47 jaar. Beelden uit drie kraamkamers in drie verschillende
continenten. Drie pasgeboren wereldburgers. Drie baby’s per seconde werden er
op aarde geboren, 20.000 tijdens ‘Our World’. Een tikkende klok: elke tik
een nieuwe mond om te voeden. Beangstigend!
Die tramremise in Melbourne, Australië, herinner ik me ook nog
goed. Trams reden uit in alle vroegte, in de winterkou. Ik zag die rapportage
op een zomeravond. Maar in Melbourne was het een winterochtend. Voor mij was
‘Our World’ een avondje opblijven, maar voor Amerikanen een matineevoorstelling.
En in Australië en Japan was het alleen bestemd voor de nachtbrakers. Het slot
van de uitzending staat me ook nog goed bij, het astronomische gedeelte, over
onze sprong het heelal in.
Dat item met The Beatles ben ik dus vergeten, maar het kan HIER bekeken worden op You Tube. Het viertal uit Liverpool, wat blasé van hun
enorme succes, had zich met enige moeite laten overhalen tot deelname. Het Beatles-fragment
uit ‘Our World’ kwam uit de befaamde Abbey Road-studio’s, waar de opnamen van ‘All
you Need Is Love’ in gang waren. We zien de vijfde Beatle, producer George
Martin, zijn kalmte bewaren op zo’n historisch moment. De zangpartijen werden
opgenomen, tegelijk met het orkest dat in dit nummer prominent te horen is.
Deze musici waren, zoals de Engelse commentator droog opmerkte, de leeftijd van rocksterren al geruime tijd voorbij.
Er is onenigheid onder pophistorici of The Beatles ‘All You
Need is Love’ speciaal voor ‘ Our World’ gecomponeerd hebben. Maar het nummer
paste in ieder geval naadloos in de boodschap van het programma, én in de zomer
van ‘67, die de geschiedenis in zou gaan als The Summer of Love. Het was een
iconische sixties–song in een iconisch sixties-tv-programma. Ze moeten die single
trouwens razendsnel afgemixt en geperst hebben; twaalf dagen na de uitzending lag
hij al in de platenwinkel.
Ik heb helaas geen complete versie van ‘Our World’ kunnen
vinden op het Web, noch in de DVD-winkel. DEZE op YouTube is nog de beste, zij
het dat de bovenrand van het beeld ontbreekt, plus een stuk van ruim 20 minuten
van de uitzending – onder meer de Australische tram en het gedeelte over
overbevolking.
Het blijft een hele zit, zo vindt het snel afgeleide
jongetje dat ik nog steeds ben. Niet alles wat je zag in ‘Our World’ was
bijzonder. Het bijzondere was, dat je het zag. Maar ik blijf het een
fascinerend en ontroerend document vinden: over ons, en over die kleine bol die
onze wereld is.
FHM
16 februari 2014
Gezien: 25 juni 1967
© Frans Mensonides, Leiden, 2014