LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
285. 'JIJ KRIJGT NARCOSE, KNAAP!', OFWEL: HET ROESJE (26/03/2023)
284. ITALIANISEREND; DE BENTVUEGHELS VAN ROME
(12/03/2023)
283. GRIETMANNEN,
EEN GRENSLEEUW EN VERDER
VAN ALLES WAT; MUSEUM HEERENVEEN (26/02/2023)
282. 'VERBRAND
DEEG'; STERVEN IN SCHOONHEID IN
POMPEI EN ASSEN (19/02/2023)
281a CHATTEN
MET CHAT-GPT (1)
(29/01/2023)
281b CHATTEN
MET CHAT-GPT (2) - EEN BLOGGER UIT LEIDEN
(05/02/3023)
280. DE
MACHINE AAN DE MACHT?
BRAINPOWER IN
MUSEUM BOERHAAVE (08/01/2023)
De
rubriek FHM's A-viertjes
verschijnt altijd op
zondag. Maar ook weer niet op elke zondag.
Wanneer zal ik dat toch eens afleren: 6 weken van tevoren
een tijdslot boeken voor een tentoonstelling die een mediahype is? En dan als
dat tijdstip is aangebroken, constateren dat ik die schilderijen beter rustig
thuis op mijn beeldscherm had kunnen bekijken dan achter een haag van ruggen,
of met tientallen mensen in mijn nek hijgend, die ook graag iets zouden willen
zien? Nooit zal ik dat afleren, vrees ik.
Ook met de tentoonstelling ‘Dichter bij Vermeer’ in het
Rijksmuseum Amsterdam ben ik er weer ingetuind. Ik had me gemakkelijk kunnen
beperken tot de heel fraaie en uitgebreide interactieve webpresentatie met
dezelfde titel, waarop je echt kunt inzoomen tot heel dicht bij Vermeer.
Maar de tentoonstelling was toen voor maart al zo goed als
uitverkocht, nog voordat hij goed en wel was geopend. Ik wendde de blik naar
april en koos op goed geluk het slot 15:00-15:15 op de 10e. Later zag ik pas
dat dat tweede paasdag was. Maar dat maakte ook niet uit; voller dan vol kan
toch niet, en het Rijksmuseum is tijdens ‘Dichter bij Vermeer’ elke dag van ’s
morgens vroeg tot ’s avonds laat afgeladen.
10 april brak aan. Terwijl ik met de hele ploeg van 15:00
uur in de stromende regen bij het Rijksmuseum stond te wachten totdat we naar
binnen mochten, speelden mijn gedachten even met het woord tijdslot. Ik lees het
altijd als tijds-lot, en dan krijgt het meteen iets larmoyants. Het is ons
aller lot: het verstrijken van de tijd, waardoor we ouder en ouder worden, totdat
de deur van de tijd uiteindelijk in het slot valt en wij het tijdelijke
verwisselen met het tijdloze.
In het museum kon ik eerst de garderobe niet vinden en
daarna Vermeer niet. Een suppoost zei me, dat ik gewoon de lijn op de vloer
moest volgen, de lijn in Vermeer-blauw. Uiteindelijk bereikte ik de eerste
propvolle zaal, en met enig geduld wist ik zelfs ook nog in oog te komen met
het eerste schilderij. Echt dicht erbij kon je niet komen; er stond om elk
schilderij een soort halfcirkelvormig dranghek.
Maar met je armen eroverheen reiken, dat kon wel. Ik hoorde een
suppoost op barse toon zeggen tegen een fotograferende vrouw die naast mij
stond: ‘Uw camera heeft ook een
zoom-mogelijkheid’.
Ja, dus? Waren er soms
gratis lessen in fotografie bij de prijs inbegrepen? ‘Uw camera heeft ook een
zoom-mogelijkheid’, herhaalde hij met nadruk. ‘Als u de zoom gebruikt, hoeft u
niet zo dicht bovenop dat schilderij te staan’.
Later kreeg dezelfde bewaker ruzie met een andere vrouw, die
hij ervan betichtte, te willen gaan flitsen. De vrouw beweerde verontwaardigd dat
ze helemaal niet wilde gaan flitsen. ‘Maar er zit wel een flits op uw toestel.
Stopt u dat toestel weg! Nee, nee, nee, u stopt dat toestel nu helemaal weg!
Fotograferen heeft ook helemaal geen zin, mevrouw! U kunt in de museumshop
prima reproducties verkrijgen!’
Ik heb het vooroordeel dat zo’n suppoost helemaal niets ziet als een meter bij hem vandaan een klimaatgekkie
zich aan een Vermeer vastlijmt, of een dief met een schilderij onder zijn arm
de zaal verlaat.
Bij het weinige wat ik zag van Vermeers werken, moest ik
klinisch constateren dat vele van zijn schilderijen weinig gemoedsbewegingen
bij me teweeg brachten. En daarvoor ga je toch naar een
schilderijententoonstelling. Hartstikke knap wat Vermeer deed, zonder meer. Maar
de sereniteit van al zijn brievenlezende en musicerende vrouwen botste in mijn
ogen frontaal met de mêlee in die museumzalen.
Toch heb ik nog 5 schilderijen kunnen selecteren voor de
tentoonstellings-top-5 die je verwacht op deze rubriek, FHM’s. In zoverre had
de suppoost gelijk, dat fotograferen niet veel zin heeft als je niet eens recht
voor het te fotograferen object kunt gaan staan. Zie zo’n vertekende vierhoek
maar weer eens rechthoekig te krijgen! Voor die top 5 heb ik geput uit de Wikipedia,
waar ze fraaier op staan dan op mijn foto’s.
Ik heb voor die top-5 de overbekende toppers uit Vermeers oeuvre
overgeslagen: het Melkmeisje en het Meisje met de parel. De laatste was
trouwens al weer terug naar het Mauritshuis.
Overgenomen van Wikipedia, Gezicht op Delft
*1*
Gezicht op Delft, ca. 1660 – 1661
Delft op een stille, vroege morgen. Alsof het gefotografeerd
is! ‘De tijd lijkt even stil te staan’, zegt de toelichting op de
tentoonstelling, niet bijster origineel, maar daarom niet minder juist. Zo’n schilderij
spreekt me nou wél aan. Zo fotografeer ik stadstaferelen ook graag: met huizen
die zich spiegelen in het water, en dreigende wolkenluchten erboven. En ook nog
een paar mensen erop, niet te veel, en niet te duidelijk, want je moet ze dan
allemaal weer blurren voor de privacy.
Van links naar rechts zie je de Schiedamse Poort, de Nieuwe Kerk
en de Rotterdamse Poort. Delft telde in Vermeers tijd 8 stadspoorten, waarvan
alleen de Oostpoort de huidige eeuw heeft gehaald.
Overgenomen van Wikipedia, Het straatje
*2*
Straatje van Vermeer
Het ‘Straatje’ riep ik in 2010 al uit tot een van de 5
topstukken van het Rijksmuseum, dat ik toen op een rustigere dag bezocht,
zonder tijdslot. Indertijd was nog niet bekend, waar dit straatje zich bevond
op de plattegrond van Delft. Maar inmiddels is uitgeknobbeld dat dat op de
Vlamingstraat was, waar tussen de nummers 42 en 44 tegenwoordig nog steeds een poortje
te zien is. Fascinerend: hier sta je echt met je neus op de kunstgeschiedenis. Zie
dit artikel op Historiek.
Overgenomen van Wikipedia, De koppelaarster (Vermeer)
*3*
De Koppelaarster, 1656
Een iets minder braaf tafereel dan we gewend zijn van
Vermeer. Bij koppelaarster denk je in eerste instantie aan relatiebemiddeling
(waar je ook tegenwoordig nog bureaus voor hebt, naast datingsites). Maar deze
koppelaarster is gewoon een hoerenmadam, en we kijken naar een bordeeltafereel.
De jongeman overhandigt een muntstuk aan de vrouw rechts, als betaling voor de
diensten die zij gaat leveren. De koppelaarster links van hen kijkt verlekkerd toe; zij
zal wel een provisie krijgen.
Wie de oudere man helemaal links is en wat hij doet; geen
kunsthistoricus die het weet. Er wordt wel gefluisterd: Vermeer zelf, van wie
geen (zelf)portretten bekend zijn. We weten dus niet hoe eruit zag, en dat kan
best zo zijn als de man op het schilderij.
*4*
De geograaf (1668-1669)
Een buitenbeentje in het oeuvre van Vermeer, dat weinig portretten
van mannen bevat. De geograaf, afgebeeld
met passer en globe, is de pendant van de astronoom, met hemelglobe en
astrolabium (niet op deze tentoonstelling).
Volgens sommigen heeft Vermeers vermaarde stadgenoot Anthoni
van Leeuwenhoek model gestaan voor deze geleerde. Van Leeuwenhoek woonde bijna
bij Vermeer om de hoek. Hij heeft in opdracht van de gemeente Delft de
nalatenschap van Vermeer geregeld (die voornamelijk uit schulden bestond), maar
het is niet bekend of beide heren elkaar echt gekend hebben.
*5*
Schrijvende vrouw met dienstbode ca. 1670-1672
Dit bekende schilderij doet me glimlachen. Mijn focus valt
op de dienstbode, waar anderen vooral bezig zijn met de brievenschrijfster. Zij,
de dienstbode dus, staat met haar armen quasi-geduldig over elkaar geslagen, met
moeie voeten uit het raam te kijken om haar meesteres niet op de vingers te
kijken. Ze denkt: Schiet toch eens op, mens, met die brief; het is de 2e al, ze
heeft er al een verfrommeld, ik sta hier wortel te schieten, en ik heb nog meer
te doen, vandaag! En ze zal ook niet tegen me zeggen: ‘Ga maar even zitten,
hoor’; nee, ho maar!
FHM
23 april 2023
Er geweest: maandag 10 april 2023
