Nr. 281a - zondag 29 januari 2023 (week 4)
Chatten met ChatGPT (1) 

LAATSTE ZES AFLEVERINGEN

280. DE MACHINE AAN DE MACHT? BRAINPOWER IN MUSEUM BOERHAAVE (08/01/2023)
279. 'RETROFUTURE', DE TOEKOMST VAN GISTEREN IN HET EVOLUON (01/01/2023)
278. EEN STEEN IN DE MUUR; BAKSTEEN | BRICK IN AMERSFOORT (11/12/2022)
277. SCHILDERIJEN OP SCHILDERIJEN; 'SCHONE KUNSTEN' IN ANTWERPEN HEROPEND (20/11/2022)
276. HORROR-TANDARTS; HET VERVOLG (23/10/2022)
275. PAARDLOZE KOETSEN; LOUWMAN MUSEUM (25/09/2022)



De rubriek FHM's A-viertjes verschijnt altijd op zondag. Maar ook weer niet op elke zondag.


Chatten met ChatGPT

 

Dit jaar begon met grote paniek in de docentenkamer van menige middelbare school. Leerlingen laten een deel van hun huiswerk sinds kort maken door ChatGPT.

Wat is dat nou weer voor nieuwlichterij? En hoe werkt het?

Stel: een leerling krijgt de opdracht om een opstel van 500 woorden te schrijven over de argumenten die zijn aangevoerd voor de Brexit -  waarvan vrijwel heel het Verenigd Koninkrijk nu al diep berouw heeft; maar ja, er waren blijkbaar argumenten pro, anders hadden ze het vast niet gedaan.

Tot voor kort kostte zo’n opdracht een scholier wel een uurtje werk: zoeken in Internetbronnen zoals de Wikipedia en daarover een stukje schrijven. Want simpelweg tekst kopiëren uit de Wiki, dat hadden docenten zo langzamerhand wel in de gaten.

Nu voer je die opdracht in in ChatGPT, en dan rolt dit eruit (ik heb het geprobeerd):

Enkele van de belangrijkste argumenten waren:

Sovereiniteit: Veel mensen in het Verenigd Koninkrijk vonden dat het land te veel macht aan de EU had overgedragen en dat het land zijn soevereiniteit verloor. Zij wilden dat het Verenigd Koninkrijk zijn eigen wetten maakte en zijn eigen grenzen beheerde.

Immigratie: Veel mensen vonden dat de EU te veel immigratie naar het Verenigd Koninkrijk toeliet en dat dit een negatief effect had op de arbeidsmarkt, de sociale dienstverlening en de cultuur van het land.

Economie …


En zo gaat het nog even door; het klinkt allemaal best overtuigend, althans voor de doorsnee-nieuwconsument die ik ben.

De leerling hoeft alleen zijn eigen naam er nog onder te zetten, en het huiswerk is af. Het is niet zonder jalousie dat ik het schrijf. Toen ik zelf nog op school zat, was ik ook liever lui dan moe.

De docenten hadden eerst helemaal niet in de smiezen dat ze keken naar het product van een chatbot die werkt met kunstmatige intelligentie (KI). *)  Totdat het ging opvallen dat hun leerlingen ineens als bij toverslag allemaal correcte, wel heel erg volwassen zinnen produceerden als antwoord op hun vragen. Was er misschien plagiaat gepleegd?

*) meestal in goed Nederlands Artificial Intelligence (AI) genaamd


De meeste leerlingen gaven na enig aandringen wel schoorvoetend toe, ChatGPT gebruikt te hebben. Maar kun je dat wel plagiaat noemen? Het is spieken 2.0; niemand weet er raad mee, en er is ook nog geen detectiesoftware tegen ontwikkeld.

Meteen begon er een brede maatschappelijke discussie over de bedreigingen van ChatGPT voor het onderwijs in het bijzonder en voor het heil van de jeugd in het algemeen. Velen vreesden dat door ChatGPT scholieren nog luier zouden worden dan ze van nature al waren, en nog minder zouden leren dan ze tot voor kort nog deden.

Anderen vonden dat het onderwijs vooral gebruik moest gaan maken van de mogelijkheden die AI te bieden heeft. Dat lijkt mij toch altijd een verstandigere houding tegen vernieuwing dan meteen de hakken in het zand te zetten.

GPT staat voor Generative Pre-trained Transformer. ChatGPT is een product van OpenAI, en dat is een Amerikaans onderzoekinstituut op het gebied van AI. Het streeft naar inzet van AI voor goede, menswaardige doelen, en zeker niet naar de heerschappij van de machine over de mens, waar zovelen bang voor zijn (zie de 2 vorige afleveringen van FHM’s, die over het Evoluon en museum Boerhaave). Maar de tycoon Elon Musk zit achter OpenAI, dus enige reden tot ongerustheid is er misschien toch wel.

De chatbot is gelanceerd in november 2022, 2 maanden geleden pas, en nu al een hype. Het is experimentele software, nog niet te koop, maar voorshands kan iedereen er via Internet gebruik van maken.

Je hoeft alleen maar een account aan te maken op de site van OpenAI. En je moet veel geduld hebben, want de servers van ChatGPT zijn 80% van de tijd overbelast. ’s Avonds na tienen kom ik er meestal wel in; de scholieren hebben dan hun werk wel af, en liggen misschien al op één oor, uitgeput van al dat huiswerk maken.

Ik besloot, ChatGPt eens flink op de pijnbank te leggen met vragen over onderwerpen waar ik zelf het naadje van de kous van meen te weten. Dan valt deze chatbot toch wel snel door de mand. Lang niet alle informatie die hij verstrekt is juist.

NB: ik refereer aan ChatGTP met de persoonlijke voornaamwoorden ‘hij’, ‘hem’ en ‘zijn’, maar de lezer mag van mij ook lezen: ‘zij’, ‘haar’, ‘het’, ‘hun’, ‘hen’, ‘hullie’ en wat dan ook. Ik zeg het er maar bij, dat ik daar geen last mee krijg, want dat krijg je al heel snel, tegenwoordig; je wordt maar zo gecanceld; één verkeerd woord...


Je moet ChatGPT beslist niets vragen over zaken die na 2021 gebeurd zijn. Sinds dat jaar is  zijn databank niet meer bijgewerkt. De omikronvariant, de oorlog in Oekraïne, het verloop van het WK voetbal in Qatar, het kortstondige premierschap van Truss in het VK, allemaal onbekend.

F. Bordewijk.
Overgenomen van biografie van Bordewijk door Huygens ING

Een typische huiswerkvraag die je ChatGPT wel zou kunnen stellen: Geef een korte samenvatting van de roman ‘Bint’ van F. Bordewijk. ChatGPt kwam met dit:

De roman 'Bint' van Ferdinand Bordewijk is een realistisch verhaal dat zich afspeelt in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw in Rotterdam. Het verhaal gaat over de titelpersoon, Bint, een vrouw die opgroeit in een arme buurt in Rotterdam en die worstelt met haar identiteit en levensdoelen.


Hè?? Wát?? Daarna volgde een samenvatting in 3 alinea’s van de wederwaardigheden van die geëmancipeerde mevrouw Bint, die helemaal niet voorkomt in de roman. Verzint ChatGPT dit nou allemaal zelf?

Je kunt bij zo’n misser in discussie gaan met de chatbot, en hem op zijn fout wijzen. Daar leert hij van – wat wel de omgekeerde wereld is, want de gebruiker wil iets leren van de bot, en niet andersom.


Ik: Ik denk dat je een paar dingen doorelkaar haalt. Bint was de rector van een middelbare school.

Ja, ook tegen een bot moet je beleefd blijven, vind ik, en niet bot reageren, ook al slaat hij de plank faliekant mis.


ChatGPT: Excuseer, u heeft gelijk, ik heb me vergist. "Bint" is een roman van Ferdinand Bordewijk uit 1933. De roman speelt zich af in een middelbare school waar de rector Bint het hoofdpersonage is.


Dat is juist, en de rest van de samenvatting waarmee ChatGPT komt, klopt redelijk goed. Wonderlijk genoeg noemt hij echter De Bree niet, de leraar die evenzeer een hoofdpersoon is in de roman als rector Bint zelf.

Voor een uitgebreide samenvatting van ‘Bint’, lees het gelinkte FHM’etje. Maar ChatGPT zelf heeft dat stukje vast overgeslagen. Hij gebruikt alleen bronnen van het WWW. Maar komt soms aanzetten met foute informatie die hij dan wel ergens gevonden zal hebben op een site van twijfelachtig allooi. Ook hier geldt: GIGO: Garbage In, Garbage Out.

Over de Rijngouwelijn, veelvuldig besproken op mijn site, weet hij te melden dat die had moeten lopen van Leiden Centraal via Lammenschans, Leiderdorp, Zoetermeer en Moordrecht naar Rotterdam Alexander [zo erg was het gelukkig niet]. Frans Laarmans uit de roman ‘Kaas’ van Willem Elsschot was volgens ChatGPT een soort zelfkazende boer [hij had een agentschap in Edammer].

Ik vroeg de chatbot ook nog wat het acroniem BUCH betekent [de naam van mijn voormalige werkgever: Bergen, Uitgeest, Castricum, Heiloo]. ‘Een gemeentelijke fusieorganisatie in Noord-Holland’, zo probeerde ik hem nog op het goede spoor te zetten. Maar hij antwoordde: Bevordering Uitvoering Collectieve Huisvesting.

Ik wil ChatGPT zeker niet onderschatten. Ik kreeg er zinnige en goed geschreven verhalen uit over uiteenlopende onderwerpen zoals de oorzaken van de instorting van de tulpenwindhandel in 1637, die van het uiteengaan van The Beatles in 1969/1970, de inrichting van het Singelpark Leiden en de beweegredenen van de Luxemburgse regering om het openbaar vervoer gratis te maken.

Maar vaak heb ik toch de indruk dat ChatGPT nou net de essentie van de zaak mist. Bijvoorbeeld: de tulpenhandel. Die kwestie, of nauwkeuriger: de collectie pamfletten daarover, was in 2004 het onderwerp van mijn bachelorscriptie.  

De tulpen(wind)handel is ingestort doordat hij ontaard was in optiehandel: het herhaaldelijk doorverkopen van eigendomsbewijzen (‘tulpenbriefjes’) van tulpen die nog in de grond zaten en die niemand nog had zien bloeien. ChatGPT noemt dat feit niet, hoewel het wel in de Wikipedia staat.

Ik krijg bij ChatGPT het gevoel dat ik altijd had bij het lezen van een doorsnee-‘kwaliteitskrant’ (wat ik al jaren niet meer doe). In vrijwel vlekkeloos Nederlands krijg je een stuk voorgeschoteld dat je voor 100% overtuigt als het gaat over een onderwerp op een terrein waarop je leek bent. Maar handelt het over een kwestie waarvan je zelf alle ins en outs kent, dan klopt het vaak niet in detail, of is het zelfs echt pure lariekoek.

Het stuk van ChatGPT over het Singelpark is wel een rare uitbijter. Hier heeft de zakelijke stijl ineens plaatsgemaakt voor die uit een wervingsfolder:

Het Singelpark is een prachtige en veelzijdige plek in Leiden, waar bezoekers kunnen genieten van de natuur, sporten en recreatie, cultuur en historie. Het park is een geweldige bestemming voor gezinnen, vrienden of een romantisch uitstapje.


Vrijwel elke zin in de lange lofrede begint met ‘Het park’, en alles in het park is ‘prachtig’. Dat zijn toch wel storende herhalingen; een beruchte stijlfout.

Over het Singelpark vermeldt hij ook nog dat er een standbeeld staat van de dichter Piet Paaltjens [dat staat heel ergens anders in Leiden] en dat Piet Paaltjens het pseudoniem is van Jan Jacob Slauerhoff [François Haverschmidt]. Dat  standbeeld ‘wordt vaak bezocht door liefhebbers van de Nederlandse literatuur’. Hoe verzint-ie het! Ja, ik loop er wel eens langs op een avondwandeling, maar zie dan toch zelden een oploop van Paaltjens-fans.

Een leraar aan een middelbare school zou de producten van ChatGRP toch heel snel moeten herkennen, als een leerling ermee op de proppen komt. Het meestal erg volwassen Nederlands, gecombineerd met de uitglijers waar de bot het patent op heeft, spreken toch voor zich.

Wordt vervolgd. Als ik ChatGPT op een avond weer eens aan de praat krijg, voer ik gewoon in: ‘Schrijf een vervolg op mijn vorige FHM’etje’.

FHM (deze keer nog zelf)
29/01/2023

 

François Haverschmidt, beter bekend als Piet Paaltjens. Het standbeeld, door A. Hettema, staat bij een studentenflat aan de Klikspaanweg in Leiden


VOLGENDE AFLEVERING: STAAT HIERONDER



Nr. 281b - zondag 5 februari 2023 (week 6)
Een blogger uit Leiden; verder chatten met ChatGPT  

Een blogger uit Leiden

NB: Dit FHM’etje is het vervolg op de aflevering van vorige week, die hierboven staat

 

ChtGPT:

Ik kan geen informatie vinden over een persoon genaamd Frans Mensonides die de auteur is van FHM's A-viertjes op internet. Het is mogelijk dat deze persoon een specifieke Nederlandse schrijver is die ik niet ken of dat de informatie die u zoekt niet langer online beschikbaar is. Als u meer specifieke informatie kunt geven, zal ik mijn best doen om u te helpen.

 

Hij is de schrijver van de website fransmensonides.nl

Ik heb geen informatie over een persoon genaamd Frans Mensonides die een website heeft met de naam fransmensonides.nl. Er is geen website met die naam beschikbaar. Het is mogelijk dat de website niet langer bestaat of dat er een fout is gemaakt in de URL die u heeft gegeven. Als u meer specifieke informatie kunt geven, zal ik mijn best doen om u te helpen.

 

De naam van die website is: "De Thuispagina van Frans Mensonides'

Ik kan geen website vinden met de naam "De Thuispagina van Frans Mensonides". Het lijkt erop dat de website niet langer bestaat of dat er een fout is gemaakt in de URL die u heeft gegeven. Helaas kan ik u geen informatie geven over Frans Mensonides als schrijver van een website met deze naam. Als u meer specifieke informatie heeft, zal ik mijn best doen om u te helpen.

 

Die website wordt door de Koninklijke Bibliotheek gearchiveerd als digitaal erfgoed. Die zou je toch wel moeten kunnen vinden.

Ik bied mijn excuses aan, het is mogelijk dat de website wel bestaat en wordt gearchiveerd door de Koninklijke Bibliotheek. Helaas, ik ben niet in staat om de inhoud van de website te bekijken omdat ik geen toegang heb tot de archieven van de Koninklijke Bibliotheek. U kunt de website misschien bekijken door een bezoek te brengen aan de Koninklijke Bibliotheek of door contact op te nemen met de bibliotheek om te vragen hoe u toegang kunt krijgen tot de archieven.

 

Nou, het is me wel duidelijk: ik zal dit FHM’etje zelf moeten schrijven; ChatGPT wil niks van me weten. De chatbox ChatGPT blijkt niet in staat om zijn eigen databank aan te vullen. Hij gaat niet even kijken op De Thuispagina van Frans Mensonides, om deze in 3, 4 alinea’s samen te vatten, en hem in zijn systeem op te nemen voor het geval dat er morgen iemand anders naar vraagt.

Als je alles wilt weten over Frans Mensonides, zul je zelf je onderzoek moeten doen. Maar je hoeft er echt niet voor naar de Koninklijke Bibliotheek; zoeken op Google volstaat. Je vindt me er heus wel, evenals mijn neef Frans.

Hoezo, zelflerend? Ik vind ChatGPT soms knap hardleers. Hij beweerde vandaag opnieuw dat de roman ‘Bint’ gaat over de identiteitscrisis van ene mevrouw Bint. En dat terwijl ik hem vorige week nog verteld heb dat de hoofdpersoon van het boek de rector was van een school.

Ik behoor niet tot de mensen die snel de moed opgeven. ChatGPT kan mijn teksten dus niet schrijven, maar zou ze misschien wel kunnen verbeteren. Ik vroeg de chatbot of hij ook grammaticacontrole kon toepassen, en daar antwoordde hij vol zelfvertrouwen ‘Ja’ op. Daarna voerde ik hem een recent brokje tekst van mezelf, over de ex-burgemeester van Voorhout die ooit mijn pad heeft gekruist:

Het verschralen van het busvervoer heeft zij niet kunnen tegenhouden, ondanks haar inspanningen. Maar wel zag zij haar persoonlijke inzet beloond voor een NS-station in Voorhout. Dat station aan de spoorlijn Leiden – Haarlem werd geopend op 1 maart 1997.

Desalniettemin vertrok zij in datzelfde jaar, na jaren vol ruzie met de politiek, naar een andere gemeente, en kreeg ze het heilige kruis na van de gemeenteraad. Wat er precies gebeurd is, daar zou ze nog een boek over gaan schrijven. Maar dat is bij mijn weten nooit verschenen.

 

ChatGPT maakt ervan:

Ondanks haar inspanningen, kon zij het verschralen van het busvervoer niet tegenhouden. Maar haar persoonlijke inzet werd wel beloond met de opening van een N-station in Voorhout. Het station, gelegen aan de spoorlijn Leiden - Haarlem, werd op 1 maart 1997 geopend.

Desondanks vertrok zij, na jaren vol ruzie met de politiek, in datzelfde jaar naar een andere gemeente en ontving zij het heilige kruis van de gemeenteraad. Wat er precies gebeurd is, daar zou ze nog een boek over gaan schrijven. Maar tot mijn kennis is dat nooit gepubliceerd.

 

Nou, de lezer oordele zelf! Ik vind die zin over het heilige kruis dat de burgemeester ‘ontving’, erg komisch. Ik had het zelf kunnen verzinnen. Maar ik verdenk ChatGPT er niet van dat hij de lollige broek wil uithangen. Vermoedelijk kent hij de uitdrukking ‘iemand het heilige kruis na geven’ niet.

‘Tot mijn kennis’ is een rare uitdrukking. Als je die invoert in Google, de concurrent van ChatGPT, komt Google zelf al met de suggestie: ‘Tot zover mijn kennis reikt’.

De overige correcties die ChatGPT suggereert, maken de tekst voor mijn gevoel niet slechter, maar ook niet echt beter.

Grammaticacontrole is helemaal niet nieuw; rond de eeuwwisseling zat het al in tekstverwerkingspakketten als MS Word en WordPerfect. En ChatGPT doet het niet beter dan die al lang bestaande software.

Waar ik bij ChatGPT meer van onder de indruk was: zijn tekstsamenvattingen. Zelfs mijn teksten weet hij terug te brengen tot de essentie, door er al mijn tomeloze geouwehoer en alle zijpaden uit te knippen.

In 2021 schreef ik in deze rubriek een stukje over een tentoonstelling in het Museum van Oudheden over Krijn de Neanderthaler, waaruit het volgende fragment:

Krijn is het resultaat van niet minder dan een revolutie in de manier waarop Neanderthalers worden gepresenteerd aan het publiek. Google op ‘Neanderthalers’, kies voor ‘Afbeeldingen’ en je beeldscherm vult zich vooral met ruwe, grimmige, afschrikwekkende wezens die geen van allen echt een sympathieke indruk maken. Wij hóúden niet zo erg van onze oud-oud-ooms en -tantes in de evolutie, en lijken, 40.000 jaar na hun uitsterven, nog steeds wel een beetje bang voor hen.

Krijn echter, is zo te zien een goedlachse, vriendelijke kerel met wie je best een aardig gesprek zou kunnen hebben als je zijn taal zou spreken. Of Neanderthalers ook echt talig waren, is nog geen uitgemaakte zaak, al vermoeden de geleerden van wel.

Lezen en schrijven konden ze in ieder geval niet, dat is boven twijfel verheven. Doggerlandse woordenboeken en grammatica’s zullen nooit verschijnen. Neanderthalers hebben geen geschriften nagelaten waarin ze blijkgeven van hun gevoelens, van hun belevenissen en van hun mening over ons, homo sapiens, die misschien ook helemaal niet gunstig is geweest.

Alles wat we over ze weten, hebben we opgemaakt uit archeologische vondsten. Krijn kreeg gestalte door een stukje van zijn schedel, dat in 2001 gevonden is aan de Zeeuwse kust. Kennis & Kennis Reconstructions, die zich paleo-antropologisch kunstenaars noemen, hebben Krijns hoofd gereconstrueerd aan de hand van die vondst en van wat we al weten over de anatomie van de Neanderthalers.

Die onderscheiden zich heel duidelijk van homo sapiens door de boog boven de wenkbrauwen, waardoor ze meteen al een grimmige, ontoegankelijke indruk maken. Krijn - die van de onderzoekers een traditionele Zeeuwse voornaam heeft gekregen - heeft boven zijn rechteroog nog een extra bult. Die is het gevolg van een goedaardig gezwel. Daar is hij niet aan doodgegaan.

Waaraan wél, dat valt uit dat stukje schedel niet op te maken. Wel is gebleken dat Krijn bij wijze van spreken geen vaste klant was bij het Utrechtse vega-restaurant Waku Waku, dat deze week prominent in het nieuws was wegens coronapas-perikelen. Krijns menu bestond grotendeels uit vlees. Dat was in zijn omgeving overvloedig aanwezig in de gedaante van herten, paarden, mammoeten en bevers.

Wat maakt ChatGPT van dit fragment?

 

De presentatie van Neanderthalers aan het publiek is in de afgelopen tijd veranderd en deze verandering is te zien in zoekresultaten op Google "Afbeeldingen". Neanderthalers worden vaak weergegeven als ruwe, grimmige wezens, waar het publiek niet sympathiek voor voelt. Krijn is echter een uitzondering, omdat hij afgebeeld wordt als een vriendelijk en goedlachs persoon. Er is geen bewijs dat Neanderthalers talig waren en ze konden niet lezen of schrijven. Alles wat we over hen weten is opgemaakt uit archeologische vondsten. Krijn is gereconstrueerd op basis van zo'n vondst, zijn schedel werd in 2001 gevonden aan de Zeeuwse kust. Neanderthalers onderscheiden zich van homo sapiens door de boog boven hun wenkbrauwen en hebben vaak een grimmige indruk. Krijn had een extra bult boven zijn rechteroog door een goedaardig gezwel, maar de oorzaak van zijn dood kan niet bepaald worden uit het schedelstuk. Krijn at voornamelijk vlees, waaronder herten, paarden, mammoeten en bevers.

 

Van 350 naar 151 woorden, zonder dat er veel relevante informatie verloren is gegaan. Maar veel meer dan een A4’tje tegelijk moet je niet in ChatGPT invoeren voor een samenvatting. Bij langere stukken houdt de chatbot midden in een zin abrupt op met samenvatten, en loopt daarna helemaal vast.

Van de week was er brekend nieuws over ChatGPT. In de USA was de chatbot geslaagd voor een examen MBA (Master of Business Administration), een opleiding die dan vermoedelijk niet al te veel voorstelt. Een masterscriptie voor een universiteit zie ik hem de eerstkomende jaren nog niet schrijven. Er gaapt echt een hele kloof tussen wat boekenwijsheid oplepelen en zelf een wetenschappelijk onderzoek bedenken, uitvoeren en erover rapporteren.

ChatGPT kan wel rijmen en dichten zonder zijn hemd op te lichten. In een gekke bui verzocht ik hem, een limerick te schrijven over een blogger uit Leiden. Verder verstrekte ik hem geen informatie. Hij kwam met:

In Leyden lived a blogger with flair,
Who'd write and share on the web with care,
His posts so full of wit,
Readers couldn't bear to quit,
His blog was the place to be, be aware!

Daar kan ik me wel in vinden! Maar even serieus: wat zijn nou eigenlijk de voordelen van ChatGPT boven Google?


* Interactieve communicatie: ChatGPT is speciaal ontworpen om in real-time te communiceren en te reageren op specifieke vragen en opdrachten, terwijl Google een zoekmachine is.

* Specifieke antwoorden: ChatGPT is specifieker in zijn antwoorden en geeft uitgebreidere antwoorden op specifieke vragen, in tegenstelling tot Google die meestal een kortere lijst met relevante zoekresultaten geeft.

* NLP-vermogen: ChatGPT maakt gebruik van Natural Language Processing (NLP) om vragen op een menselijke manier te begrijpen en te beantwoorden, terwijl Google op zoektermen is gericht.

 

Dat vind IK niet, dat vindt ChapGPT zelf. Hij is voor 100% overtuigd van zijn eigen superioriteit. ChatGPT adviseert: ChatGPT.  Typisch gevalletje van ‘Wij van WC-eend’…

FHM
5 februari 2023

VOLGENDE AFLEVERING: ‘VERBRAND DEEG’; STERVEN IN SCHOONHEID IN POMPEÏ EN ASSEN (19/02/2023)


© Frans Mensonides, Leiden, 2023