LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
279. 'RETROFUTURE', DE TOEKOMST VAN
GISTEREN IN HET EVOLUON (01/01/2023)
278. EEN STEEN IN DE MUUR;
BAKSTEEN | BRICK IN
AMERSFOORT (11/12/2022)
277. SCHILDERIJEN
OP SCHILDERIJEN; 'SCHONE
KUNSTEN' IN ANTWERPEN HEROPEND (20/11/2022)
276. HORROR-TANDARTS;
HET VERVOLG
(23/10/2022)
275. PAARDLOZE
KOETSEN; LOUWMAN MUSEUM
(25/09/2022)
274. MET
OPEN OGEN EN UITGESTOKEN VOERLHOORNS (04/09/2022)
De
rubriek FHM's A-viertjes
verschijnt onregelmatig. Maar als hij verschijnt, doet hij dat op
zondag
Twee
maal Alan
Turing, links in een galerij in Manchester met karikaturen van beroemde
Noord-Engelsen;
rechts in een deepfake-video op de tentoonstelling BrAInpower.
Foto links: Archief De digitale reiziger, 2019
Dit FHM’etje sluit aardig aan op het vorige. Toen
bezocht ik
in het herrezen Evoluon
in Eindhoven onder meer een waarzeggerstent waar me
inktzwarte toekomstscenario’s werden voorgespiegeld. Kunstmatige
Intelligentie
(KI) zou de macht op Aarde van ons mensen kunnen overnemen, met
rampzalige
gevolgen.
Kunstmatige Intelligente (of in beter Engels:
Artificial
Intelligence, AI), is ook het onderwerp van de tentoonstelling BrAInpower in Rijksmuseum
Boerhaave in Leiden. BrAInpower laat de vrijwel onbegrensde
mogelijkheden zien
van AI, maar wijst ook op de gevaren die eraan verbonden zijn. Een
genuanceerd
en boeiend verhaal.
Ik bezocht Boerhaave in 2020
voor de tentoonstelling Besmet
en in 2017, na een
grote renovatie van het museum.
De tentoonstelling is tevens een eerbewijs aan de
grondlegger van AI: de Engelse wiskundige en computerpionier Alan
Turing (1912-1954).
Hij richt zich tot ons in een video die zelf een knap staaltje is van
AI. 69
jaar na zijn dood spreekt hij woorden uit die hem postuum in de mond
gelegd zijn.
En zijn mond beweegt daarbij keurig op de maat van de tekst; liplezers
zouden
het verhaal gemakkelijk kunnen volgen.
Maar we kijken naar een staaltje deepfake. In dit
geval is dat
alleen maar bedoeld ter illustratie. Maar met deze op AI gebaseerde
techniek
kun je op video iedereen alles laten zeggen wat je wilt. Niet van echt
te
onderscheiden, en deepfake is dan ook een belangrijk wapen in het
arsenaal van
verspreiders van nepnieuws.
In BrAInpower krijgt Turing alle lof toegezwaaid
die hem bij
zijn leven onthouden werd. In WO II wist hij de geheime codes van de
Duitse
Wehrmacht te kraken. Daarmee had hij een belangrijk aandeel in de
overwinning
van de geallieerden op Hitler. Maar in plaats van een heldenstatus
wachtte hem
verguizing. Hij was homoseksueel en dat gold in het Engeland van de
jaren 40
als misdrijf. Na een verplichte ‘chemische castratie’ pleegde hij in
1954
zelfmoord – vermoedelijk; er is altijd een waas van geheimzinnigheid
blijven
hangen om Turings dood.
Hoe werkt AI? Het wordt duidelijk gemaakt aan de
hand van
een voorbeeld dat veel mensen zal aanspreken – maar mij dan weer niet
zo erg – :
datingsites. Je schijnt daar een profiel te moeten invullen van wat je
zoal wenst:
lang, kort, blond, donker, oud, jong, slank, voluptueus, hoogopgeleid,
praktisch
geschoold, feestbeest, geen bartype, et cetera. En de site zoekt dan
een partner
die zoveel mogelijk met jouw wensen overeenkomst.
Maar dat is nog geen AI. Dat werkt anders,
namelijk met wat
een ‘zelflerend algoritme’ heet. Daarbij krijgt je profielen met foto’s
voorgeschoteld
van mogelijke kandidaten. Je moet dan aangeven in welke mate dat
profiel je
bevalt. De AI-software doet dan waar AI echt goed in is: een patroon
onderkennen. Dan kan de site je voortaan van dienst zijn met een
one-night-stand
of levenspartner die perfect matcht. Geen keuzestress meer!
Teleurstellingen
uitgesloten - maar aangename verrassingen vermoedelijk ook.
Misschien is het ook bij AI-systemen nog steeds
wel zo wat al
heel lang gezegd werd van meer conventionele systemen: GIGO, Garbage
In, Garbage
Out; er komt niet meer uit dan wat je erin stopt.
Selecteren van personeel gaat tegenwoordig soms
ook al met
KI. Wie van deze 3 zou jij, alleen op basis van hun foto, kiezen voor
de
betrekking van vrachtwagenchauffeur? Ik wed dat je gaat voor nummer 3,
die het
meest lijkt op Henk Wijngaard; die het meest voldoet aan het beeld van
een
trucker. Die zal dan ook door het systeem vermoedelijk aangewezen
worden als
winnaar. Ik zou dan zelf nog wel even vragen hoeveel ervaring hij
heeft, en
hoelang hij al schadevrij rijdt; dat soort dingen…
Turing bedacht in 1936, toen de eerste computer nog gebouwd moest worden, een soort lakmoesproef voor AI-systemen. Veronderstel dat iemand een gesprek voert met een machine. Deze proefpersoon voert tekst in, en de machine geeft dan via bijvoorbeeld een printer antwoord. De proefpersoon moet raden of het echt een denkende machine is met wie hij chat, of dat een menselijk wezen hem antwoord geeft. Op het moment dat de proefpersoon het echt niet meer kan raden - en zijn kans op een goed antwoord dus fifty-fifty is - is het systeem geslaagd voor de Turing-test.
AI-systemen stellen nu al medische diagnoses,
voorspellen
het weer van over 14 dagen, en raden dikwijls perfect waarnaar wij op
zoek zijn
in systemen als Google. Vul 2, 3 letters in en het systeem vult je
zoekterm al
aan. Schaakcomputers verslaan de wereldkampioen schaken, en
go-computers winnen
het ook van de beste spelers van dit oosterse bordspel.
Is er nog iets wat AI-systemen niet kunnen? Ze
kunnen zelfs
kunstwerken scheppen. Deze, door een computer gegenereerde ‘Rembrandt’
zou niet
misstaan in het Rijksmuseum. Als je hem van enige afstand bekijkt, zie
je niet
dat hij van pixels is gemaakt, en niet van verf.
Dit portret van een niet-bestaande man is in 2016
gemaakt in
het kader van het project Next Rembrandt, een samenwerkingsverband van
o.a. TU
Delft, Microsoft en het Mauritshuis. Er zijn eerst honderden bestaande
Rembrandts
ingevoerd in het systeem, en daarna kon het aan de slag gaan om te
‘schilderen’
in Rembrandts stijl. Wat ergens toch na-aperij is, vind ik. Ik zie een
AI-systeem nog geen helemaal nieuwe kunststroming bedenken.
Luisteren
naar ‘Bach’
en naar een potentiele tophit
Wat ik niet door had, maar pas naderhand las: ook
voor het
design en de belettering van de tentoonstelling BrAInpower is gebruik
gemaakt
van AI.
De geleerden zijn het niet eens over de vraag of
machines
ons ooit echt helemaal zullen overtreffen en overbodig zullen maken. En
zo ja,
of we daar blij mee moeten zijn, of minder blij, en of dat er dan nog
toe doet.
Volgens de meest overtuigde gelovers in AI
stevenen we regelrecht
af op wat zij het ‘point of singularity’ noemen. Al in 2045 zouden
machines ons
gaan overklassen, en dan misschien wel de macht grijpen op Aarde. Zelf
denk ik dat
het zo’n vaart niet zal lopen. Het zal wel net zo gaan als met die
bemande
vlucht naar Mars, die ook altijd zal plaatsvinden over een jaar of 20.
Maar we gaan het zien. Of: de machines gaan het
zien en wij
ZIJN gezien.
De expositie BrAInpower loopt nog tot/met zondag 5
maart
2023. En oh ja: het stukje dat je nu gelezen hebt, is geen product van
AI, maar
is geschreven door
FHM
8 januari 2023
Er geweest: 31 december 2022
VOLGENDE AFLEVERING: CHATTEN MET CHATGPT (29/01/2023)
