Jaargang 5 Aflevering 43 ZATERDAG 28 SEPTEMBER 2002
|
Deze column is afkomstig uit het archief van REFLEXXIONZZ! Klik hier voor de meest recente aflevering.
Rapportage zonder foto's
Dit artikel had een foto-rapportage moeten worden met als onderwerp: de Open Monumentendag 2002. Daar ik vergeten was, mijn camera op te laden, en daar REFLEXXIONZZ! eigenlijk een site is voor niet-plaatjeskijkers, ontbreken de foto’s die een fotorapportage zo kunnen verlevendigen. Onze excuses voor dit ongemak! Bekijk hier de rapportage van 2001, toen ik me nog De digitale reiziger noemde, en alles nog normaal was.
Wat verbergen de oude gevels in straten die je dagelijks doorkruist? De Open monumentendag lijkt vooral in het leven geroepen om op die vraag een antwoord te geven. Mijn moeder en ik brengen de editie van 2002, gehouden op zaterdag 14 september, door in Voorschoten, een dorp waarvan de monumenten nog dichter bij ons huis liggen dan die van Leiden zelf. De meerderheid van de bezienswaardige panden bevindt zich aan weerszijden van de Leidseweg. Als ik een grove, globale schatting maak, heb ik de Leidseweg weg in mijn bestaan een keer of vijf- ŕ tienduizend afgelegd; zeker de kop ervan, van het dorp tot aan de knik. Voor het eerst moet dat gebeurd zijn in mijn geboortemaand, met de blauwe tram, waaraan ik in de oude reexx van REFLEXXIONZZ! al een column gewijd heb. Maar heb ik de Leidseweg ooit goed bekeken? Ja, de Heilige Laurentiuskerk is natuurlijk wel eens door mijn blikveld getrokken, maar het hek dat toegang verleent tot de oude, intieme begraafplaats ernaast (als ‘intiem’ een geschikte term is om een dodenakker te omschrijven)? Nooit gezien. De achterzijde van het landgoed Beresteyn, aan de van Beethovenlaan? Als ik er ooit naar gekeken had, had ik de twee vervallen stenen zitbanken gezien. Toen huize Beresteyn gebouwd werd, in de vroege 19e eeuw, bestonden de Beethovenlaan en de wijk Adegeest nog niet, en keek je tot aan de duinen, die hemelsbreed niet meer dan 5 kilometer van deze plek verwijderd zijn. De grote heuvel aan de achterkant van het park herbergt geen ijskelder, zoals een Voorschotense dorpslegende wil, maar is louter opgeworpen om Beresteyn te beschermen tegen de kille zeewind. Het bos rond Beresteyn is normaliter verboden terrein, maar vandaag bewandelbaar. Het weet de naam van Voorschoten nog een beetje in ere te houden; deze gaat namelijk terug op een oud-Nederlandse vorm die zoiets betekende als: “aan de rand van het dennenbos”. Beresteyn heeft achtereenvolgens dienstgedaan als privé-woning, jongenskostschool met HBS-opleiding, en seminarie; nu staat het op de nominatie, verbouwd te worden tot appartementencomplex. Het graf van Jonkheer van Suchtelen, die ooit leiding gaf aan het HBS-internaat, vinden we schuin aan de overkant terug op de zo-even genoemde begraafplaats. Het scherpt ons de vergankelijkheid van het bestaan maar weer eens in. Leven duurt kort; steen lang. Ik kan geen oud gebouw betreden zonder er de generaties te zien die er gewoond, gewerkt en geleerd hebben. Vanuit Beresteyn kun je een bruggetje maken naar het hoogtepunt van de Voorschotense Monumentendag: de Zilverfabriek. Rond 1880 werd Beresteijn nl. bewoond door J.M. van Kempen, directeur van die fabriek. Het 19e eeuwse fabrieksgebouw heb ik al eerder op de korrel gehad; een paar jaar geleden was het foto van de week op mijn homepage. De zilversmederij werd in 1858 opgericht door de eerder genoemde van Kempen, en werd later die eeuw, toen het bloeiende bedrijf "Van Kempen en Begeer" heette, uitgebreid tot het vorstelijke gebouw dat we nu zien in de knik van de Leidseweg. Al een jaar of twintig geleden is de productie in de Zilverfabriek gestaakt, en verplaatst naar Zoetermeer. Desondanks heeft het gebouw in de volksmond zijn naam behouden, en heet ook de bushalte voor de ingang nog steeds “Zilverfabriek”. In 1985 werd het gebouw aangekocht door kledinggigant Mexx, die er zijn mondiale hoofdkwartier wilde vestigen. Daarvoor was een zeer ingrijpende verbouwing noodzakelijk. De postmoderne architect Robert Stern, bijgestaan door zijn compagnon Wyatt, hield de fabriekshal in stand, en veranderde deze in een grote centrale ruimte, waarop vrijwel alle gangen en trappen uitkwamen. Het complex kreeg verder enkele moderne aanbouwsels, waaronder een cilindervormige glazen kantine. De enorme fabriekshal heeft binnen Mexx geen andere functie dan die van een ontmoetingsplaats voor de circa 200 werknemers. Crčme en bruin overheersen; zachte, rustgevende kleuren in een stemmig ingerichte ruimte. Uitleg wordt vandaag gegeven door een geboren Rotterdammer, die bij Mexx verantwoordelijk is voor het onderhoud van het gebouw. De man verklaart, erg groots te zijn op zijn baan in dit industriële paleis, maar laat wel doorschemeren dat er ook praktische tekortkomingen kleven aan de creatie van Stern en Wyatt. Neem nou de glazen wand aan de zijkant van de fabriekshal. Die is “getordeerd”, wat wil zeggen dat hij recht begint, en scheef eindigt, zodat er een soort slinger in zit. Dat is knap lastig met glazenwassen, temeer daar aan de andere zijde van de wand een vijver ligt, waar je weinig houvast hebt voor een ladder. Er moet een hoogwerker ingezet worden voor het lappen van de ramen. “Een architect is een vreemd insect”, luidt een onder Rotterdamse bouwvakkers gangbare uitdrukking; onze gids weet dat vast wel, maar houdt hem nog net binnen. Want ook hij is beretrots op de Award die in de hal op een opvallende plek aan de muur prijkt: Stern en Wyatt hebben in 1990 een prestigieuze Amerikaanse architectuurprijs gewonnen voor de (post)modernisering van de Zilverfabriek. Een receptioniste neemt de rondleiding over, en laat ons de eerste verdieping zien, die bereikbaar is via een brede, monumentale trap. Hier zetelen de ontwerpers (diezijners) die momenteel druk bezig zijn met de collectie van 2003. Enkele jongedames in het gezelschap loeren door alle ruiten naar binnen, naar wat er komend voorjaar in de kledingwinkels zal liggen, maar dat zal niet gaan: alle ontwerpen zijn vrijdagavond veilig achter slot en grendel weggeborgen. Mexx is als de dood voor bedrijfsspionage; het voortijdig bekend worden van de collectie kan een miljoenenschade veroorzaken. Om die reden mag er ook niet gefotografeerd worden; ik heb mijn camera dus niet voor niets thuisgelaten. Ook het bureau van de managing director ziet er opvallend opgeruimd uit. Misschien mag ik dit zelfs niet opschrijven. De receptioniste toont ons een paar opmerkelijke hoekjes. Allereerst een smalle passage, die het “Italiaanse straatje” genoemd wordt. Er hebben ooit waslijnen gehangen, om het beeld van een bergdorp in de Apennijnen te versterken, maar die zijn op last van de brandweer verwijderd. Ook opvallend is de al eerder genoemde kantine; een glazen uitstulping die, vanuit de hal gezien, gelegen is achter een rijtje zwarte zuilen. Met uitzicht op een groot grasveld vormt het een oase voor de medewerkers van een ongetwijfeld druk en dynamisch bedrijf.
-“Zijn er nog vragen?” -“Wat houdt postmoderne architectuur precies in?”, vraag ik maar niet. Postmodernisme is in de literatuur, waar ik verstand van zou moeten hebben, al zo’n omstreden begrip. Er zijn tientallen definities voor, waarvan sommigen zo vaag en wijd, dat zelfs REFLEXXIONZZ! er met gemak onder zou kunnen vallen. Op Internet wordt over Stern alom beweerd, dat hij een postmodern architect is, maar ook daar wordt dit begrip nergens uitgelegd. Het heeft iets te maken met het combineren van elementen uit verschillende tijdperken en stijlen, maar het fijne weet ik er niet van. Dit stuk eindigt dus met een los eindje. Frans Mensonides
Wie de Zilverfabriek toch van binnen wil zien, moet solliciteren bij Mexx, of beschikken over de Quick-Times plug-in. In het laatste geval dient hij of zij op de site van Mexx deze pagina op te roepen. Klik rechts op de rode puntjes om de interieurfoto’s op je scherm te krijgen. Klik vervolgens in het plaatje, en sleep met de muis naar links of rechts; dan blijkt het een panorama-foto te zijn, en wordt je een rondblik gegund in dit fraaie postmoderne interieur. Aflevering gemist? Kijk in het overzicht van recente REFLEXXIONZZ! in de rechterkolom. Daar is ook te zien: de uitsmijter van Fris Spr!ts. |
Pasfoto:
 foto: Wim Scherpenisse Colofon
REFLEXXIONZZ! biedt columns over openbaar vervoer en andere onderwerpen, reisverslagen, korte verhalen en geen gedichten.
REFLEXXIONZZ! maakt deel uit van de opgeheven site De digitale reiziger, waarvan het archief nog toegang verleent tot alle tussen 1996 en 2001 verschenen artikelen. Wie op de hoogte gehouden wil worden van alle updates, kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief Reiziger. Op- of aanmerkingen, opbouwende of afbrekende kritiek, benevens suggesties zijn welkom in mijn brievenbus. Vrijwel alle brieven worden door mij beantwoord, zij het meestal niet per kerende post. Overzicht meest recente REFLEXXIONZZ!
Hetero-anamnese Op bezoek in het ziekenhuis - Di. 24.09.2002 De uitsmijter, door Fris Spr!ts Winnie de Jong dreigt kamerfractie van LPF in twee gelijke delen te splijten Twee maal dertien is dubbel ongeluk Ha, ha, hi, hi, ho, ho: allemaal even lachen om alweer zo'n flauwe, smakeloze woord-bak van Hollands kortste en kleinste columnist, ingehuurd van de goedkoopste krant van ons land: uw aller Fris Spr!ts. © 2002, Frans Mensonides, Leiden 40/192/326(45)/60,9 |
