Jaargang 5 Aflevering 51 ZONDAG 27 OKTOBER 2002
|
Deze column is afkomstig uit het archief van REFLEXXIONZZ! Klik hier voor de meest recente aflevering. Dubbele column Een beetje anders Twee wat aparte columns, ter gelegenheid van alweer een jubileum: de 200ste aflevering van REFLEXXIONZZ!.
De afgrond Stel je voor: een man die langs de rand van een afgrond loopt. (Laten we even uitgaan, om de gedachten te bepalen, van een gelijkenis waarin een afgrond voorkomt; andere angstwekkende rekwisieten: een reling, een hoogspanningskabel, de irreversibele rode knop, een perronrand, enigerlei scherp voorwerp; die zijn ook allemaal denkbaar. Wat volgt mag ook figuurlijk worden opgevat; of desnoods diep symbolisch; het doet er niet veel toe). De man is bang, niet zozeer om te vallen, maar, zoals sommige stromingen in de psychologie ons voorhouden, om te springen; dat is nu juist het neurotische. Daarom houdt hij een veilige afstand tot de fatale rand, evenals hij zou doen als hij alleen maar bang was om te vallen. Maar het liefst zou hij er vlak langs scheren: op het scherp van de snede. Wat dwingt hem daartoe; welke drift? Als hij slechts bang zou zijn om te vallen, dan was het niet goed verklaarbaar. “Ik probeer mijn angsten te overwinnen door mezelf met het gevaar te confronteren”, houdt hij zichzelf voor. Maar sommige angsten hoeft hij helemaal niet te overwinnen; die zijn heel nuttig; ze behoeden hem voor onnodige risico’s, zo niet voor de afgronden in hem zelf. Zijn angsten wil hij overwinnen, zo hij beweert, zodat hij steeds moediger wordt, en zijn kans toeneemt om… Hij durft er niet aan te denken: de val, de onomkeerb’re val, het naderen van de harde bodem; het berouw dat te laat komt, de weg terug die er niet is, het leven waarvan hij er maar één heeft. Eerder heeft de man behoefte aan iets om zijn absurde angsten te dempen, weg te nemen: een geschikte therapie wellicht, een pilletje desnoods, een gesprek met een begrijpende vriend (waar vind je ze nog?). Hij zou langs een afgrond willen kunnen lopen, niet te dicht erbij natuurlijk, maar op veilige afstand, zonder zichzelf voor zijn geestesoog steeds die dodelijke val te zien maken. Of: zelfs helemaal nooit meer aan afgronden denken. Maar ook dat: een drankje, de sussende vriend, bedekkende therapie, lost zijn probleem niet op. Een naïeve gedachte, dat je de Angst zou kunnen verslaan! Dan zou bovendien zijn afweer weg zijn, zijn verdedigingsmechanisme. Dan was hij een willoze prooi van… * * * ’s Nachts droomt de man, dat hij vleugels heeft. Echte vleugels, van nature, of geconstrueerde, van was; dat verschilt van nacht tot nacht. Nu hoeft hij, in die dromen, niet meer bang te zijn om te vallen. Maar meteen na het ontwaken uit zijn val-vliegdroom grijpt hem opnieuw de angst aan, met dubbele kracht. Dan ziet hij steeds die droomval, droomvlucht, droomsprong voor zich, maar nu in het besef van de ontstentenis van vleugels. Een wijsgeer heeft gezegd, dat wij voor niets anders bang zijn dan voor de angst zelve. Maar voor de man uit deze korte schets ligt het anders: er is geen ding waarvoor hij banger is dan de roekeloosheid.
Het hier en nu
Wanneer hij op een donker, kil perron staat, ‘s morgens in de vroegte, denkend aan de komende dag, zijn kraag dichtknijpend tegen een gure noordooster wind, en hij een goederentrein met hoekige wagens vol huisafval zich kermend en krijsend door de wisselstraten hoort verwijderen; terwijl hij op kantoor een stempel zet op een ingekomen stuk, precies op het moment dat een collega lachend “Zimmer Frei!” roept (het is een mop over prins Claus, maar de man begrijpt hem niet, want heeft het begin niet gehoord); juist als hij in de lunchpauze zijn traditionele middagwandelingetje maakt, en zijn zwarigheden overdenkt (die op deze plaats buiten bespreking moeten blijven, zo niet vanwege de beperkte ruimte, dan alleen al gezien hun irrelevantie), en hem een jonge vrouw tegemoet loopt die een kinderwagen duwt en een hond voorttrekt, en misschien ook wel zorgen heeft (denkt de man); du moment dat hij zijn kant-en-klaarmaaltijd in de magnetron schuift; als hij in het café met vrienden de avond passeert, slechts oppervlakkig luisterend naar de gesprekken - die hem niet interesseren en waaraan hij al een hele tijd slechts deelneemt door op gepaste momenten werktuigelijk ja te knikken -, en dreigt weg te soezen op zijn twee zojuist genuttigde biertjes, en vervolgens met een ruk klaarwakker schiet; dan, op al die momenten uit een levensdag, denkt de man, dat er niet meer bestaat dan dat ene Moment: niets ervoor, niets erna, niets erbuiten, en weet hij dat het moment oneindig kort duurt, dat het al vervluchtigd is voor hij het zich goed en wel bewust gemaakt heeft, dat er geen verleden is om te herdenken, en geen toekomst om te verwachten, dat er niets is wat hem nog kan deren, omdat zelfs voor deren een korte spanne tijds nodig is, en beseft hij dat, mocht er iets buiten zijn moment bestaan, of ervoor, of erna, hij dat nooit zal weten, en er nooit iets over kan mededelen aan derden [met dank aan Gorgias de sofist], en denkt de man terug aan het vorige moment, waarop hij dit alles gedacht heeft, en dringt het denkbeeld zich aan hem op, dat hij in de tussentijd helemaal niet geleefd heeft, bestaan heeft; dat zijn leven slechts bestaat uit deze schaarse momenten van inzicht; een kralensnoer van lichtpuntjes in diepe onwetendheid; waarna hem onmiddellijk te binnen schiet dat woorden als “tussentijd” en “waarna” ook slechts nietsbetekenende begrippen zijn; nietsbetekenende begrippen in het puntvormige universum van zijn bewustzijn. Frans Mensonides
Daar is ook te zien: de uitsmijter van Fris Spr!ts. |
Pasfoto:
 foto: Wim Scherpenisse Colofon
REFLEXXIONZZ! biedt columns over openbaar vervoer en andere onderwerpen, reisverslagen, korte verhalen en geen gedichten.
REFLEXXIONZZ! maakt deel uit van de opgeheven site De digitale reiziger, waarvan het archief nog toegang verleent tot alle tussen 1996 en 2001 verschenen artikelen. Wie op de hoogte gehouden wil worden van alle updates, kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief Reiziger. Op- of aanmerkingen, opbouwende of afbrekende kritiek, benevens suggesties zijn welkom in mijn brievenbus. Vrijwel alle brieven worden door mij beantwoord, zij het meestal niet per kerende post. Overzicht meest recente REFLEXXIONZZ!
Een beetje jubileumDubbel-column over onze core-business: kankeren op OV - Wo. 23.10.2002 NS-personeel overweegt eindelijk publieksvriendelijke acties i.p.v. stakingen Nederlandse Scoorwegen Ha, ha, hi, hi, ho, ho: allemaal even lachen om alweer zo'n flauwe, smakeloze woord-bak van Hollands kortste en kleinste columnist, ingehuurd van de goedkoopste krant van ons land: uw aller Fris Spr!ts.
© 2002, Frans Mensonides, Leiden 44/200/336(55)/72,4 |