LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
185. CARTHAGO MOEST VERWOEST, OFWEL: DE MICTIE VAN EEN GODHEID (14/12/2014)
184. LOUTER
WINNAARS; HOOGBEGAAFDENQUIZ 'SLIMMERIQEN' (07/12/2014)
183. PIERRE
CUYPERS; ARCHITECT MET EEN KRUIWAGEN (30/11/2014)
182. JUFFROUW
KIKKERBIL; SINT-MAARTEN (23/11/2014)
181. 'SITUATIES AAN DE RANDEN VAN
HET LEVEN'; MISSTANDEN IN VERPLEEGHUIS (16/11/2014)
180. HOFWIJCK
100!: ONTMOETING MET CHRISTIAAN HUYGENS (09/11/2014)
ALSTUBLIEFT!
Zo beginnen tegenwoordig vrijwel alle mededelingen over wat je krijgt
toegezonden, zelfs al is het iets heel kleins of is het iets wat je zelf hebt besteld
en betaald. Maar deze is gratis, ongevraagd, en uit een goed hart. Hier is hij
dan weer: mijn traditionele Midwintergroet aan alle lezers van mijn
Thuispagina.
En precies op tijd: de dag waarop deze aflevering van FHM’s A-viertjes
online gaat, is de dag van de winterzonnewende. Volgens de almanakken is het de
kortste dag van het jaar; slechts 7:45 uur kort (op 52
graden noorderbreedte, om precies te zijn). Die dag is nog één minuutje korter
dan 20 en 22 december.
Ik heb geloof ik al eens eerder verteld, hoe ik het
verschijnsel: Midwintergroet heb uitgevonden, een jaar of zeven, acht geleden. Die
is voortgekomen uit onvrede mijnerzijds over elk jaar weer die ellende met
kerst- en nieuwjaarskaarten: adressen schrijven, postzegels plakken…
En dat, terwijl ik een godsgloeiende hekel heb aan kerstmis,
en nieuwjaarswensen me weinig zeggen. Die wissel je soms uit met kennissen van
heel vroeger, met wie je verder in het jaar nooit meer contact hebt. Elke dag
begint er een nieuw jaar. Je zou zulke mensen ook op 12 maart of 27 september
kunnen opbellen of mailen om te vragen hoe het met ze gaat, en of ze nog leven,
maar dat komt er vaak niet van.
In een gegeven jaar, ergens na de eeuwwisseling, ben ik dan
ook opgehouden met het versturen van papieren eindejaarskaarten. Maar ze
stromen nog wel mijn brievenbus binnen, en je wilt ze toch op een of andere
manier beantwoorden.
Toen bedacht ik de Midwintergroet. Die wordt nadrukkelijk
NIET verzonden ter gelegenheid van kerst of de jaarwisseling, maar heeft alleen
te maken met het solstitium. Daar merk je niets van, in tegenstelling tot kerst
en nieuwjaar. Maar het is toch niet onbelangrijk, want zonder een solstitium
zou de zon op een kwaaie dag helemaal niet meer opkomen op onze
noorderbreedten, en zou de eeuwige nacht aanbreken. Onze verre voorvaderen
vierden dan ook altijd uitbundig feest, zodra ze in de smiezen kregen dat de
dagen weer een beetje lengden. Elk jaar vreesden ze dat de zon het dit keer helemaal
zou laten afweten en dat het nooit meer lente worden zou.
Een Midwintergroet toont een winters tafereel, waarbij
kerstsymbolen buiten beeld blijven. Zo langzamerhand wordt het wel steeds
moeilijker om iets nieuws te verzinnen. Sneeuw en ijs doen het altijd
uitstekend. Maar die natuurverschijnselen hebben we al bijna twee jaar lang
niet gezien – wat ik, als treinforens, niet betreur.
Wat dan dit jaar te doen? Half november was ik in het Cuypershuis in Roermond, en ik dacht: ik kon op de terugweg wel even langs Thorn
gaan. Dat witte stadje, een voormalig vorstendom, of liever: vorstinnendom, heb
ik een paar keer bezocht op de zomerdag, en ik liep me dan altijd af te vragen
hoe knus het er op een winteravond uit zou zien. Dat ging ik nu eens bekijken.
Je schiet in Thorn echt heel sfeervolle plaatjes na donker.
Maar toen ik ze thuis bekeek, vond ik er toch iets aan ontbreken. Dat iets was
de echte wintersfeer. Want laten we wel wezen: als je daar in juni rondloopt om
0:30 uur in de nacht, dan ziet het er precies hetzelfde uit. Die boom op de
foto (aan de voet van dit stuk) werkt ook niet mee; die heeft geweigerd, zijn
bladerdek af te stoten en is net zo groen als in het voorjaar.
Het had eigenlijk moeten sneeuwen in Thorn. Maar dan is de
hele wereld wit, en Thorn is altijd al wit, dus het fotograferen van Thorn bij
sneeuw geeft ook weinig meerwaarde.
Rond dezelfde tijd maakte ik een foto op de Oude Rijn in
Leiden. Mijn nieuwe compact-camera heeft een speciale nachtknop voor opnamen in
het duister. Je richt op iets, druk af, hoort rickety-clickety-click, waarna het
apparaat aan het rekenen slaat en een foto toont die vaak tegenvalt, en soms
mee, maar die altijd verrast.
De camera maakt kort na elkaar een stuk of wat opnamen van
hetzelfde donkere tafereel, telt het resultaat bij elkaar op, raapt zodoende al
het schemerlicht bijeen tot helder licht, en corrigeert daarbij voor
onvermijdelijke trillingen van de hand.
Het resultaat is volkomen onvoorspelbaar. Veel foto’s zijn
toch nog vaag; de hand toch teveel bewogen. Andere zijn nog steeds donker. Weer
andere lijken met een soort infraroodcamera opgenomen: helder als daglicht, maar
wel met een inktzwarte hemel; spookachtig. Ook rolt er ineens wel eens een
schilderij van Breitner uit: stemmige kleuren, tikje vaag.
Ik moet toegeven dat de door mij verfoeide Anton Pieck-lantaarns waarvan Leiden vergeven is,
het best goed doen op een nachtfoto. Dit overdag niet erg spannende, grijze
grachtje, springt er nu echt uit. Ik stuurde die foto naar een bewonderaar van
mijn fotokunst – ja, die bestaan! - en
die was er zo enthousiast over dat hij nu een poster ervan in zijn woonkamer
heeft hangen.
Dat bracht me op het idee om die foto te promoveren tot
Midwinterfoto 2014. Er staan tenslotte kale sprietboompjes op, dus het is
duidelijk dat deze foto niet in de zomer genomen is.
Mijn fan was vooral idolaat van die mooie, omfloerste maan
die erop stond, mailde hij. Ik heb die foto daarom zelf nog maar eens goed
bekeken; volgens mij stond de maan er niet op. Alweer een maan? Vorig jaar had
ik een Midwinterfoto van een maan die door kale bomen schijnt, en die ik, uit effectbejag,
met Photoshop had opgeblazen tot drie maal zijn normale diameter.
Nee, ik zag het al: die vage lichtbol rechtsboven het midden
is een weerspiegeling van een lamp in mijn lens. Dat zie je vaker, op nachtfoto’s.
Als ik beter natuurkundeonderricht genoten had, en daar meer van genoten had,
had ik misschien gesnopen hoe zoiets komt. Maar wie er een maan in wil zien, mag
dat van mij.
Eén weekendje sneeuw hoop ik komende winter mee te maken;
dan schiet ik alvast een Midwinterfoto 2015. Zo niet, dan bedenk ik komende
herfst gewoon weer iets anders.
FHM
21 december 2014
Afgekeurd, maar beslist niet lelijk: Thorn bij avond
VOLGENDE AFLEVERING: REPRISE: KERSTDINER (28/12/2014)
© Frans Mensonides, Leiden, 2014