Anno 1995...

 

De Thuispagina van Frans Mensonides, de site waarvan je nu een pagina leest, staat deze weken in het teken van twee kroonjaren. Zelf vierde ik vrijdag 4 november mijn 60ste verjaardag en de Thuispagina zelf – tot 2005 op z’n Engels ´Homepage´ geheten – was diezelfde dag 20 jaar oud.

Zo ongeveer, dan. De dag van mijn eigen geboorte, alias de Hongaarse Bloedzondag, die ligt natuurlijk vast. Maar die van mijn wedergeboorte als producent van een website ben ik vergeten. Het was rond mijn 40ste verjaardag; dat is het enige wat ik nog weet. Daaruit blijkt wel hoe weinig waarde ik hechtte aan die homepage. Want normaliter onthoud ik dag, datum en weersomstandigheden van alle highlights, lowlights, ommekeren en breukvlakken in mijn leven. Zo herinner ik me nog wel de dag dat ik voor het eerst op Internet kwam.

Op oudejaarsdag 1995 kocht ik een Starterspakket van Planet Internet. Het ijzelde die dag. Om die reden had ik ’s avonds geen zin om me in het feestgedruis op straat te storten. In plaats daarvan stortte ik me op Internet. Nog vóór middernacht slaagde ik erin, met mijn 14.4-modem contact te maken met wat toen volkomen ten onrechte ‘De digitale snelweg’ wilde heten. Ik kan daardoor nu nog steeds zeggen dat ik in 1995 al op Internet zat, al was het in de stervensuren van dat jaar. Ik trad daarmee toe tot een select gezelschap van minder dan 1% van de Nederlandse bevolking; we waren voorlopers, pioniers.

Bij dat starterspakket kreeg je ruimte (2 hele MB’s!) voor een eigen homepage. In de handleiding stonden summiere instructies hoe je die in de lucht moest brengen. Dat besloot ik eens te proberen, zo’n 10 maanden na mijn debuut op Internet. Waarom weet ik niet meer. Ik was toen ICT-er; die willen altijd dingen uitproberen omdat ze kúnnen, niet omdat het echt nodig is. Ik zag er zoals gezegd weinig brood in. Maar tegenwoordig verdeel ik mijn leven in twee delen: een vorig leven zonder homepage en een huidig leven mét.

Het samenstellen en in de lucht brengen van een website was toen puur ICT-werk. Je had nog geen Content Management Systems om webpagina’s te maken; je had nog geen handige software zoals Dreamweaver of PhotoShop; je had nog geen kant-en-klare blogs die je zelf alleen maar hoefde in te vullen met tekst en foto’s. Mijn eerste webpagina’s schreef ik in HTML-code, na daarover een boek voor dummies bestudeerd te hebben.

Ik heb van die oude pagina’s vrijwel niets weggegooid en kan alles nog linken. Voor zover ik me herinner, ging mijn aller, allereerste pagina over het ontstaan van de familienaam Mensonides waarmee ik door het leven moet. De (weinige) afbeeldingen bij dat artikel zijn zoek, maar de tekst heb ik nog. Er staat geen datum onder.

Die staat wel vermeld onder dit zeer karig geïllustreerde reisverslag van twee dagen Interliner. Die dure interregionale snelbus was het groenblauwe paradepaardje van de streekvervoersector, toen nog opererend onder de vlag VSN: Verenigd Streekvervoer Nederland. De Interliner maakte zich in den beginne beslist niet populair bij de reizigers. De tarieven lagen meestal 50% hoger dan de sneldiensten waarvoor zij in de plaats waren gekomen.

Dat stuk is het eerste dat ik schreef onder mijn nom de plume ‘De digitale reiziger’. Het is ook het allereerste reisverslag op mijn site en is gedateerd: 11 november 1996. De stijl is nog ongeveer dezelfde als die ik nu hanteer in reisverslagen; weinig verbetering dus, in 20 jaar tijd.

Was dat dan de oudste pagina? Nee, ik vond ook een Kroniek 1993-1996 van de handelingen van de ROVER-afdeling Leiden en omstreken waarvan ik toentertijd bestuurssecretaris was. Dat stuk verscheen 5 november 1996. Mijn onwennigheid met de HTML-code is er wel aan af te zien. En hoe er plaatjes in moesten, dat wist ik nog niet. Die ontbreken dus.

Bij nog dieper graven in een oude directory vond ik tot mijn verbazing – ik wist niet meer dat ik het ooit gemaakt had – nog een melding dat mijn website onder constructie was en voorlopig slechts uit goede voornemens bestond. De literaire rubriek ‘Het snertboek van de maand’ die daarin aangekondigd staat, is nooit verschenen. Met dat homepage-gedoe had ik helemaal geen tijd meer om boeken te lezen. Het was allemaal nogal absorberend, bleek me al snel.

Die under construction-melding was tot mijn verrassing gedateerd op 31 oktober 1996, en dat was dan al de ‘laatste aanpassing’ van een eerdere versie. Mijn homepage is dus ouder dan ik dacht. Maar een aankondiging dat er een site komt, is feitelijk nog geen site. Ik houd daarom 4 november 1996 voor het gemak maar aan als stichtingsdag. 

En nu: op naar de 25!

FHM
13 november 2016

---

Nr. 227b - zondag 13 november 2016 (week 45)
De Thuispagina digitaal erfgoed

In goed gezelschap...

Uitgerekend op de 20ste verjaardag van de Thuispagina ontving ik een mail van de Koninklijke Bibliotheek (KB). Ik opende hem met de verwachting van een boete voor een niet tijdig terugbezorgd boek. Maar er stond iets heel anders in: mijn complete Internetdomein was aangemerkt als digitaal erfgoed.

Dat houdt in dat er binnenkort ‘web-crawlers’ en ‘web-harvesters’ langskomen om een kopie te maken van mijn Thuispagina en alle pagina’s die via links daarop bereikbaar zijn. Die actie wordt eens per jaar herhaald. En die kopieën worden ten gerieve van latere generaties onderzoekers gearchiveerd. Voor langere termijn; misschien wel tot het einde der tijden of in ieder geval dat der menselijke beschaving, hoe lang of kort die ook nog maar mag duren.

Ik dacht eerst aan een verjaardagsgrap en toen aan phishing. Ik had nog nooit van dat digitale KB-archief gehoord, laat staan dat ik kon vermoeden, erin opgenomen te worden. Maar de mail was gesteld in het correcte Nederlands dat je van onze nationale bibliotheek verwacht en niet afkomstig uit Nigeria. Bovendien bevatten phishing-mails meestal de belofte van een hoofdprijs van een miljoen dollar of zoiets, en nooit die van digitale onsterfelijkheid.

Ik klikte toch maar naar deze uitleg van de KB. Sinds 2007 verzamelen ze niet alleen boeken maar ook websites. Ze selecteren sites die toekomstige geschiedvorsers een beeld moeten kunnen geven van het leven en de cultuur in Nederland anno heden. Ook nadat die websites zelf van het Web zijn verdwenen. En dat gebeurt natuurlijk een keer; de mijne als ik dood ga, seniel word of geen zin meer heb om de provider-kosten te betalen.

Een hoop digitaal erfgoed dreigt verloren te gaan. De KB geeft het voorbeeld van de site van de rijksoverheid over de troonwisseling van 2013. Die is uit de lucht, omdat die kroning nu voorbij is. Maar in de leeszalen van de KB is hij nu nog raadpleegbaar. Ook de website van V&D heeft de bibliotheek nog net kunnen harvesten voordat de warenhuisketen ten onder ging.

Verder zal er onvermijdelijk een tijd aanbreken dat webbrowsers geen HTML meer kunnen lezen, en zal er misschien ooit iets heel anders in de plaats komen voor Internet. De KB is dan van plan, al die verzamelde webarchieven te migreren naar dat toekomstige, nieuwe system.

Op dit moment hebben ze al meer dan 11.000 sites in de archieven. 11.000 van de paarmiljoen die er in Nederland bestaan (hebben); ik voel me uitverkoren. Ze vragen geen expliciete toestemming voor archivering en werken met een opt out-systeem, ofwel: wie zwijgt stemt toe.

En zwijgen zal ik, in alle talen. Ja, ik zou uit nieuwsgierigheid wel eens willen weten op grond van welke criteria mijn site is uitverkoren. Die zijn nogal vaag omschreven op de site van KB. Ik zou me kunnen voorstellen dat ze mijn stukken over de vaderlandse literatuur van weleer waardevoller vinden dan die melige schrijfsels over het OV van heden. Maar ze selecteren niet binnen een site: het is alles of niets.

En aan de andere kant: die OV-stukken gaan vrijwel allemaal over het Nederland van heden. En al die foto’s van het OV vanaf 1996… Zo rond de volgende eeuwwisseling, 2100, kicken de OV-adepten er misschien op. Hoe vaak zit ik zelf niet te grasduinen op sites met zwartwitplaatjes van oude bussen en treinen? 

Ik ga het de KB niet vragen: waarom ik, en zovele anderen niet; straks bedenken ze zich nog.

Ik krijg wel de indruk dat KB zelf niet helemaal weet wat ze aanmoeten met die collectie van 11.000 sites, die nu 23 TeraByte beslaat. Auteursrechtenkwesties liggen op de loer. Momenteel zijn de gearchiveerde sites alleen raadpleegbaar in de leeszaal van de KB in Den Haag. En er zit dan helaas ook geen echt zoeksysteem op. Je zou iets verwachten met trefwoorden, of liever nog: een totaal googlebare collectie. Maar je moet de naam of URL van de gearchiveerde site weten om hem te kunnen raadplegen.

Intussen ben ik mijn derde decennium ingegaan als producent van een website. Maar als een ander mens; ook 4 november 2016 zou wel eens een breukvlak kunnen zijn in mijn bestaan. Ik schrijf nu immers niet alleen voor de lezer van heden, maar ook voor die van over 50 of 100 jaar. Het zal even wennen worden…

FHM
13 november 2016

---