Afbeelding overgenomen uit de Wikipedia, Trix (tyrannosaurus)

Kan ik eigenlijk met goed fatsoen wel naar Trix, de Leidse Tyrannosaurus Rex, als jongere oudere, niet verkerend in het gezelschap van kleinkinderen, die ik nu eenmaal niet heb? Uit wat ik gehoord heb over de komst van het prehistorische monster naar het Pesthuis bij museum Naturalis, kwam sterk het beeld naar voren van een attractie voor jonge kinderen en hooguit hun ouders en grootouders. Vooral de aller-, allerjongsten schijnen gek te zijn op tentoonstellingen van verschrikkelijk oude reptielenskeletten uit het Krijt; geen mens weet hoe het komt, maar het ís zo.

Ik besloot het er toch maar op te wagen, op een verloren donderdagmiddag. ´T. rex in Town´, heet deze tentoonstelling, heel internationaal. Trix is zo’n museale attractie waarvoor je via Internet moet reserveren binnen een bepaald ‘time slot’. Dat hoeft je in dit geval niet te weerhouden van een spontaan bezoek. Om 14:00 uur kon ik nog gemakkelijk een kaartje bestellen voor 15:00 uur; dat was wel anders van het voorjaar met Jeroen Bosch.

Als ik tegen drieën het Pesthuis binnenloop, zie ik tot mijn geruststelling slechts mensen als ik: solitaire of in kleine groepen voorkomende senioren. Sinds de opening van de expositie in september 2016 passeerden per week 10.000 bezoekers de toegangspoorten. Een enorme toeloop, maar op een schooldag is het lekker rustig.

In het voorportaal van de tentoonstelling is sprake van een stevige merchandising. Veel kinderboeken, veel kinderspeelgoed, veel kinder-T. rex-T-shirts, maar ook serieus werk. Darwins ‘The Origin of Species’ ligt ook te koop. Maar dat dan wel weer naast plastic speelgoed-T. rexen waarvan je het enorme kakement open en dicht kunt laten klappen. Het ziet er gammel uit. Typisch zulk speelgoed dat na een avondje intensief gebruik de ouders doet verzuchten: ‘Het is alweer kapot…’

Het topstuk van de expositie, de T. rex himself, bevindt zich in de middelste ruimte van het Pesthuis. De rest is in- en uitleiding. ´Herself´ bedoel ik natuurlijk; het beest is vrijwel op zeker een vrouwtje geweest en het skelet kreeg daarom een meisjesnaam.

De eerste zaal laat enkele wrede taferelen zien uit het dinosaurussenleven van weleer. Levensecht nagemaakte mechanische dinootjes met felle bijtbekkies doen zich tegoed aan een veel groter exemplaar. Even verderop verdedigt een dinomoeder haar nest tegen ook weer een aanval van die bijtmonsters, die ook eieren lusten. En weer een zaal verder vreet een T. rex op ¾ van de ware grootte een complete triceratops op, waarbij hij grote brokken bloederig vlees losscheurt. Het ontbreekt er alleen nog aan dat hij een boer laat waarvan de ruiten rinkelen.

Het rijk der dinosauriërs is al heel lang voorbij.  65 miljoen jaar geleden kwam er abrupt een eind aan door een grote catastrofe, vermoedelijk een meteorieteninslag. Daarvóór stond de bijtgrage T. rex aan de top van de voedselketen. Op de tentoonstelling wordt hij het meest moordzuchtige roofdier aller tijden genoemd. Op de mens na, denk ik er cynisch achteraan.

Daar komt de hele evolutie wel zo’n beetje op neer: vreten of opgevroten worden. Creationisten spelen hier een uitwedstrijd of komen helemaal niet; ze geloven, geloof ik, helemaal niet in dino’s. Daardoor hebben ze geen oog voor het ware wonder ervan: dat die prehistorische dieren een slordige 65 miljoen jaar na hun dood nog opgegraven kunnen worden. 

Trix kwam redelijk intact uit de grond van de Amerikaanse staat Montana. En nu staat ze in Leiden in volle glorie te pronken, met hooguit hier en daar wat aanvullingen die uit de 3D-printer kwamen. Maar dat is allemaal zeer uitzonderlijk; een samenloop van bijzondere geologische omstandigheden. Van de biljoenen T. rexen die in totaal het Amerikaanse continent  bevolkt hebben, zijn er maar enkele tientallen opgegraven. Trix is daarvan een van de meest complete – en de enige die permanent buiten de USA tentoongesteld zal worden.

Indrukwekkend, dat gevaarte! Ze woog in beter dagen 5 ton, was 13 meter lang van snuitpunt tot staart en vrat met haar 200 tanden 50 kilo prooi op per dag, met huid en haar. Er braken wel eens tanden af op de botten, maar ze groeiden gewoon weer aan.  Trix’ intellectuele vermogens moeten heel beperkt geweest zijn; haar brein woog niet meer dan een paar ons.

Trix was al met al niet veel anders dan een bijtende bek op poten. Daar haar voorpootjes niets voorstelden, moesten de decimeters dikke achterpoten het geheel dragen en voortbewegen. Dat laatste deed ze horizontaal, volgens de meest recente opvattingen, en niet antropomorfistisch verticaal, zoals ze ze vroeger afbeeldden. Ook hier is ze horizontaal neergezet, aanstromend met de kop naar voren, op zoek naar een hapje. Die staart moest zo lang zijn om een contragewicht te vormen voor die loodzware bijtbek.

Trix stierf vermoedelijk op 34-jarige leeftijd, hoogbejaard voor een Rex. Ze heeft gelééfd; ze draagt sporen van een hard leven. Ze heeft een kaakabces overleefd, en een paar gebroken botten. In haar kaak staan verder de tandafdrukken van een soortgenoot; ze beten ook elkáár.  Het zou gebeurd kunnen zijn bij een paring. Dat moet een ontzagwekkend schouwspel geweest zijn, tien ton bonkende T. rex. Maar mensenogen hebben het nooit aanschouwd. In tegenstelling tot wat de tekenfilmserie The Flintstones ons wilde doen geloven, hebben mens en dino nooit tegelijkertijd geleefd op Aarde.

Het vervolg van de expositie maakt een wat verpretparkte indruk. Je kunt je op de fiets meten met een Rex die je achtervolgt door een prehistorisch landschap. Op het scherm zie je hem naderen. Hap, zegt het beest, en dan wordt het scherm donker. Maar die fiets is zo’n klein geval voor kinderen van hooguit 5 jaar.

Aan de 158 pond die ik vorige week in de Heksenwaag in de schaal bracht, zou een T. rex maar genoeg voedsel hebben voor één dag, plus nog een vrij royale brunch de ochtend daarna. Een weegschaal rekent het me voor.

En dan nog een T. rex-quiz, alweer via een scherm, waarbij een irritant, schreeuwend mannetje de vragen stelt. Het had allemaal best met wat minder decibellen gemogen; waarom moet dat nou zo overdreven?

Hoe mooi het skelet van Trix ook is, de tentoonstelling als geheel had misschien meer impact op me gehad als ik er 10 uur voor in het vliegtuig had gezeten in plaats van een kwartier in een stadsbus. Trix moet toeristen uit heel Eurazië naar Leiden lokken en Naturalis definitief op de kaart zetten als Nederlandse topattractie, naast de Nachtwacht, Kinderdijk en de Keukenhof. Van 6 juni 2017 tot eind 2018 is zij zelf op tournee in Europa. Daarna vestigt zij zich metterwoon in een dan vernieuwd en verbouwd Naturalis.

Frans Mensonides
11 december 2016
Er geweest: donderdag 1 december 2016.

 

Bezoekers kunnen zich ook uitleven op het verenkleed van de T. Rex.
Niemand weet, hoe dat eruit heeft gezien, maar hier mag je het naar eigen inzicht inkleuren. Niet kliederen met echte verf, gelukkig,
maar met virtuele spuitbussen op een digitaal scherm. En dan een email naar huis sturen met een plaatje ervan.
Dat een T. rex eruit zag zoals een andere bezoeker hem heeft achtergelaten, waag ik te betwijfelen.
Maar aan de andere kant: hij was de koning van de wereld, totdat die meteoriet viel, dus waarvoor zou hij een schutkleur nodig hebben?

 

---